پيشگيري از مناقشات مسلحانه گزارش دبير كل ملل متحد - نيويورك ، 2002

گفتارها و نوشتارها بازدید: 2971

  فهرست:
يادداشت دبيركل
1/ مقدمه
فصل اول: اختيارات و نقش ارگان هاي اصلي ملل متحد
2/ اختيارات ملل متحد براي پيشگيري ازمناقشه مسلحانه
الف - چارچوب منشور
ب - تصميمات مجمع عمومي وشوراي
امنيت ديدگاههاي كشورهاي عضودرباره پيشگيري ازمناقشه مسلحانه
3 نقش ارگانهاي اصلي ملل متحد در پيشگيري از مناقشه مسلحانه
الف - نقش مجمع عمومي
ب - نقش شوراي امنيت
ج - نقش شوراي اقتصادي و اجتماعي
د - نقش ديوان بين المللي دادگستري
ه - نقش دبير كل
فصل دوم: نقش نظام ملل متحد و ساير عوامل بين المللي
4 نقش و فعاليت هاي ادارات، كارگزاري ها و برنامه هاي ملل متحد در پيشگيري از مناقشات مسلحانه
الف - بررسي كلي ب - اقداماتي براي ايجاد انسجام در داخل نظام ملل متحد
ج - اقدام سياسي
د - عمليات حفظ صلح
ه - خلع سلاح
و - اقدام حقوق بشر
ز - كمك عمراني
ح - اقدام انساندوستانه
1 - ملاحظات كلي
2 - جنبه هاي خاص
(الف) امنيت غذايي و كمك غذايي اضطراري
(ب) پناهندگان
(ج) بهداشت
(د) كودكان
ت - رسانه ها و اطلاعات همگاني
ي - برابري جنسيتي
ك - كنترل موادمخدر و پيشگيري از جنايت
5 تعامل بين ملل متحد و ساير عوامل بين المللي در پيشگيري از مناقشه مسلحانه
الف - ترتيبات منطقه اي
ب - سازمانهاي غيردولتي و جامعه مدني
ج - بخش خصوصي
6 تقويت توانايي پيشگيري از مناقشه مسلحانه
7 نتيجه گيري
الف - غلبه برموانع پيشگيري از مناقشه
ب - به سوي فرهنگ پيشگيري از مناقشه
پيوست اول
قطعنامه 1366 (سال 2001) شوراي امنيت
پيوست دوم
قطعنامه281/55


يادداشت دبيركل
از زمان پذيرفتن مسئوليت دبيركلي سازمان ملل قول داده ام فرهنگ اين سازمان را از واكنش، به پيشگيري تغيير دهم. شوراي امنيت در اعلاميه رياست خود در 20ژوييه 2000 از من دعوت كرد گزارشي درباره پيشگيري از مناقشات مسلحانه، متشكل از تجزيه و تحليل و توصيه هايي درباره انجام ابتكارهايي در چارچوب سازمان ملل، باتوجه به تجربيات قبلي و ديدگاهها و ملاحظات ابراز شده كشورهاي عضو ارائه نمايم. هدف نخست من در گزارش فعلي بررسي پيشرفت حاصله در ايجاد توانايي پيشگيري از مناقشات توسط سازمان ملل متحد، آنگونه كه مجمع عمومي و شوراي امنيت خواسته اند، است. هدف دوم من ارائه توصيه هاي خاص در اين مورد است كه چگونه مي توان تلاشهاي نظام ملل متحد را در اين زمينه با همكاري و مشاركت فعالانه كشورهاي عضو، كه در نهايت مسئوليت اصلي پيشگيري از مناقشه را دارند، تقويت كرد.
هنگام تهيه پيشنويس اين گزارش، تلاش كرده ام ديدگاهها و مسائل متفاوت فراواني را كه كشورهاي عضو در مباحثات اخير مجمع عمومي و شوراي امنيت درباره پيشگيري از مناقشات ابراز داشته اند، در نظر داشته باشم. مسلم است كه حمايت و همكاري فعالانه كشورهاي عضو براي موفقيت تلاشهاي مربوط به پيشگيري لازم خواهدبود. مساعدتهاي ويژه اي كه مجمع عمومي، شوراي امنيت، شوراي اقتصادي و اجتماعي، ديوان عدالت بين المللي دادگستري و دبيركل مي توانند ارائه دهند، در گزارش حاضر بررسي شده، همچنان كه درباره همكاري بين سازمان ملل و عوامل خارج از آن، مانند سازمان هاي منطقه اي، سازمان هاي غيردولتي، جامعه مدني و جامعه تجاري در اين زمينه بحث شده است. فعاليت نظام ملل متحد در زمينه پيشگيري از مناقشه اقدام تازه اي نيست. بسياري از برنامه ها و طرحهاي توسعه نظام ملل متحد و ديگر برنامه ها و طرح هاي آن هم اكنون تاثيرهاي پيشگيرانه يا حداقل قدرت بالقوه پيشگيري دارند، اگرچه اين طرح ها و برنامه ها غالباً ناهمخوان، متفاوت و در آغاز شكل گيري هستند. تأكيد من در اينجا اين است كه نشان دهم چگونه مجموعه ادارات، برنامه ها، دفاتر و كارگزاري هاي ملل متحد (كه همگي در تهيه گزارش حاضر مساعدت كرده اند) در زمينه پيشبرد و تحقق امر پيشگيري از مناقشات مسلحانه همكاري مي كنند. تلاش هاي ملل متحد براي افزايش ظرفيت و توانايي كشورهاي عضو براي جلوگيري از مناقشه داراي اهميت خاصي است. چالشي كه با آن مواجه هستيم اين است كه چگونه قدرت بالقوه دسته جمعي نظام ملل متحد را با انسجام و تمركز بيشتر بر پيشگيري از مناقشه، بدون اين كه ضرورتاً نياز به منابع عمده جديد باشد، بسيج كنيم.
مبناي اصلي اين گزارش برنكات زير استوار است:
* پيشگيري از مناقشه يكي از تعهدات اصلي كشورهاي عضو است كه در منشور ملل متحد مطرح شده و تلاشهاي سازمان ملل در زمينه پيشگيري از مناقشه بايد با اهداف و اصول منشور ملل متحد مطابقت داشته باشد. پيشگيري از مناقشه همچنين فعاليتي است كه در فصل ششم منشور ملل متحد نيز به خوبي در مورد آن تأكيد شده است.
* مسئوليت اصلي در زمينه پيشگيري از مناقشات به عهده دولتهاست و جامعه مدني نقشي مهم در اين امر به عهده دارد. نقش اصلي ملل متحد و جامعه بين المللي حمايت از تلاش هاي ملي براي پيشگيري از مناقشه و كمك به ايجاد ظرفيت ملي در اين زمينه است.
* اقدام براي پيشگيري بايد در ابتدايي ترين مرحله ممكن يك چرخه مناقشه شروع شود تا بيشترين تاثير را داشته باشد. يكي از هدفهاي اصلي اقدام پيشگيرانه بايد رسيدگي به دلايل ريشه دار اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، محيطي، نهادي و ديگر دلايل ساختاري باشد كه معمولاً تاكيد بر عوارض فوري سياسي مناقشه ها دارد.
* يك راهكار موثر پيشگيري نيازمند نگرشي فراگير است كه اقدامات كوتاه مدت و بلندمدت سياسي، ديپلماتيك، انساندوستانه، حقوق بشر، توسعه اي، نهادي و اقدامات ديگر به عهده گرفته شده به وسيله جامعه بين المللي را، در همكاري با عوامل و دست اندركاران ملي و منطقه اي شامل شود.
* پيشگيري از مناقشه و توسعه پايدار و عادلانه فعاليت هايي هستند كه متقابلاً يكديگر را تقويت مي كنند. به سرمايه گذاري در تلاش هاي ملي و بين المللي براي پيشگيري از مناقشه بايد به عنوان سرمايه گذاري همزمان در توسعه پايدار نگريسته شود زيرا در شرايط صلح پايدار بهتر مي توان سرمايه گذاري كرد.
* يك راهكار موفقيت آميز پيشگيري به همكاري بسياري از عوامل سازمان ملل، از جمله دبيركل، شوراي امنيت، مجمع عمومي، شوراي اقتصادي و اجتماعي، ديوان بين المللي دادگستري و كارگزاري هاي ملل متحد، دفاتر، صندوق ها و برنامه ها و همچنين موسسات "برتن وودز" بستگي دارد. سازمان ملل متحد تنها عامل در امر پيشگيري نيست و ممكن است هميشه مناسب ترين عامل براي رهبري آن نباشد بنابراين، كشورهاي عضو، سازمانهاي بين المللي، منطقه اي و زير منطقه اي، بخش خصوصي، سازمانهاي غيردولتي و ساير عوامل جامعه مدني نيز نقشهاي بسيار مهمي دارند تا در اين زمينه ايفا كنند.
دچار اين توهم نيستم كه اجراي راهكارهاي پيشگيرانه آسان خواهدبود. هزينه هاي پيشگيري را بايد حالا پرداخت، در حالي كه مزاياي آن در آينده دور نهفته است. درس اصلي كه بايد از تجربه هاي گذشته ملل متحد در اين زمينه گرفته شود اين است كه عوامل ريشه اي يك مناقشه بالقوه هرچه زودتر شناسايي و به نحو موثري بررسي شوند، احتمال اين كه طرفهاي مناقشه آماده شوند با شركت در گفت وگوي سازنده، نارضايي ها و شكايت هاي واقعي را كه در ريشه مناقشه بالقوه نهفته اند برطرف كرده و از استفاده از زور براي دستيابي به هدفهايشان خودداري كنند، بيشتر است.
دولت هايي كه براي حل مسالمت آميز موقعيتي كه ممكن است به صورت تهديدي براي صلح و امنيت بين المللي درآيد مسئولانه رفتار مي كنند و در سريعترين زمان ممكن از ملل متحد يا ديگر عوامل بين المللي خواهان ياري هاي پيشگيرانه مي شوند، بهترين حمايت را در برابر دخالت ناخواسته خارجي براي شهروندان خود فراهم مي سازند. در اين زمينه، اقدام پيشگيرانه از طرف جامعه بين المللي مي تواند به تقويت چشمگير حاكميت ملي كشورهاي عضو مساعدت كند.
در اين گزارش تاكيد كرده ام كه پيشگيري از مناقشه اساس ماموريت ملل متحد را در حفظ صلح و امنيت بين المللي تشكيل مي دهد و بين كشورهاي عضو اجماعي كلي و عمومي در حال شكل گيري است كه راهكارهاي فراگير و منسجم، بهترين امكانات بالقوه را براي ترويج صلح پايدار و ايجاد محيطي توانمند براي توسعه پايدار ارائه مي دهند. ضرورت پيشگيري موثر از مناقشه از فرهنگ سازي، ايجاد ساز و كارها يا اعمال و تمركز اراده سياسي فراتر مي رود. سازمان ملل متحد همچنين مسئوليتي اخلاقي براي تضمين اين امردارد كه از تكرار كشتارهاي گروهي و نسل كشي هايي مانند آنچه كه در روآندا رخ داد، براي هميشه جلوگيري به عمل آيد.
زمان آن فرارسيده كه گفتار درباره پيشگري از مناقشه به اقدام ملموس و عيني تبديل شود. صادقانه اميدوارم كه نظام ملل متحد و كشورهاي عضو بتوانند براي تهيه يك خط مشي عملي به منظور اجراي توصيه هاي خاص ذكرشده در اين گزارش با يكديگر همكاري كنند. اگر قرارباشد فرهنگ اصيل پيشگيري درجامعه بين المللي ريشه دواند مسلم است كه اقدام پيشگيرانه موثر به اراده سياسي پايدار و تعهد درازمدت منابع از طرف كشورهاي عضو و نظام ملل متحد به عنوان يك مجموعه نياز خواهدداشت. گزارش حاضر نشانه آغازي در اين جهت است.
كوفي عنان دبيركل سازمان ملل

1/ مقدمه
1. شايد غم انگيزترين درس دهه گذشته اين بوده است كه پيشگيري از مناقشه خشونت آميز به مراتب بهتر و كم هزينه تر از رفع عوارض وقوع آن است. چالش اصلي، بهره بردن از اين درس است، به طوري كه پيشگيري از سطح شعار و حرف بگذرد و به عمل درآيد. صحبت در اين مورد، آسانتر از اقدام است؛ معمولاً به حل مشكلات موجود در مقابل مشكلات بالقوه رجحان داده مي شود، در حالي كه مزاياي پيشگيري در آينده پديدار مي شود و مشخص كردن آن با عدد و رقم دشوار است، هزينه ها بايد در زمان حال پرداخت شود، به عبارت ديگر، هزينه هاي عدم پيشگيري از خشونت بسيارزياد است. هزينه هاي انساني جنگ شامل نه فقط هزينه هاي مرئي و آني آن- مرگ، جراحت، ويراني، آوارگي - بلكه همچنين عوارض دور و غيرمستقيم براي خانواده ها، جوامع، نهادها و اقتصادهاي محلي و ملي و كشورهاي همسايه است. اين هزينه ها را نه فقط از حيث خسارات وارده بلكه همچنين از نظر فرصت ها و امكانات از دست رفته نيز بايد به حساب آورد.
2. كميسيون كارنگي در مورد پيشگيري از مناقشات مرگبار، در سال 1997 متوجه شد كه مثلاً توليد ناخالص ملي در لبنان در اوايل دهه1990، پنجاه درصد كمتر از توليدناخالص ملي قبل از شروع جنگ در اين كشور در سال 1974بود؛ يا جنگ داخلي و استفاده فراوان از مين هاي زميني از دلايل اصلي بي حاصل شدن حدود 80درصد از زمين هاي كشاورزي آنگولا است؛ و اين كه توليد مواد غذايي در بروندي كه از قبل هم ناكافي بود در طول مناقشات اخير اين كشور 17درصد كاهش يافت. 1 ما همچنين بايد هزينه هاي مربوط به عوامل خارجي را كه براي مهار خشونت مداخله مي كنند در نظر داشته باشيم. در يك بررسي كميسيون كارنگي برآورد شده است كه جامعه بين المللي بابت مداخله در هفت مورد عمده در سالهاي دهه 1990، در بوسني و هرزگوين، سومالي، روآندا، هاييتي، خليج فارس، كامبوج و السالوادور، غير از كوزوو و تي مور شرقي، حدود 200ميليارد دلار هزينه كرد. اين كميسيون با برآورد تفاوت بين هزينه اين فعاليت ها براي فرونشاندن مناقشات و اقدامات بالقوه پيشگيرانه به اين نتيجه رسيد كه جامعه بين المللي درصورت پيشگيري از مناقشات فوق مي توانست از تلف شدن حدود 130ميليارد دلار جلوگيري كند.
3. اين درس ها هيچ جا آشكارتر از منطقه درياچه هاي بزرگ آفريقا نيستند، جايي كه كوتاهي جامعه بين المللي در سرمايه گذاري براي پيشگيري در روآندا عوارض و پيامدهاي منطقه اي بشدت بي ثبات كننده داشته است. تحقيقاتي كه بعد از حوادث روآندا به وسيله سازمان ملل متحد، سازمان وحدت آفريقا و پارلمان هاي بعضي از كشورهايي كه سربازان خود را در قالب نيروهاي سازمان ملل به منطقه فرستاده بودند، انجام شد متفقاً به اين نتيجه رسيده اند كه فرصت ها و نشانه هاي هشداردهنده زودهنگام فراواني براي واكنش به نسل كشي قابل پيشگيري آوريل 1944وجود داشت. برآوردهاي ژنرال " رومئو دالاير" فرمانده وقت نيروهاي اعزامي بين المللي داير براين كه استقرار حدود 5000سرباز در روآندا در آوريل 1994براي متوقف كردن نسل كشي كافي مي بود، در تحقيقات بعدي نيز تاييد شده است. در بررسي كميسيون كارنگي برآورد شده است كه مجموع هزينه عمليات تقويت صلح، سالانه 500ميليون دلار و هزينه اقدام پيشگيرانه در روآندا احتمالاً 3/1ميليارد دلار مي شد؛ در پايان مجموع كمك به روآندا پس از نسل كشي 7/4ميليارد دلار شد.
4. ما به قربانيان خشونت در روآندا و نقاط ديگر تعهد داريم پيشگيري را جدي بگيريم. قول داده ام فرهنگ سازمان ملل را از فرهنگ واكنش به فرهنگ پيشگيري تغيير دهم. شوراي امنيت روز 20ژوييه 2000براي بررسي نقش سازمان ملل در زمينه پيشگيري از مناقشات مسلحانه تشكيل جلسه داد. شورا متعاقباً در اعلاميه رياست خود از من دعوت كرد تا مه 2001 گزارشي شامل تحليل و توصيه هايي درباره ابتكارها در داخل سازمان ملل متحد، با درنظر گرفتن تجربه قبلي و ديدگاهها و ملاحظات ابرازشده توسط كشورهاي عضو، درباره پيشگيري از مناقشات مسلحانه، تسليم كنم. چون ماهيت اقدام پيشگيرانه چنان است كه، در گسترده ترين مفهوم آن، تمام نظام ملل متحد را شامل مي شود، بدين وسيله گزارش حاضر را به شوراي امنيت و مجمع عمومي، كه خود تعدادي قطعنامه مربوط به پيشگيري از مناقشه را تصويب كرده اند، تقديم مي نمايم.
5. هدف نخست من در گزارش فعلي بررسي پيشرفت حاصله در ايجاد ظرفيت پيشگيري از مناقشه، توسط سازمان ملل متحد است به ترتيبي كه مجمع عمومي و شوراي امنيت خواهان آن شده اند. هدف دوم من ارائه توصيه هاي خاص در اين مورد است كه چگونه تلاشهاي نظام ملل متحد را در اين زمينه مي توان، با همكاري و مشاركت فعالانه كشورهاي عضو، كه در نهايت مسئوليت اصلي پيشگيري از مناقشه را به عهده دارند، تقويت كرد.
مسائل مورد بررسي اين گزارش
6. فرض اصلي من اين است كه مسئوليت اوليه براي پيشگيري از مناقشه به عهده دولتها و ديگر عوامل محلي است. بدون يك احساس و مفهوم مالكيت ملي در هر مورد بعيد است كه پيشگيري با موفقيت همراه باشد. پيشگيري از بروز مناقشه نيازمند اقدام زودهنگام توسط عواملي ملي، و هرجا كه مناسب باشد، به وسيله جامعه بين المللي است. يك اختلاف يا بي عدالتي را كه امكان بالقوه تبديل شدن به يك مناقشه مسلحانه را دارد هرچه زودتر بتوان شناسايي و با موفقيت به آن رسيدگي كرد، امكان اين كه به يك درگيري خشونت آميز تبديل شود كمتر است. اقدام زودهنگام كه در سطح ملي، و هرجا كه مناسب باشد، در سطح بين المللي براي آرام كردن شرايطي كه مي تواند به مناقشه مسلحانه تبديل شود، انجام مي گيرد، مي تواند به تقويت حاكميت كشورها كمك كند.
7. براي اين كه پيشگيري زودهنگام موثر واقع شود، لازم است دلايل ريشه اي چندبعدي مناقشه شناسايي و مورد بررسي قرار گيرد. علت مستقيم مناقشه ممكن است بروز ناآرامي عمومي يا اعتراض به يك حادثه خاص باشد اما علت ريشه اي آن ممكن است مثلاً بي عدالتي ها و نابرابري هاي اجتماعي، اقتصادي، تبعيض نظام مند قومي، محروميت از حقوق بشر، اختلافات برسر مشاركت سياسي يا نارضايي ها و شكايت هاي ديرپا در مورد اختصاص زمين يا منابع ديگر باشد. در موارد بسياري وجود چنين عواملي ممكن است گروه ها را در يك جامعه وادار به خشونت كند اما در جامعه ديگر كه ساز و كارهاي مناسب و موثر براي حل مشكلات، از جمله حكومتي كه وظايفش را به درستي انجام مي دهد و نهادهاي حكومت قانون وجود دارد، اين مسائل ممكن است منجر به خشونت نشود. بنابراين نياز براي اطلاعات موثق هشداردهنده و درك دقيق و عميق شرايط و سنت هاي محلي داراي اهميت فراواني است و لازم است نابرابري ها و بي عدالتي هاي بنيادي در برنامه ريزي و برنامه نويسي توسعه شناسايي و مورد بررسي قرارگيرند.
8. كميسيون پيشگيري از مناقشات مرگبار كارنگي راهكارها براي پيشگيري را به صورت دوگروه زير دسته بندي كرد: پيشگيري عملياتي، كه معطوف به اقداماتي است كه در مورد بروز بحران آني كاربرد دارد و پيشگيري ساختاري، كه شامل اقداماتي براي تضمين اين امر است كه بحران ها در مرحله اول اصلاً شكل نگيرند، يا درصورت شكل گرفتن، تكرار نشوند. گزارش فعلي طيف گسترده ياري هايي را كه نظام ملل متحد در هر دو حوزه پيشگيري عملياتي كوتاه مدت و پيشگيري ساختاري بلندمدت به كشورها ارائه داده، بررسي خواهدكرد.
9. شوراي امنيت براهميت نشان دادن واكنش نسبت به دلايل و عوامل ريشه اي مناقشه و ضرورت پيگيري و اجراي راهكارهاي موثر و درازمدت پيشگيري تاكيد كرده است. شورا همچنين توضيح داده است كه يك راهكار منسجم برقراري صلح، مبتني بر برنامه هاي سياسي، عمراني، بشردوستانه و حقوق بشر، مي تواند نقشي حياتي در پيشگيري از مناقشه بازي كند. در اين زمينه مايلم بين برنامه هاي عادي كمك هاي عمراني و بشردوستانه از يك طرف و برنامه هاي اجرا شده به عنوان واكنش پيشگيرانه يا به منظور ايجاد صلح در رابطه با مسائلي كه مي توانند به بروز يا تكرار مناقشه خشونت آميز منجر شوند از طرف ديگر به كلي تمايز قائل شوم.
10. سرمايه گذاري در زمينه پيشگيري ساختاري درازمدت در نهايت سرمايه گذاري در امر توسعه پايدار است: نخست به اين دليل كه بديهي است كه توسعه پايدار نمي تواند در ميان مناقشه عملي يا بالقوه صورت گيرد و در ثاني، به اين علت كه مناقشه مسلحانه دستاوردهاي توسعه ملي را نابود مي كند. در بعضي موارد، چنان كه اخيراً شاهد بوده ايم، مناقشات طولاني اصل موجوديت كشورهايي مانند سومالي و افغانستان را تضعيف كرده و تحليل برده اند. پيشگيري موثر از مناقشه از شروط اساسي دستيابي و حفظ صلح پايدار است كه متقابلاً پيش شرط توسعه پايدار تلقي مي شود. هنگامي كه توسعه پايدار به دلايل ريشه اي مناقشه مي پردازد، نقشي مهم در پيشگيري از مناقشه و ترويج و كمك به صلح ايفا مي كند.
11. در دوره فعلي كه كمك هاي بين المللي براي عمران روبه كاهش است، جامعه كمك دهنده روزبه روز براي ارائه كمك هاي عمراني به كشورهايي كه در آستانه يا در حال مناقشه هستند بي ميل تر مي شود. سرمايه گذاري در امر پيشگيري از مناقشه امكان بالقوه براي رسيدن به نتايج و بازدهي هاي چندگانه براي عمران ملي در درازمدت را فراهم مي سازد. راهكارهاي موثرتر پيشگيري نه فقط جان صدهاهزار انسان را نجات خواهدداد بلكه باعث ميلياردها دلار صرفه جويي مي شود. اعتباراتي را كه در حال حاضر به مصرف اقدام نظامي مي رسد مي توان براي كاهش فقر و ايجاد توسعه پايدار منصفانه اختصاص داد، كه خطرجنگ و فاجعه را بازهم كاهش خواهدداد. پيشگيري از مناقشه و توسعه پايدار متقابلا يكديگر را تقويت مي كنند.
12. نقش سازمان ملل اساساً ياري رساندن به دولت ها و همتايان محلي آنها به منظور يافتن راه حل هايي براي مشكلات خود از طريق ارائه پشتيباني در جهت توسعه ظرفيت هاي ملي و منطقه اي براي هشدار زودهنگام، پيشگيري از مناقشه و برقراري صلح درازمدت است. چنين كمك رساني براساس اصل رضايت كشورهاي عضو درگير استوار است. در عمل، همكاري بين المللي در اين زمينه با دعوت كشور يا كشورهاي مربوطه صورت مي گيرد.
13.كارگزاري هاي توسعه و بشردوستانه نظام ملل متحد، به اتفاق موسسات برتن وودز، نقشي حياتي براي ايفا در ايجاد محيطي آرام و بدون درگيري، همچنين بررسي دلايل ريشه اي مناقشات در مراحل اوليه پيشگيري دارند. گزارش حاضر بررسي خواهدكرد كه چه تعداد از برنامه هاي كمك رساني معمول آنها مي تواند به تلاش ها در زمينه پيشگيري از مناقشه كمك كند و تاثير آنها را چگونه مي توان از طريق هماهنگي بيشتر بين تلاشهاي آنها و دولتهاي ميزبان مربوطه بهتر و افزون تر نمود. اين گزارش همچنين به بررسي ابزارهايي مي پردازد كه در مراحل بعدي پيشگيري در اختيار سازمان ملل قرار مي گيرند، كه ممكن است شامل ديپلماسي، استقرار نيروهاي نظامي و پليس غيرنظامي براي رويارويي با بحران، خلع سلاح بازدارنده و اقدامات مربوط به آن، و راهكارهاي موثر در زمينه برقراري صلح پس از مناقشه باشد.
14. در تهيه پيشنويس گزارش حاضر، كوشيده ام ديدگاه ها و ملاحظات متعدد فراوان كشورهاي عضو را كه در مباحث اخير مجمع عمومي و شوراي امنيت درباره پيشگيري از مناقشه ابراز كرده اند، در نظرداشته باشم. بديهي است كه براي موفقيت تلاش ها در زمينه پيشگيري از مناقشه حمايت و همكاري فعالانه كشورهاي عضو موردنياز خواهدبود. مساعدت هاي خاصي كه شوراي امنيت، مجمع عمومي و ديگر ارگان هاي اصلي سازمان ملل مي توانندبه عمل آورند و همكاري بين سازمان ملل و عوامل بيرون از آن، مانند سازمان هاي منطقه اي، سازمان هاي غيردولتي، جامعه مدني و جامعه تجاري در اين گزارش مورد بررسي قرارخواهدگرفت.
15.اقدام نظام ملل متحد در زمينه پيشگيري از مناقشه كار تازه اي نيست. بسياري از برنامه هاي توسعه و ديگر طرح ها و برنامه هاي نظام ملل متحد آثار پيشگيرانه يا حداقل قدرت بالقوه پيشگيري دارند، اگر چه غالبا بسيار متفاوت و در آغاز شكل گيري هستند. تلاش هاي سازمان ملل براي افزايش توانايي كشورهاي عضو براي پيشگيري از مناقشه داراي اهميت ويژه است. چالشي كه در مقابل ما قراردارد اين است كه چگونه قدرت بالقوه دسته جمعي نظام ملل متحد را با انسجام بيشتر و تمركز برپيشگيري از مناقشه، بدون اين كه الزاما نياز به منابع عمده جديد باشد، بسيج كنيم.
16. از اين فرصت براي تاكيد براين نكته استفاده مي كنم كه دگرگوني از فرهنگ واكنش به فرهنگ پيشگيري گامي مهم به جلو خواهدبود. من در اين گزارش اقدامات عملي را كه به اين منظور انجام شده يا در دست اجراست، برمبناي ماموريت هاي سازمان ملل، تجربه هاي حاصله و درس هاي فراگرفته شده، شرح داده و نتيجه گيري ها و توصيه هايي را براي آينده ارائه مي دهم.
فصل اول: اختيارات و نقش ارگان هاي اصلي ملل متحد
2/ اختيارات ملل متحد براي پيشگيري از مناقشه مسلحانه
الف - چارچوب منشور
17. ماموريت اصلي نظام ملل متحد همچنان "نجات نسل هاي آينده از بلاياي جنگ" است. به اين منظور كشورهاي عضو تعهد كرده اند "براي پيشگيري و حذف تهديدها نسبت به صلح اقدامات دسته جمعي موثر..." چنان كه در ماده اول، پاراگراف اول منشور ملل متحد مطرح شده، انجام دهند.
18. از نظر من منشور ملل متحد اختيار كامل پيشگيري از مناقشه مسلحانه را به سازمان ملل متحد تفويض كرده است و همچنين به دو عنصر تعيين كننده فلسفه بنيادي نظام امنيت دسته جمعي اشاره مي كند: نخست، براي تضمين صلح و امنيت پايدار پيشگيري از مناقشه مسلحانه راهكاري مطلوب تر و كم هزينه تر از تلاش براي متوقف كردن آن يا تسكين عوارض و تبعات آن است" و دوم، از مناقشات مسلحانه بين المللي همچنان كه در ماده 2، پاراگراف 3منشور ملل متحد گفته شده" به وسايل مسالمت آميز به طريقي كه صلح و امنيت بين المللي و عدالت به خطر نيافتد" بهتر جلوگيري مي شود. به خاطر اين اعتقاد مشترك با نويسندگان منشور ملل متحد است كه پيشنهاد كرده ام پيشگيري از مناقشه اساس نظام امنيت دسته جمعي ملل متحد در قرن بيست و يكم بشود.
19.در بيشتر سالهاي نيمه دوم قرن گذشته، تامين امنيت دسته جمعي عمدتاً ازطريق شيوه هاي واكنشي دنبال مي شد تا شيوه هاي پيشگيرانه و تقريباً منحصراً در مناسبات نظامي تعريف و تعيين مي شد. اين نگرش براي بعضي از كشورها خوب بود و معتبرمانده است. اما با خاتمه جنگ سرد، درك جديدي ازمفهوم صلح و امنيت پديدار شده است. تمركز بيشتر برماهيت صلح پايدار و عناصر شكل دهنده آن، مانند توسعه اجتماعي و اقتصادي، حسن اداره امور و دموكراتيك سازي، حكومت قانون و احترام براي حقوق بشر، امروز مفهوم سنتي امنيت دسته جمعي را تكميل مي كنند. در قرن بيست و يكم، امنيت دسته جمعي بايد متضمن تعهد براي همه ما باشد تا براي برطرف كردن تنش ها، نارضايتي ها، نابرابري، بي عدالتي، نابردباري و خصومت ها در پيش هنگام ترين مرحله ممكن، قبل از اين كه صلح و امنيت به خطر افتد، تلاش كنيم. اين از نظر من، مركز ثقل فرهنگ پيشگيري است.
20. اين ديدگاه، سازمان ملل را به ريشه هايش باز مي گرداند. ماده55منشورملل متحد صراحتاً اين نكته را به رسميت مي شناسد كه راه حل ها براي مشكلات ناشي از مسائل اقتصادي، اجتماعي و بهداشتي بين المللي، همكاري بين المللي، فرهنگي و آموزشي و احترام همگاني براي حقوق بشر همه براي "ايجاد شرايط ثبات و رفاه كه براي روابط مسالمت آميز و دوستانه بين ملت ها لازم است"، ضرورت دارند. منشور ملل متحد به اين ترتيب شالوده نگرشي فراگير و درازمدت را براي پيشگيري از مناقشه براساس مفهومي گسترده از صلح و امنيت فراهم مي سازد.
ب _ تصميمات مجمع عمومي و شوراي امنيت و ديدگاه هاي كشورهاي عضو درباره پيشگيري از مناقشه
21. مجمع عمومي و شوراي امنيت از اواخر دهه 1980 ماموريت سازمان ملل را براي پيشگيري از مناقشه كه در منشور ملل متحد تعيين شده، تقويت كرده اند. مجمع عمومي مخصوصاً در قطعنامهA120/47خود با عنوان "دستور كار براي صلح: ديپلماسي بازدارنده و مسائل مربوط به آن"، بارديگر برنقش مهم دبيركل در ديپلماسي بازدارنده، تاكيد كرد و از وي دعوت به عمل آورد توانايي دبيرخانه را براي جمع آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات تقويت كند و يك ساز و كار هشدار زودهنگام به وجود آورد. مجمع عمومي در قطعنامه 242/51خودباعنوان "مكمل دستور كار براي صلح"، بيشتر براهميت بهكرد هماهنگي اقدامات پيشگيرانه ملل متحد تاكيد كرد.
22. شوراي امنيت در نوامبر 1999 و ژوييه 2000 درباره پيشگيري از مناقشه بحث هايي علني داشت. در جريان اين بحث ها تعداد زيادي از كشورهاي عضو حمايت كلي خود را از پيشگيري، البته با اولويت هاي متفاوت براي اقدام، ابراز كردند. بعضي از آنها بر ضرورت تمركز روي دلايل ريشه اي اجتماعي- اقتصادي مناقشه تاكيد كردند و خواهان افزايش كمك به امر توسعه براي پيشگيري از مناقشه شدند. ديگران ترويج حقوق بشر، حكومت مطلوب، حكومت قانون و دموكراتيك سازي را به عنوان مهمترين حوزه ها براي اقدام پيشگيرانه شاسايي كردند. تعدادي از كشورها تاكيد كردند كه اقدام پيشگيرانه بايد در اكثر موارد به انجام اقداماتي براساس فصل ششم منشور ملل متحد محدود شود، اما خاطرنشان كردند كه اقدام اجباري براساس فصل هفتم منشور ملل متحد بايد به عنوان روشي مشروع براي توسل در آخرين مرحله براي پيشگيري از نقض شديد حقوق بنيادي بشر يا ديگر تهديدهاي جدي نسبت به صلح باقي بماند.
23.اعلاميه هاي رياست(شوراي امنيت) كه در آن دو جلسه تصوب شد تاكيد كرده بود كه هشدارزودهنگام، ديپلماسي بازدارنده، استقرار پيشگيرانه (نيرو)، خلع سلاح پيشگيرانه و برقراري صلح پس از مناقشه به يكديگر بستگي دارند و اجزاي مكمل يك راهكار فراگير پيشگيري از مناقشه هستند. در مورد اين ديدگاه فراگير نسبت به پيشگيري از مناقشه در بحث علني اخير شوراي امنيت درباره برقراري صلح در فوريه 2001بيشتر تاكيد شد و در جريان آن تعداد زيادي از سخنگويان تاكيد كردند كه يك راهكار به خوبي برنامه ريزي شده و هماهنگ در مورد برقراري صلح مي تواند نقشي مهم در پيشگيري از مناقشه ايفا كند.
24. پيشگيري از مناقشه در جريان اجلاس سران هزاره ملل متحد نيز، كه در آن رهبران همه قسمت هاي جهان از فراخوان من براي تبديل فرهنگ واكنش به فرهنگ پيشگيري در جامعه بين المللي حمايت كردند، موضوعي برجسته بود. اجماعي گسترده وجود داشت كه اميدبخش ترين ديدگاه اين است كه راهكارهايي درازمدت و يكپارچه، با تركيب طيفي گسترده از اقدامات سياسي، اقتصادي، اجتماعي و اقدامات ديگر به منظور كاهش يا از بين بردن عوامل اساسي مناقشه ارائه شود. اعلاميه هزاره ملل متحد كه مجمع عمومي آن را در قطعنامه 2/55خود تصويب كرد و قطعنامه 1318(سال2000) شوراي امنيت كه در سطح سران كشورها و دولت ها تصويب شد، نقش حياتي همه قسمت هاي نظام ملل متحد را در پيشگيري از مناقشه به رسميت شناختند و قول دادند كارآيي و تاثير سازمان ملل را در اين زمينه بيشتر كنند.
3/ نقش ارگان هاي اصلي ملل متحد در پيشگيري از مناقشه مسلحانه
الف - نقش مجمع عمومي
25. مجمع عمومي در چارچوب مواد 10 و 11منشور ملل متحد براي بررسي مسائل پيشگيري از مناقشه در تمام جنبه هاي آن از جمله: ارائه توصيه هاي مناسب" يا جلب توجه شوراي امنيت به موقعيت هايي كه احتمال دارد صلح و امنيت بين المللي را به خطراندازد، اقتدار فراواني دارد. مجمع عمومي براساس ماده14 همچنين ممكن است انجام اقداماتي را براي اصلاح مسالمت آميز هر موقعيتي، بدون توجه به مبدا و منشأ، كه احتمال دارد به رفاه همگاني يا رابطه دوستانه بين دولت ها صدمه بزند، توصيه كند.
26. من اقدام مفيدي را كه مجمع عمومي با تصويب قطعنامه هاي B و A120/47 تحت عنوان "دستوركار براي صلح: ديپلماسي بازدارنده و مسائل مربوطه"، به ويژه بخش هفتم قطعنامه A120/47، باعنوان ٍ"نقش مجمع عمومي در ديپلماسي بازدارنده"، و قطعنامه 242/51باعنوان "مكمل دستور كار براي صلح" انجام داده، يادآوري مي كنم.مجمع عمومي براساس سوابق گذشته (مثلاً تيرول جنوبي در 1960؛ سازمان كشورهاي بالكان در دهه نخست عمر اين سازمان؛ و باتوجه به آپارتايد در آفريقاي جنوبي)، ممكن است بخواهد بررسي كند چگونه مي تواند به دفعات بيشتر از اختيارات خود براساس منشور ملل متحد براي ارزيابي و بررسي مسائل پيشگيري در آينده استفاده كند. به اين منظور گام هاي تعيين شده در زير مي تواند مورد توجه قرارگيرد.
ساز و كارهايي براي حل و فصل مسالمت آميز اختلاف ها
27. استفاده فعالانه كشورهاي عضو از شيوه هاي حل و فصل مسالمت آميز اختلافات، آن گونه كه در فصل ششم منشور ملل متحد گفته شده، يكي از موثرترين راه هاي پيشگيري از مناقشات است. مجمع عمومي طي سالها به ترويج چنين روشهايي، مانند قطعنامه D (سوم) 268سال 1949، درباره ايجاد مجمعي براي تحقيق و رفع اختلاف، و در تصميم آن درباره توسل به يك كميسيون ثالث براي حل اختلاف دو كشور، ميانجيگري يا مصالحه و رفع اختلاف در چارچوب اصول سازمان ملل متحد مساعدت كرده است. مجمع عمومي ممكن است بخواهد در ارائه توصيه هاي بيشتر در مورد استفاده از چنين ساز و كارهايي در داخل جامعه بين المللي به بررسي بپردازد.
اعلاميه ها، هنجارها و برنامه ها و ايجاد اراده سياسي براي پيشگيري
28. توجه منظم تر مجمع عمومي به پيشگيري از مناقشه در ايجاد يك فرهنگ واقعاً جهاني پيشگيري از مناقشه از طريق تعيين معيارهايي براي پاسخگويي كشورهاي عضو و مساعدت به ايجاد روشهاي پيشگيري در سطوح محلي، ملي، منطقه اي و جهاني موثر خواهدبود. مجمع عمومي تاكنون فعالانه براي ايجاد معيارهايي كه در پيشگيري از مناقشات تاثير داشته اند، مانند تصويب قطعنامه 51/43خود، كه شامل يك ضميمه باعنوان "اعلاميه پيشگيري و حذف اختلافات و موقعيت هايي كه ممكن است صلح و امنيت بين المللي را تهديد كنند و نقش ملل متحد در اين زمينه" كاركرده است.
29. مجمع عمومي در قطعنامه 243/53خود "اعلاميه و برنامه اقدام در مورد فرهنگ صلح" را تصويب كرد كه در آن از كشورهاي عضو، جامعه مدني و همه نظام ملل متحد خواست فعاليت هاي مربوط به پيشگيري از مناقشه را ترويج كنند. مجمع عمومي در چارچوب حوزه گسترده مسئوليت خود همچنين توانست فرهنگ پيشگيري را در فعاليت هاي چندبعدي نظام ملل متحد ترويج كند. مجمع عمومي، مانند مورد قطعنامه اخير خود درباره " فرهنگ فعاليت هاي صلح"، توانست به بعد پيشگيري از مناقشه تعدادي از موارد در دستور كار فعلي خود، مانند خلع سلاح، حقوق بشر، كمك انساندوستانه، دموكراتيك سازي، نابودي محيط زيست، تروريسم، ايدز و قانون بين المللي رسيدگي كند.
وظايف مشورتي
30. اجزا و قسمتهاي مجمع عمومي، مانند كميته منشور ملل متحد، قبلاً درباره مسائل مربوط به پيشگيري و حل و فصل مناقشات بحث كرده اند. اين نوع بررسي انديشه ها و مفاهيم جديد توسط قسمت هاي مربوطه مجمع بايد ادامه يابد. مجمع همچنين از بسياري از قسمت ها و كارگزاري هاي سازمان ملل گزارش هايي دريافت مي كند كه مسائل مربوط به پيشگيري از مناقشه را بطور منظم در برنامه هاي خود مي گنجانند. "دانشگاه سازمان ملل"، "دانشگاه براي صلح" و موسسه ملل متحد براي آموزش و تحقيق "گزارش هاي خود را مستقيماً يا از طريق شوراي اقتصادي و اجتماعي به مجمع عمومي تسليم مي كنند و براي رسيدگي به مسائل مربوط به پيشگيري برنامه هايي دارند. بحث درباره اين مسائل به وسيله مجمع عمومي در داخل چارچوبي براي تنظيم و تدوين يك راهكارپيشگيري فراگير آنها را مورد توجه بيشتر اجتماع قرار مي دهد و بحث بيشتر درباره مسائل پيشگيري را تشويق مي كند.
تعامل بين مجمع عمومي و شوراي امنيت درباره پيشگيري
31. يك موضوع مهم براي بررسي همه اعضاي ملل متحد اين است كه چگونه نقش مجمع عمومي را در پيشگيري از مناقشه در شرايطي كه شوراي امنيت فعاليت هاي خود را در اين حوزه تقويت مي كند، افزايش دهند. در پرتو بحث شوراي امنيت كه در آن بر ضرورت تبديل برقراري صلح به عنوان بخشي از يك راهكار فراگير پيشگيري از مناقشه تاكيد شده، برقراري صلح پيشگيرانه مي تواند به كانون توجه براي تعامل راهكاري هدفمند بين شورا و مجمع تبديل شود.
32. شوراي امنيت در كشورهايي كه عضو شورا نيستند بيشتر به موقعيت هاي بالقوه مناقشه رسيدگي مي كند. اعضاي مجمع عمومي بايد امكان داشته باشند كه ديدگاههاي خود درباره مسائل مربوط به پيشگيري از مناقشه را بيشتر در شوراي امنيت مطرح كنند. رئيس مجمع عمومي و رئيس شوراي امنيت به منظور ايجاد تعامل عملي بيشتر بين مجمع و شورا مي توانند در ديدارهاي ماهانه خود درباره مسائل مربوط به پيشگيري بحث كنند. به منظور ياري به رئيس مجمع براي طرح چنين موارد مربوط به پيشگيري، ايجاد يك گروه نامحدود از كشورهاي عضو براي كمك به رئيس مجمع عمومي نيز مي تواند مورد رسيدگي قرارگيرد.
توصيه 1
توصيه مي كنم مجمع عمومي استفاده فعالانه تر از اختيارات خود را، مطابق مواد 10، 11 و14 منشور ملل متحد، در پيشگيري از مناقشات مسلحانه مورد توجه قراردهد.
توصيه 2
از مجمع عمومي مي خواهم راههاي افزايش تعامل خود با شوراي امنيت را در زمينه پيشگيري از مناقشه، مخصوصاً در تهيه و تدوين راهكارهاي درازمدت پيشگيري از مناقشه و برقراري صلح مورد بررسي قرار دهد.
ب - نقش شوراي امنيت
33. شوراي امنيت به عنوان ارگان سازمان ملل كه وظيفه اصلي آن حفظ صلح و امنيت بين المللي است، نقشي مهم براي ايفا در زمينه پيشگيري از مناقشه مسلحانه دارد. مبناي اقدام پيشگيرانه به وسيله شوراي امنيت را مي توان در فصل ششم منشور ملل متحد مشاهده كرد كه برضرورت يافتن راهي براي رفع اختلاف يا موقعيتي كه احتمال دارد حفظ صلح و امنيت بين المللي را به خطر اندازد، تاكيد مي كند. براساس فصل ششم، شوراي امنيت مي تواند درباره اختلاف يا هرموقعيتي كه ممكن است به برخورد بين المللي منجر شود يا باعث اختلاف شود، تحقيق كند.
34.شوراي امنيت اگرچه شفافيت و شيوه هاي كار خود را بهتر كرده، توجه آن همچنان به طور تقريباً انحصاري بر بحران ها و موارد اضطراري متمركز است، و معمولاً فقط هنگامي درگير مي شود كه خشونت به مقياسي وسيع اتفاق افتاده باشد. چند شيوه را پيشنهاد مي كنم كه شوراي امنيت با توسل به آنها مي تواند با سهولت بيشتر امكانات براي اقدام پيشگيرانه را شناسايي و از آنها بهره برداري كند.
گزارش هاي ادواري
35. شوراي امنيت در اعلاميه هاي رياست خود درباره پيشگيري از مناقشه در نوامبر1999 و ژوييه 2000 از دبيركل دعوت كرد گزارش هاي ادواري درباره اختلافاتي كه صلح و امنيت بين المللي را تهديد مي كنند، شامل هشدار زودهنگام و پيشنهادهايي براي انجام اقدامات پيشگيرانه ارائه دهد.
36. من معتقدم كه گزارش ادواري هنگامي مفيدتر است كه به جاي يك تعهد برنامه ريزي شده به عنوان يك روش غيررسمي و انعطاف پذير انجام شود. اين كار همچنين مفيدتر خواهدبود اگر چنين گزارشاتي را بتوان در زمينه اي گسترده تر قرارداد. ديدارهاي من با سران سازمان هاي منطقه اي درباره پيشگيري و برقراري صلح كه به ترتيب در ژوييه1998 و فوريه 2001انجام شد، نشان داد كه ديدگاهي فراگير كه براساس راهكارهاي پيشگيرانه استوار باشد، ديدگاهي ارزشمند است كه بايد با شركاي منطقه اي ما و ارگان ها و كارگزاري هاي مربوطه سازمان ملل متحد پيگيري شود.
37. بنابراين قصد دارم، از جمله ديدگاههاي ديگر، ارائه گزارشهاي منطقه اي يا زيرمنطقه اي به شوراي امنيت درباره تهديدها نسبت به صلح و امنيت منطقه اي را آغاز كنم. چنين گزارشاتي در بيشتر موارد به جنبه هاي منطقه اي مسائلي كه تاكنون در دستور كار شورا قرارداشته اند مربوط خواهدبود و به اين ترتيب تعهدات مربوط به ارائه گزارش هاي فعلي را تكميل خواهندكرد. تمركز بر مسائل فرامرزي كه تهديدهاي بالقوه نسبت به صلح و امنيت بين المللي را تشكيل مي دهند، مانند جريان هاي سلاح هاي غيرقانوني، منابع طبيعي، پناهندگان، مزدوران، نيروهاي نامنظم و عوارض امنيتي تعامل آنها خواهدبود. اين گزارش ها اولويت هايي را براي اقدام توسط شورا از طريق شناسايي و نشان دادن واكنش نسبت به چنين تهديدهاي منطقه اي به صلح و امنيت بين المللي نيز پيشنهاد خواهد داد.
هيات هاي حقيقت ياب شوراي امنيت
38. در دو سال گذشته ماموريت هاي شورا از سرگرفته شده است. در حالي كه ماموريت ها از نظر مقصود و هدف متفاوتند، مي توانند آثار پيشگيرانه مهمي داشته باشند. پس از شروع مجدد اين شيوه با يك ماموريت در سال 1999، در سال 2000پنج ماموريت شورا - به اريتره و اتيوپي، جمهوري دموكراتيك كنگو، سيرالئون، تي مور شرقي و اندونزي، و براي اجراي قطعنامه 1244 (سال1999) به كوزوو _ و همچنين ماموريت هاي اخير در سال 2001 به جمهوري دموكراتيك كنگو و كشورهاي ديگر منطقه و به كوزو انجام شد. شوراي امنيت همچنين ممكن است بخواهد استفاده از پشتيباني تخصصي چندرشته اي در ماموريت هاي حقيقت ياب خود به مناطق بالقوه مناقشه خيز را مورد بررسي قرار دهد تا همه مناطق اساسي را بتوان در تشريح يك راهكار پيشگيري فراگير درهم تلفيق كرد.
ساز و كارهاي جديد براي بحث درباره پيشگيري
39. همچنان كه در اعلاميه نوامبر1999خود به شورا پيشنهاد كردم شوراي امنيت مي تواند ايجاد يك گروه كاري غيررسمي ويژه، ارگان فرعي ديگر يا ساير ترتيبات فني غيررسمي براي بحث درباره موارد پيشگيري برمبنايي مداوم تر را مورد بررسي قراردهد. اگر چنين گروه يا ارگاني ايجاد شود، موارد هشدار زودهنگام را كه من پيشنهاد كرده ام يا مواردي كه رئيس يا ساير اعضاي شورا پيشنهاد كرده اند را مي توان بطور منظم پيش از مشورت هاي غيررسمي يا ديدارهاي عمومي شورا به چنين گروهي ارجاع كرد. اعضاي گروه كاري هنگام بحث درباره موارد مربوط به دستور كار گروه مي توانند به اطلاعات دريافت شده از تك تك اعضاي شورا يا اطلاعات داده شده به وسيله دبيرخانه متكي باشند. شوراي امنيت همچنين مي تواند استفاده از فرمول Arria يا ترتيبات مشابه ديگر براي بحث هاي غيررسمي در بيرون از اتاق هاي شورا براي تبادل ديدگاه ها درباره پيشگيري را مورد بررسي قراردهد.
توصيه 3
شوراي امنيت را تشويق مي كنم ساز و كارهاي نوآورانه، مانند ايجاد يك ارگان فرعي، يك گروه كاري ويژه يا ترتيبات فني غيررسمي ديگر براي بحث درباره موارد پيشگيري برمبنايي مداوم، به ويژه باتوجه به گزارش هاي ادواري منطقه اي يا زيرمنطقه اي كه قصد دارم به شورا تسليم كنم و همچنين ساير موارد هشدارزودهنگام يا پيشگيري كه از طرف كشورهاي عضو در معرض توجه آن قرارداده مي شوند را مورد بررسي و مطالعه قرار دهد.
ج - نقش شوراي اقتصادي و اجتماعي
40. شوراي اقتصادي و اجتماعي همكاري نزديكتر با شوراي امنيت و مجمع عمومي را آغاز كرده است زيرا جامعه بين المللي ارزش يك شيوه يكپارچه براي دستيابي به صلح، امنيت، احترام به حقوق بشر و توسعه پايدار را به رسميت شناخته است. در سال 1998 كه شوراي امنيت از شوراي اقتصادي و اجتماعي دعوت كرد در طراحي يك برنامه درازمدت پشتيباني ازهاييتي مساعدت كند، مرحله اي تازه آغاز شد. شوراي اقتصادي و اجتماعي متعاقب اين دعوت در سال 1999 "گروه مشورتي ويژه هاييتي" را ايجادكرد كه انجام يك ماموريت ارزيابي به اين كشور را به عهده گرفت. در فوريه سال 2000براي مشاركت دعوت به عمل آمد و آن هنگامي بود كه شوراي امنيت پيشنهاد كرد جلسه اي براي بحث درباره تاثير ويروس و بيماري ايدز برصلح و امنيت در آفريقا ترتيب دهد.
41.مجمع عمومي اخيراً در قطعنامه 217/55 خود از شوراي اقتصادي و اجتماعي خواست پيشنهادهاي گروه كاري ويژه نامحدود را درباره دلايل مناقشه و ترويج صلح ماندگار و توسعه پايدار در آفريقا، به ويژه در مورد ايجاد يك گروه مشورتي ويژه درباره كشورهايي كه از مناقشه خلاص مي شوند، مورد بررسي قرار دهد. يك گروه مشورتي مشابه گروه مشورتي هاييتي هم اكنون براي اين منظور ايجاد شده است.
42. من مشاركت فعالانه تر شوراي اقتصادي و اجتماعي را در پيشگيري از مناقشه مسلحانه، به ويژه به خاطرنقش حياتي آن در رسيدگي به دلايل ريشه اي مناقشات در حوزه هايي كه در قسمت اصلي ماموريت آن قراردارند، توصيه مي كنم. مساعدت آينده آن به پيشگيري از مناقشه مسلحانه و برقراري صلح مي تواند به ابتكار خود آن، يا آن طور كه از طرف ساير ارگان هاي اصلي سازمان ملل متحد درخواست شده، انجام شود.
راهكارهاي درازمدت براي رسيدگي به دلايل ريشه اي مناقشات
43. براساس ماده 62منشور ملل متحد شوراي اقتصادي و اجتماعي مي تواند اقدام به مطالعه و ارائه گزارش در هر زمينه اي در چارچوب ماموريت خود بكند. چنين مطالعاتي ممكن است هنگامي كه اين شورا مشاركت خاص خود را در ايجاد راهكارهاي درازمدت براي رسيدگي به دلايل ريشه اي مناقشه بررسي مي كند، ضرورت پيداكند. شوراي اقتصادي و اجتماعي مي تواند از ابزارهاي گوناگوني كه در اختيار دارد، از جمله مجموعه هاي فرعي خود، "كميته اداري براي هماهنگي" و از تشكيلات بين كارگزاري خود به منظور بهره برداري از تمامي ظرفيت نظام ملل متحد براي پشتيباني از طرح و اجراي هر مطالعه مشابهي، استفاده كند.
ديدگاه منطقه اي
44. مشاركت فعالانه تر شوراي اقتصادي و اجتماعي هنگامي مي تواند مفيد باشد كه شوراي امنيت ابتكارهاي منطقه اي در زمينه پيشگيري از مناقشه مسلحانه را آماده كند. به اين منظور شوراي اقتصادي و اجتماعي بايد مساعدت به انجام يك بحث فراگير و چندرشته اي درباره پيشگيري از مناقشه مسلحانه را، به ويژه در يك چارچوب منطقه اي مورد بررسي قراردهد. چون شوراي اقتصادي و اجتماعي درصدد شروع ايجاد شرايطي براي مساعدت به مسائل منطقه اي مربوط به آفريقا در حمايت از اقدامات شوراي امنيت، مجمع عمومي و دبيركل در اين زمينه است، اين الگو را مي توان به مناطق ديگر گسترش داد.
بحث درباره دلايل ريشه اي مناقشات در سطح بالا
45. شوراي اقتصادي و اجتماعي در طول سالهاي گذشته با اختصاص يك هيات عاليرتبه به نشست هاي سالانه منظم خود بشدت فعال تر شده است. در آينده يك هيات عاليرتبه را مي توان به بررسي نقش توسعه و به خصوص نقش شوراي اقتصادي و اجتماعي، در پيشگيري از خشونت و مناقشه برمبنايي درازمدت تر اختصاص داد.
توصيه 4
پيشنهاد مي كنم كه يك بخش مهم از جلسه اصلي سالانه شوراي اقتصادي و اجتماعي در آينده به مساله بررسي دلايل ريشه اي مناقشات و نقش توسعه در ترويج پيشگيري درازمدت از مناقشه اختصاص داده شود.
د-نقش ديوان بين الملل دادگستري
46. ديوان بين المللي دادگستري، به عنوان يك عنصر ضروري شيوه حل و فصل مسالمت آميز اختلافات مطروحه در منشور ملل متحد، در طول سالها به روشي چشمگير به حل اختلافات بين المللي به شيوه هاي مسالمت آميز كمك كرده است. اين ديوان به حل مسالمت آميز و فيصله اختلافات با قضاوت در دعاوي جنجالي و بحث انگيز بين كشورها مساعدت كرده است. به حل و فصل مناقشه در شرايطي ياري مي شود كه اختلاف با توافق ويژه يا درخواست يك كشور به اين ديوان تسليم گردد. جريان دادرسي را، اگر طرفين بخواهند از طريق مذاكره به راه حل دست يابند، مي توان به حال تعليق درآورد. علاوه براين ديوان با تسهيل درفرآيند ديپلماسي بازدارنده از طريق ارائه نظرهاي مشورتي درباره مسائل حقوقي، توانايي و اختياري كه براساس ماده 96منشور ملل متحد به اين ديوان تفويض شده، به پيشگيري از مناقشات مسلحانه مساعدت مي كند. ديوان بين المللي دادگستري، ازطريق قضاوت ها و نظرهاي مشورتي خود، كمكي بنيادي به توسعه تدريجي قانون بين المللي و شناسايي گرايش هاي جديد كه در قانون بين المللي به وجود آمده اند، كرده است. دبيركل تاكيد مي كند كه كشورها از خدمات اين ديوان براي حل اختلافات استفاده كنند.
47. ديوان بين المللي دادگستري امروز فعالتر از هر زمان ديگر در تاريخ خود است، زيرا اختلافات از اكناف جهان در اين دادگاه مطرح مي شود. من كشورهاي عضو را ترغيب مي نمايم تا در آينده هرچه بيشتر، ازجمله براي پيشگيري از اختلافات ارضي و دريايي، از ديوان بين المللي دادگستري استفاده كنند.
صلاحيت قضايي الزامي ديوان
48. 60كشور عضو تا پايان سال 2000 با صدور اعلاميه هايي صلاحيت قضايي الزامي ديوان را، البته در موارد بسياري با قيد شرايطي كه تاثير عبارت صلاحيت الزامي را محدود مي كند يا كاهش مي دهد، پذيرفته بودند. مايلم تقاضاي خود را از كشورهاي عضو كه هنوز چنين نكرده اند تكرار كنم كه پذيرفتن صلاحيت قضايي الزامي ديوان را مورد بررسي قرار دهند. همچنين ميل دارم تاكيد كنم كه كشورها، هنگام پذيرفتن معاهدات چندجانبه تحت نظارت سازمان ملل متحد، مفادي را در آنها بگنجانند كه امكان ارجاع اختلاف احتمالي به ديوان وجود داشته باشد. هرچه تعداد كشورهايي كه صلاحيت قضايي الزامي ديوان را مي پذيرند بيشتر باشد، احتمال اين كه اختلافات بالقوه را بتوان به سرعت با توسل به شيوه هاي مسالمت آميز حل و فصل كرد بيشتر است. شوراي امنيت نيز، براساس ماده 36منشور ملل متحد، بايد توصيه به كشورهاي عضو را كه اختلاف خود را به ديوان ارجاع كنند، مورد بررسي قرار دهد.
صلاحيت مشورتي ديوان
49. دبيركل قبلي سازمان ملل در " دستور كار براي صلح"، (به 277/47/A و 24111/S نگاه كنيد) توصيه كرد كه دبيركل مجاز باشد، مطابق ماده96، پاراگراف 2منشور ملل متحد، از مزاياي صلاحيت مشورتي ديوان برخوردار شود، و ساير ارگان هاي سازمان ملل كه اينك از چنين اجازه اي برخوردارند بيشتر براي نظرهاي مشورتي به ديوان مراجعه كنند. با اين حال مجمع عمومي در مورد اين پيشنهادها اقدام نكرد و شوراي امنيت از سال 1993 هيچ نظر مشورتي از اين ديوان نخواسته است. بنابراين مجمع عمومي و شوراي امنيت را ترغيب مي كنم توصيه هاي فوق را كه كاملاً مورد حمايت اينجانب است بارديگر مورد توجه قرار دهند و همچنين درباره مجاز شمردن ساير ارگان هاي سازمان ملل به درخواست نظرهاي مشورتي از ديوان به بررسي بپردازند.
50. من همچنين مايلم وجود ٍ"صندوق اماني" دبيركل را براي كمك به كشورها در حل اختلاف ها از طريق ديوان بين المللي دادگستري يادآوري كنم. اين صندوق مي تواند براي تامين هزينه هاي ناشي از ارجاع اختلافات به ديوان، به روش توافق ويژه، به كشورها كمك مالي بدهد.
توصيه 5
كشورهاي عضو را ترغيب مي كنم براي حل و فصل اختلافات خود به شيوه اي مسالمت آميزو براي ترويج حكومت قانون در روابط بين المللي زودتر و بيشتر به ديوان بين المللي دادگستري متوسل شوند.
توصيه 6
كشورهاي عضو را ترغيب مي كنم صلاحيت قضايي كلي ديوان را بپذيرند. هنگامي كه ساختارهاي محلي مانع از اين كار مي شود، كشورها مي توانند به صورت دوجانبه يا چندجانبه در مورد فهرستي فراگير از مسائلي كه مايلند به ديوان ارائه دهند، توافق كنند.
توصيه 7
كشورهاي عضو را ترغيب مي كنم هنگام تصويب معاهدات چندجانبه تحت نظارت سازمان ملل، عباراتي را بگنجانند كه امكان ارجاع اختلافات احتمالي به ديوان بين المللي دادگستري فراهم باشد.
توصيه 8
توصيه مي كنم كه مجمع عمومي، دبيركل و ديگر ارگان هاي سازمان ملل را مجاز كند تا از صلاحيت و توانايي مشورتي ديوان بهره مند شوند و ساير ارگان هاي سازمان ملل كه اكنون از چنين اجازه اي برخوردارند بيشتر براي نظرهاي مشورتي به ديوان مراجعه كنند.
هـ ـ نقش دبيركل
51. دبيركل از نخستين روزهاي عمر سازمان ملل از طريق "ديپلماسي آرام" يا "مساعي جميله دبيركل" نقشي در پيشگيري از مناقشات مسلحانه داشته است. ماموريت پيشگيري، از ماده 99منشور ملل متحد مشتق شده است كه تصريح مي كند دبير كل مي تواند هر موضوعي را كه از نظر او ممكن است حفظ صلح و امنيت بين المللي را به خطر اندازد مورد توجه شوراي امنيت قرار دهد.
52. ديپلماسي بازدارنده يك قسمت مهم از مسئوليت هاي اينجانب است كه از طريق متقاعد كردن، اعتمادسازي و سهيم كردن اطلاعات براي يافتن راه حل هاي مشكلات دشوار در مراحل بسيار ابتدايي دنبال مي شود. من تقاضاي روزافزون براي مشاركت خود در اين نوع اقدام پيشگيرانه را به عنوان شناخت اين نكته مي بينم كه دبيركل مي تواند دور از توجه همگان به آرامي و محتاطانه كار كند، اگرچه نتايج كار او ممكن است هميشه قابل رويت يا به آساني قابل ارزيابي نباشد.
53. سه راه ممكن براي افزايش نقش پيشگيرانه سنتي دبيركل وجود دارد: اول، با افزايش استفاده از هيات هاي حقيقت يابي و اعتمادسازي و همچنين انتصاب فرستادگان عاليرتبه و تاسيس دفاتر رابط منطقه اي بيشتر؛ دوم، با انجام اقدامات پيشگيرانه مشترك به وسيله دبيركل و شوراي امنيت؛ و سوم، با بهبود ظرفيت و پايگاه منابع براي اقدام پيشگيرانه در دبيرخانه، كه در قسمت هاي بعدي اين گزارش درباره آن بحث خواهدشد.
هيات هاي حقيقت ياب
54. مجمع عمومي و شوراي امنيت استفاده بيشتر از هياتهاي حقيقت ياب را به عنوان قسمتي از ديپلماسي بازدارنده تشويق كرده اند. هيات هاي حقيقت ياب مي توانند شرحي بيطرفانه از منافع طرفين يك مناقشه بالقوه، باهدف شناسايي اقداماتي كه نظام ملل متحد و كشورهاي عضو مي توانند براي كمك به آشتي يا حل و فصل اختلافات آنها انجام دهند، ارائه نمايند.
55. اخيراً دو هيات بين كارگزاري را به غرب آفريقا فرستادم. نخستين هيات در نوامبر 2000 از گامبيا ديدن كرد و با مقامات دولتي، رهبران احزاب سياسي، نمايندگان جامعه مدني و اعضاي تيم كشوري سازمان ملل گفت وگو كرد تا با مذاكره با طرف هاي گامبيايي امكانات موجود براي كمك ملموس و مشخص سازمان ملل را در رسيدگي به چالش هاي چندجانبه اين كشور، با نظري به پيشگيري از تهديدها نسبت به صلح و امنيت آن، پيداكند. هيات دوم در مارس 2001 از 11كشور غرب آفريقا ديدن كرد تا از نيازها و چالش هاي اصلي منطقه در زمينه هاي صلح و امنيت، همكاري منطقه اي، امور انساندوستانه و توسعه اقتصادي و اجتماعي، از جمله ارتباط هاي داخلي بين آنها مطلع شود. قصد دارم از چنين هيات هاي ارزياب فني بين رشته اي در موقعيت هاي بيشتري در آينده براي مقاصد پيشگيرانه، برمبناي همكاري كامل كشورهاي عضو مربوطه استفاده كنم.
هيات هاي اعتمادساز
56. سلف من در "دستور كار براي صلح" علاقه خود را به انجام مشورت هاي ادواري درباره اقدامات اعتمادسازي با طرفين اختلافات بالقوه در جريان يا گذشته و با سازمانهاي منطقه اي نشان داد و چنين كمك هاي مشورتي را به شكلي كه دبيرخانه مي تواند ارائه دهد، به آنها پيشنهاد داد. اين ديدگاه در قطعنامه 120/47 مجمع عمومي به تصويب رسيد. به منظور مطالعه و تحقيق درباره امكان اجراي آن اقدام تحت نظارت مشترك سازمان ملل و سازمان هاي منطقه اي، هيات هاي كوچكي مي بايست به پايتخت هاي كشورهاي منطقه اي مربوطه و همچنين به ستادهاي سازمانهاي اصلي منطقه اي فرستاده شوند تا نظر آنها را درباره شروع همكاري در سطح كاري در مورد اعتمادسازي در آن مناطق جويا شوند.
57. اعزام هيات هاي اعتمادساز مي توانست گامي عملي در جهت اجراي ابتكارهاي ديپلماسي بازدارنده دريك محيط منطقه اي باشد واهميتي را كه من براي شركت وپيش دستي سازمان ملل درمناطق بي ثبات قائل هستم، نشان مي دهد. قصددارم درباره اين امكان براي ديپلماسي پيشگيرانه درآينده بارهبران سازمان هاي منطقه اي گفت وگو كنم.
شبكه غيررسمي اشخاص سرشناس
58. قصد دارم پس از مشورت هاي لازم از اشخاص سرشناس براي خدمت به عنوان يك شبكه غيررسمي براي مشاوره و اقدام در حمايت از تلاش هاي خود براي پيشگيري و حل و فصل مناقشات مسلحانه استفاده كنم. گاه نيز ممكن است از اعضاي گروه بخواهم براي مهار يا كمك به كاهش تنش هايي كه در حال ظهور هستند، در ديپلماسي بازدارنده شركت كنند.
حضور منطقه اي
59. تاسيس دفتر رابط ملل متحد در مركز سازمان وحدت آفريقا در آديس آبابا در سال 1998 گام نخست در ترويج همكاري، از جمله در مورد راهكارهاي پيشگيري از مناقشه با سازمان هاي منطقه اي يا زيرمنطقه اي را تشكيل مي داد. قصد دارم امكان گسترش اين مفهوم را با استفاده از سابقه ايجادشده در آديس آبابا بررسي كنم.
60. در اكتبر 2000 نيروي ضربت بين كارگزاري غرب آفريقا را ايجاد كردم كه نخستين ابتكار ملل متحد در زمينه ارائه ديدگاهي هماهنگ شده و فراگير در مورد پيشگيري از مناقشه و ايجاد محيط مناسب براي برقراري صلح در يك زيرمنطقه ويژه بود. اين نگرش امكان امتحان و آزمايش مسائلي از ديدگاههاي ملي و زير منطقه اي را فراهم ساخت. اين نيروي ضربت همچنين درصدد برآمد تلاش هاي سازمان ملل را با كوشش هاي "جامعه اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا"، كه در شروع و اجراي اين ابتكار همكاري كرد و شريك عمده سازمان ملل در اجراي توصيه هاي آن خواهدبود، هماهنگ و تلفيق كند. از جمله توصيه هاي آن تاسيس دفتر سازمان ملل متحد در غرب آفريقا، به رياست نماينده ويژه من است كه توانايي سازمان را در زمينه هشدار زودهنگام، پيشگيري، برقراري صلح، ارائه گزارش و خط مشي، و همچنين براي همكاري با جامعه اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا و ساير سازمان هاي زيرمنطقه اي افزايش خواهدداد. درس هاي آموخته شده از ابتكار غرب آفريقا مي تواند راهنمايي مفيد براي تلاش هاي ملل متحد در زمينه پيشگيري از مناقشه در ديگر بخش هاي جهان فراهم سازد.
توصيه 9
قصد دارم با حمايت كشورهاي عضو، نقش پيشگيرانه سنتي دبيركل را به چهارطريق افزايش دهم: اول با افزايش استفاده از هيات هاي حقيقت ياب و اعتمادساز بين رشته اي سازمان ملل در مناطق بي ثبات؛ دوم با تهيه راهكارهاي پيشگيري منطقه اي با شركاي منطقه اي خود و ارگان ها و كارگزاري هاي مربوط سازمان ملل؛ سوم با تاسيس يك شبكه غيررسمي از اشخاص سرشناس براي پيشگيري از مناقشه؛ و چهارم با تقويت توانايي و پايگاه منابع براي اقدام پيشگيرانه در دبيرخانه.
فصل دوم: نقش نظام ملل متحد و ساير عوامل بين المللي
4/ نقش و فعاليت هاي ادارات، كارگزاري ها و برنامه هاي ملل متحد در پيشگيري از مناقشه مسلحانه
الف - بررسي كلي
61. از آغاز كارم به عنوان دبيركل اقداماتي را براي ايجاد فرهنگ پيشگيري از مناقشه در امور روزانه دبيرخانه و همچنين كل نظام ملل متحد برمبناي اين اصل كه توسعه پايدار و پيشگيري درازمدت از مناقشه هدف هايي تقويت كننده يكديگر هستند، انجام داده ام. طي پنج سال گذشته تقريباً همه قسمت هاي نظام ملل متحد، از جمله موسسات برتن وودز، علاقه اي فعالانه در امر فعاليت هاي پيشگيري و برقراري صلح در چارچوب ماموريت هاي مربوطه خود نشان داده اند.
62. همانطور كه دلايل ريشه اي مناقشه مسلحانه ممكن است بشدت متفاوت باشند، ماهيت اقدامات پيشگيرانه درست و منابع مورد نياز براي انجام آنها نيز يك طيف گسترده را شامل مي شوند. موضوع زمان بندي نيز بسيار مهم است: انجام بعضي اقدامات پيشگيرانه در مرحله اوليه ممكن است عملي باشد، در حالي كه با تشديد اختلاف و احتمال بروز و رشد بيشتر مناقشه مسلحانه، نامناسب يا حتي به كلي غيرقابل قبول مي شوند. در واقع مي توان گفت تا وقتي كه اوضاع در دستور كار شوراي امنيت قرارگيرد به جاي پيشگيري ممكن است ديگر كار از كار گذشته باشد.
63. با اتخاذ شيوه هاي گوناگون براي دستيابي به امنيت و ثبات بيشتر بين كشورها، از جمله انجام اقداماتي به منظور ايجاد اعتماد متقابل، كاهش احساس و تلقي تهديد، حذف خطرحمله ناگهاني، جلوگيري از انباشت رقابتي سلاح ها و ايجاد يك محيط توانمند براي انعقاد قراردادهاي كاهش و محدود كردن تسليحات و همچنين كاهش هزينه هاي نظامي مي توان به پيشگيري از مناقشه پرداخت. چنين اقداماتي در زمينه ايجاد اعتماد و امنيت را مي توان در سطوح گوناگون، دوجانبه، زيرمنطقه اي، منطقه اي و چندجانبه _ حتي اقدامات يك جانبه _ دنبال كرد و مي توان آنها را به طرز قابل انعطافي با ويژگي هاي سياسي و امنيتي و نيازهاي موقعيت هاي خاص تطبيق داد.
64. توانايي انجام اقدامات پيشگيرانه، با درنظر گرفتن نظام ملل متحد به عنوان يك مجموعه، بسيار زياد است. با اين حال نيازي آشكار براي ارائه يك ديدگاه نظام مند تر پيشگيري از مناقشه، در برنامه ها و فعاليت هاي چندوجهي نظام ملل متحد به شكلي كه بتواند به پيشگيري از مناقشه، با طرح و نه باعدم ايفاي تعهد، كمك كند، باقي است. اين كار، به نوبه خود، به انسجام و هماهنگي بيشتر در نظام ملل متحد، با توجهي ويژه به پيشگيري از مناقشه نيازمند است و همچنين نياز به يك محيط توانمند دارد كه در آن كاركنان سازمان ملل تشويق شوند يك چارچوب فكري پيشگيرانه و عملگرا داشته باشند و انگيزه ها و پاسخگويي براي اقدامات پيشگيرانه را مطرح سازند.
ب - اقداماتي براي ايجاد انسجام در داخل نظام ملل متحد
65. طي چند سال گذشته، تلاش هابراي ايجاد انسجام در داخل نظام ملل متحد به طور كلي، افزايش يافته است. عادات ريشه دار سالهاي قبل، كه به موجب آنها مبادله اطلاعات بين ادارات و كارگزاري ها اندك بود، اينك جاي خود را به حد روزافزوني به آمادگي براي ارزيابي هاي مشترك و مشاركت در تلاش هاي مشترك براي شناسايي و اجراي اقدامات پيشگيرانه عملي و مناسب مي دهند. تاكيد من در اينجا اين است كه نشان دهم چگونه خانواده ادارات، برنامه ها، دفاتر و كارگزاري هاي ملل متحد در پيشبرد و تحقق پيشگيري از مناقشه مسلحانه تعامل مي كنند.
كميته اداري براي هماهنگي
66. "كميته اداري براي هماهنگي" مرجع و مسئول برگزيده براي ايجاد انسجام در داخل نظام ملل متحد است. روساي 25صندوق، برنامه و كارگزاري تخصصي و همچنين سازمان تجارت جهاني و موسسات برتن وودز، تحت رياست من براي ايجاد هماهنگي در نظام ملل متحد شركت مي كنند. "كميته اداري براي هماهنگي" در سال 1997 اهميت تقويت ظرفيت كلي نظام براي هشدار زودهنگام را شناخت و همچنين با اهميت برقراي صلح به عنوان نگرشي داراي پايگاه گسترده در مورد پيشگيري از مناقشه موافقت كرد و برضرورت رسيدگي به دلايل ريشه اي، سياسي، نظامي، انسان دوستانه، حقوق بشر، محيط زيست، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و جمعيتي مناقشات تاكيد كرد. قصد دارم در پرتو اين امر "كميته اداري براي هماهنگي" را در يك گفت وگوي متمركز درباره اين كه نظام ملل متحد براي ايجاد انسجام بيشتر در فعاليت هاي پيشگيري از مناقشه خود چه اقدامات عملي بايد انجام دهد، شركت دهم.
كميته هاي اجرايي
67. در سال 1997 به عنوان قسمتي از برنامه خود براي انجام اصلاحات ساختاري چهاركميته اجرايي در سطح معاونت دبيركل ايجاد كردم تا به عنوان ساز و كارهاي تصميم گيري داخلي براي پنج حوزه اصلي موردنظر يعني صلح و امنيت؛ امور اقتصادي و اجتماعي؛ همكاري عمراني؛ امور انساندوستانه و حقوق بشر به عنوان يك موضوع ميانبر اقدام كنند. در داخل اين ساختار "كميته اجرايي براي صلح و امنيت" براي برخورد با مسائل مربوط به اقدام پيشگيرانه در حد كلي نظام كاملا مناسب است. كميته اجرايي براي امور انساندوستانه تشكيلات مناسب براي بررسي اقدامات پيشگيرانه و آمادگي با ماهيت انساندوستانه است، در حالي كه اقدامات پيشگيرانه با ماهيت عمراني حوزه كاري معمول گروه عمران ملل متحد است. "كميته اجرايي براي امور اقتصادي و اجتماعي" به دلايل ريشه اي مناقشه از حيث مسائل اجتماعي و اقتصاد كلان، اداره امور و توسعه پايدار توجه نزديك معطوف مي دارد، در حالي كه تا امروز بيشتر اقدامات آنها در مورد مسائلي غير از پيشگيري از مناقشه بوده، قصد دارم استفاده عملگراتر از آنها را براي اين منظور در آينده ترويج كنم.
چارچوب بين اداره اي براي هماهنگي
68."چارچوب بين اداره اي براي هماهنگي" كه در سال 1994 براي تقويت برنامه ريزي و هماهنگي بين وظايف حفظ صلح، انساندوستانه و سياسي ايجاد شده بود، از سال 1998 فعاليت هاي خود را در جهت هشدار زودهنگام و اقدامات پيشگيرانه سوق داده است. تيمي از اين گروه مركب از نمايندگان ارشد 14اداره، كارگزاري، برنامه و دفتر، از جمله بانك جهاني، هرماه براي تبادل اطلاعات از حوزه هاي مربوطه خود و ارزيابي احتمال بروز مناقشه مسلحانه، موارد اضطراري پيچيده يا ديگر شرايطي كه ممكن است شرايط محكمه پسندي براي مداخله و درگيري سازمان ملل ارائه دهند، ديدار مي كنند. اين گروه براساس قطعنامه 242/51مجمع عمومي پيوسته در معرض توسعه و بهبود قرارداشته و اينك در حال تبديل شدن به يك ساز و كار مهم براي تدوين زودهنگام راهكارهاي پيشگيرانه در داخل نظام ملل متحد قراردارد.
انسجام در سطح كشور
69. در سطح كشوري، تيم كشوري ملل متحد، به رهبري هماهنگ كننده مقيم ملل متحد و با همكاري نزديك دولت ها، در يك فرآيند بين رشته اي براي انجام ارزيابي عادي كشوري، كه در 70كشور تكميل شده و در 40كشور ديگر در دست اجرا است، مشاركت مي كند. ارزيابي عادي كشوري، موقعيت توسعه اي ملي را تجزيه و تحليل و مسائل اساسي را به عنوان مبنايي براي گفت وگوي خط مشي و پشتيباني بين نظام ملل متحد شناسايي كرده و به اولويت ها و چالش هاي ملي و همچنين نگراني ها و ابتكارات منطقه اي رسيدگي مي كند. فرآيند ارزيابي عادي كشوري مستقيما به "چارچوب كمك عمراني ملل متحد" منجر مي شود، كه شامل چارچوب برنامه ريزي براي اجراي برنامه هايي است كه يك راهكار منسجم ملل متحد براي كمك عمراني در سطح كشور را در برمي گيرد. اين فرآيندها امكان آن را به وجود مي آورند تا عوامل خطر و مسائل پيشگيري اصلي در يك مرحله زودهنگام در چرخه برنامه نويسي براي ترويج هدف ها و راهكارهاي همكاري مشترك مورد بررسي قرار گيرند.
70 . "ارزيابي عادي كشوري" و "چارچوب كمك عمراني ملل متحد" با به رسميت شناختن اين كه مناقشه خشونت آميز يكي از جدي ترين تهديدها نسبت به توسعه پايدار است، فرصتي چشمگير براي شناسايي و اجراي راهكارهاي برقراري صلح يا پيشگيري از مناقشه در سطح كشور ارائه مي دهد. بنابراين "گروه عمران ملل متحد" بايد اطمينان يابد كه مسائل پيشگيري و برقراري صلح در آن فرآيندها ادغام شوند و اين گامي حياتي در ايجاد شالوده هاي برنامه نويسي عمراني است كه با ديدگاهي مبتني بر پيشگيري انجام مي شود و تيم هاي كشوري ملل متحد را در مشاركت با دولت ها و جامعه مدني قادر خواهدساخت تا مشتركا در سطح كشوري مسائل مربوط به پيشگيري را مورد بررسي قرار دهند.
71. تشويق انسجام براي پيشگيري از مناقشه از طريق برنامه هاي آموزشي در سطح كل نظام براي كاركنان سازمان ملل متحد باعنوان "هشدار زودهنگام و اقدامات پيشگيرانه: توانمندسازي سازمان ملل، كه به وسيله "كالج كاركنان ملل متحد" انجام مي گردد نيز بيشتر مي شود و بهبود مي يابد. اين برنامه محلي براي همكاري و تبادل نظر متقابل بيشتر بين كارگزاري ها و دفاتر ملل متحد كه با جنبه هاي برنامه اي و عملي اقدام پيشگيرانه برخورد مي كنند، فراهم مي سازد. اين دوره هاي آموزشي فشرده، مطالبي را كه به تيمهاي كشوري ملل متحد درباره ارزيابي عادي كشوري و روشهاي "چارچوب كمك عمراني ملل متحد" آموزش داده مي شود، تكميل مي كنند.
72. لازم است انسجام در داخل نظام ملل متحد با اتخاذ شيوه اي هماهنگ از جانب كشورهاي عضو در خط مشي هاي آنان نسبت به سازمان ملل متحد تكميل شود. ادارات، كارگزاري ها و برنامه ها بارها متوجه شده اند كه پيشنهادهايي كه در يك مجمع با حمايت سياسي كشورهاي عضو مواجه شده، در مجامعي ديگر _ مخصوصا در مجامع مالي _ نتوانسته حمايت همان كشورها را جلب كند. وقتي چنين مسائلي پيش مي آيد، مسئوليت نهادي براي فعاليت ها مي تواند مبهم و نامشخص شده، تلاش هاي سازمان ملل را براي ايجاد شيوه هاي موثر نسبت به پيشگيري از مناقشه پيچيده سازند. براي به حداقل رساندن مشكلات در اين مورد از جانب سازمان ملل، تلاش خواهم كرد اطمينان حاصل كنم كه نظام ملل متحد، موضوع نيازهاي مالي خود را تا حد امكان واضح و روشن سازد.
توصيه10
نهادهاي حاكم و ساير نهادهاي بين دولتي، صندوق ها، برنامه ها و كارگزاري هاي تخصصي ملل متحد را ترغيب مي كنم تا بررسي كنند كه چگونه مي توانند يك ديدگاه پيشگيري از مناقشه را به بهترين وجه در فعاليت هاي خود كه در چارچوب ماموريتهاي مختلف انجام مي دهند، تلفيق كنند.
ج - اقدام سياسي
73. اداره امور سياسي در داخل نظام ملل متحد از كاركرد و نقش دبيركل در زمينه سياسي حمايت و از نزديك با ساير ادارات، دفاتر و كارگزاري هاي ملل متحد در بسياري از جنبه هاي اين امر، همكاري مي كند. يكي از مسئوليت هاي اين اداره پيگيري تحولات سياسي در سراسر جهان و شناسايي مناقشات بالقوه اي است كه سازمان ملل مي تواند در آنها نقشي پيشگيرانه ايفا كند. اين اداره همچنين نقطه مركزي براي پيشگيري و برقراري صلح در نظام ملل متحد است. براي ياري در اين نقش جديد، "واحد برنامه ريزي خط مشي" سه سال پيش در اين اداره تاسيس شد و همچنين در سال 1998 يك ساز و كار داخلي جديد، "تيم پيشگيري از مناقشه"، را تاسيس كرد كه مجمعي بين اداره اي براي تدوين راه هاي اقدام پيشگيرانه به شمار مي آيد. اين واحد در مسئوليت خود به عنوان "تشكيل دهنده كميته اجرايي در مورد صلح و امنيت" همچنين در سطح بين اداره اي و بين كارگزاري بحث و اخذ تصميماتي در مورد امكانات و راه هاي پيشگيري را ترويج مي كند.
74. اداره امور سياسي براي شناسايي مناقشات بالقوه يا واقعي كه سازمان ملل مي تواند نقشي مفيد در حل آنها ايفا كند، ماموريت دارد. چهاربخش جغرافيايي در اداره امور سياسي هركدام مسئول شناسايي حوزه هاي بحران بالقوه و دادن هشدار زودهنگام به دبيركل درباره تحولات و موقعيت هايي هستند كه برصلح و امنيت تاثير مي گذارند. به اين منظور كارشناسان چهاربخش جغرافيايي اداره امور سياسي، پرونده هاي كشوري درباره كشورهاي مربوطه خود تهيه و سپس در طول زمان برتحولات نظارت مي كنند. آنان آنگاه با پيگيري آنچه كه مسير عادي و طبيعي زندگي سياسي، اجتماعي و اقتصادي است، در موقعيتي مناسب براي تشخيص تغييرات و تحولاتي قرارمي گيرند كه ممكن است به بحران منجر شود. ارتباطات مدرن و خدمات رايانه اي و اينترنتي باعث شده اطلاعات فراواني به سهولت در اختيار كارشناسان قرارگيرد، اما اين اداره هنوز نياز به تقويت توانايي خود دارد تا به نحو موثري از اين اطلاعات استفاده و متناسب با آن اقدام پيشگيرانه را پيشنهاد دهد.
75.واحد جديد براي تجزيه و تحليل خط مشي كل نظام ملل متحدكه تاسيس آن در گزارش اخير دبيركل درباره اجراي توصيه هاي كميته ويژه درباره عمليات حفظ صلح و توصيه هاي هيات عمليات صلح ملل متحد (به977/55/A، پاراگراف هاي 307-301 نگاه كنيد) در نظر گرفته شده، در صورت تاسيس، مي تواند به افزايش وتقويت توانايي "اداره امورسياسي" در اين زمينه از طريق كاركردآن به عنوان دبيرخانه كميته اجرايي درباره صلح وامنيت مساعدت كند.
76. استفاده به موقع از ديپلماسي بازدارنده از طرف مجمع عمومي به عنوان مطلوب ترين و كارآترين شيوه ها براي كاهش تنش ها قبل از اين كه منجر به مناقشه شوند، به رسميت شناخته شده است. به اين منظور "اداره امور سياسي" تلاش مي كند راه هاي موثرتر اجراي ديپلماسي بازدارنده را پيداكند. از جمله اين راه ها، تشكيل هيات هاي حقيقت ياب، ديدارهاي فرستادگان ويژه از مناطق حساس، اعمال وساطت ها و مساعي جميله دبيركل و تشكيل گروه هاي دوستان دبيركل در مناطق مختلف، متشكل از چندكشور عضو بشدت علاقه مند، است.
77. يك بخش قابل توجه از اقدام بازدارنده اداره امور سياسي در حمايت از نمايندگان ويژه و فرستادگان دبيركل و همچنين هيات ها و دفاتر مستقر در محل انجام مي شود. در حال حاضر هيات هاي مورد حمايت اداره امور سياسي در افغانستان، آنگولا، گينه جديد پاپوآ، بروندي، گواتمالا، منطقه درياچه هاي بزرگ، لبنان، اراضي اشغالي? و سومالي حضور دارند. علاوه براين، اداره امور سياسي، در جمهوري آفريقاي مركزي، گينه بيسائو، ليبريا و تاجيكستان دفاتر حمايت از برقراري صلح تاسيس كرده است. اين دفاتر با همكاري نزديك وزارتخانه ها، پارلمان ها، احزاب سياسي، جامعه مدني و ساير عوامل محلي براي حمايت از تلاش هاي ملي به منظور برقراري صلح فعاليت مي كنند.
78. دفاتر پشتيباني از برقراري صلح ملل متحد مي توانند در زمينه پشتيباني و همكاري نزديك با تيم هاي كشوري و دفاتر و كارگزاري هاي غيرمقيم ملل متحد، براي تهيه و تدوين برنامه هاي چندوجهي اي كه بسياري از عوامل ريشه اي مناقشات را بررسي مي كنند، موثر باشند. نمونه هاي اين امر شامل بهبود پشتيباني از اصول دموكراتيك مانند دادن نقشي عادلانه به مخالفان، دسترسي برابر به رسانه هاي همگاني، اصلاح بخش امنيتي، ترويج تسامح و احترام به حقوق بشر و تامين ياري هاي فني براي قانون اساسي و نهادهاي ملي است. نقش چنين دفاتري را در آينده مي توان با توافق كشورهاي عضو، به مناطق و كشورهاي مناقشه خيز گسترش داد.
79. تعهدات سازمان ملل براي حمايت از دموكراسي در كشورهاي عضو به نحو چشمگيري به پيشگيري از مناقشه مساعدت مي كند. چنين ياري هايي شامل ارائه حمايت فراگير در حوزه اداره امور و حكومت قانون، از جمله كمك به انجام انتخابات است. ثابت شده است كه اين ياري ها نقشي مهم در پيشگيري از فروپاشي نهادها و جريان هاي دموكراتيك، به ويژه در جوامع در حال انتقال، يا دموكراسي هاي جديد يا احياشده، بازي مي كنند. مثلا بخش ياري به انتخابات ملل متحد از زمان ايجاد، با همكاري برنامه عمران ملل متحد، در بيش از 150مورد انتخابات براي تقويت توانايي اداري كشورهاي عضو در زمينه برگزاري انتخابات معتبر و شفاف و عادلانه، و ياري به استحكام نهادهاي دموكراتيك كمك كرده است. بديهي است كه توسعه پايدار فقط هنگامي مي تواند تضمين شود كه مردم آزادانه و به نحوي موثر در جريان تصميم گيري ها شركت كنند.
80. "اداره امور سياسي" در حال حاضر تلاش مي كند توانايي خود را در زمينه هشدار زودهنگام و تجزيه و تحليل بهبود بخشد؛ كيفيت كار كاركنان خود را از طريق آموزش بهتر كند؛ هماهنگي و همكاري خود را با ديگر ادارات، صندوق ها و كارگزاري هاي ملل متحدبهبود بخشد؛ با دولت ها و سازمان هاي منطقه اي بيشتر همكاري كند؛ ارتباط خود را با موسسات تحقيقاتي و سازمان هاي غيردولتي مربوطه بهتر كند؛ از "صندوق اماني براي اقدام پيشيگرانه" براي حمايت از هيات هاي حقيقت ياب و تسهيل كننده فعاليت هاي ديگر به منظور خنثي كردن مناقشات بالقوه و پيشگيري از تشديد اختلافات موجود و تبديل شدن آنها به مناقشات عملي استفاده كند. اين اداره همچنين مشغول تقويت توانايي انجام نقش خود به عنوان نقطه كانوني در برقراري صلح در مرحله بعد از مناقشه در نظام ملل متحد و حمايت كردن از تعداد روزافزون عمليات برقراي صلح سازمان ملل، با مشاركت ساير عوامل ملل متحد است.
توصيه 11
مجمع عمومي را ترغيب مي كنم تا از "اداره امور سياسي" در موقعيت خود به عنوان نقطه كانوني براي پيشگيري از مناقشه، با اختصاص منابع كافي به منظور اجراي مسئوليتهايش در زمينه پيشگيري از مناقشه و برقراري صلح در نظام ملل متحدحمايت به عمل آورد.
د _ عمليات حفظ صلح
81. در حالي كه مي توان گفت تمامي عمليات حفظ صلح از اين جهت كه هدف همه آنها جلوگيري از بروز يا تكرار مناقشه است كاركردي پيشگيرانه دارند، نقش پيشگيرانه آنها مخصوصاً در جايي روشن بوده كه قبل از شروع يك مناقشه مسلحانه داخلي يا بين المللي در آنجا مستقر شده اند. اين امر سه بار طي دهه گذشته با نيروي استقرار پيشگيرانه ملل متحد در جمهوري مقدونيه يوگسلاوي سابق، هيات ملل متحد در جمهوري آفريقاي مركزي و مجموعه اي از عمليات متوالي در هاييتي رخ داده است. صرفنظر از اين ويژگي مشترك كه كشورهاي ميزبان آنها در يك مناقشه خشونت آميز داخلي يا بين المللي شركت نداشتند، ويژگي هاي مشترك آنها شامل امكان يا حتي احتمال بروز مناقشه مسلحانه، رضايت كشورهاي مربوطه به انجام عمليات حفظ صلح به عنوان شكلي از پيشگيري و تصويب عمليات به وسيله شوراي امنيت بود.
82. ندرت استقرار پيشگيرانه نشان مي دهد كه جامعه بين المللي تمايلي به هزينه كردن سرمايه سياسي و مالي لازم براي يك عمليات صلح بدون دليل روشن براي استقرار، كه با مناقشه علني و آشكار فراهم مي گردد، ندارد. با اين حال، در شرايطي كه اندازه گيري دقيق موفقيت در يك ماموريت پيشگيرانه دشوار است، واضح است موقعيت هايي وجود دارد كه در انجام پيشگيرانه عمليات حفظ صلح مي تواند زندگي مردم را نجات دهد و به ايجاد ثبات كمك كند. اين حقيقت كه در طول استقرار نيروها در كشورهاي فوق مناقشه اي در اين كشورها رخ نداد به خوبي نشان مي دهد كه عمليات استقرار پيشگيرانه ملل متحد، به عنوان نمادي از علاقه جامعه بين المللي و به منزله يك منبع اعمال فشار براي كمك به تحقق هدفهايش، ممكن است مساعدتي حياتي بكند.
83. چنين تجربه اي نشان مي دهد كه ممكن است ادامه استقرار پيشگيرانه براي مدتي طولاني در جايي كه تهديد به امنيت آن ادامه دارد ضروري باشد و ممكن است لازم باشد از موفقيت هاي اين عمليات از طريق اقدام پيگيري درازمدت تر برقراري صلح به وسيله جامعه بين المللي حمايت شود. در استقرار پيشگيرانه، همچون در ساير اشكال حفظ صلح، براي بررسي دلايل ريشه اي مناقشه ديدگاهي چند بعدي مورد نياز خواهدبود. اصلاح و بازسازي و تجديد ساختار خدمات اجراي محلي قانون؛ خلع سلاح، مرخص كردن مبارزان سابق از خدمت و تلفيق دوباره آنان در جامعه؛ آگاهي از وجود مين ها و پاكسازي مين ها؛ و ايجاد و توسعه نهادهاي دموكراتيك و حقوق بشر ممكن است از بخش هاي حياتي اين تلاش ها باشند. همچنين روشن است كه، همچون همه عمليات حفظ صلح، توانايي عمليات استقرار پيشگيرانه در مساعدت به صلح پايدار در نهايت به آمادگي طرفين براي برخورداري از امكاناتي كه در برابر آنان است، بستگي دارد.
84. باتوجه به رابطه متقابل نزديك بين حفظ صلح و برقراري صلح، از اعلاميه اخير رياست شوراي امنيت استقبال مي كنم كه برارزش گنجاندن عناصر برقراري صلح در ماموريت هاي عمليات حفظ صلح، هرجا كه مناسب باشد، تاكيد مي كند. باتوجه به مناقشات مدني خاص دنياي پس از جنگ سرد، لازم است در اين زمينه توجه مخصوص به پليس غيرنظامي معطوف شود كه همواره نقش پيشگيرانه مهمي در عمليات حفظ صلح ملل متحد ايفا كرده است. مساعدت آنان شامل اعاده پشتيباني همگاني از نيروهاي محلي قانون و نظم، چه با آموزش پليس محلي، نظارت برعملكرد آنان، يا با ياري در بازسازي و اصلاح نهادهاي پليس بوده است.
85.در اين زمينه تاكنون گام هايي توسط جامعه بين المللي به منظور تقويت بنيادها براي مشاركت غيرنظامي در عمليات حفظ صلح برداشته شده است. مجمع عمومي در سال 2000مقداري منابع اضافي براي ساختارهاي حمايتي در مقرسازمان ملل فراهم كرد، در حالي كه دبيرخانه كوشيده است چارچوب خط مشي براي اين تلاش ها را با تدارك اصول و رهنمودها براي عمليات پليس غيرنظامي ملل متحد تقويت كند. با اين حال انجام تلاش هاي بيشتر در تعدادي از حوزه ها كه در گزارش فعلي من درباره اجراي توصيه هاي "كميته ويژه عمليات حفظ صلح" و "هيات عمليات حفظ صلح ملل متحدِ (977/55/A) به تفصيل تجزيه و تحليل شده اند، لازم است.
توصيه 12
كشورهاي عضو و شوراي امنيت را به استفاده فعالانه تر از استقرار پيشگيرانه قبل از شروع مناقشه، هرجا كه مناسب باشد، تشويق مي كنم.
توصيه 13
شوراي امنيت را ترغيب مي نمايم از اجزاي برقراري صلح در عمليات حفظ صلح، پشتيباني كند و توانايي دبيرخانه را از اين نظر ازجمله از طريق اقدامات ذكرشده در گزارش من درباره اجراي توصيه هاي كميته ويژه عمليات حفظ صلح و هيات عمليات صلح ملل متحد (977/55/A) تقويت كند.
هـ ـ خلع سلاح
86. تكامل معيارهاي خلع سلاح جرياني مداوم است و هنوز حوزه هايي، مانند حوزه توليد موشك ها و سلاح هاي كوچك، وجود دارند كه فاقد يك چارچوب ضابطه اي بين المللي هستند. معاهده ها و كنوانسيون هاي خلع سلاح از طريق ترويج حكومت قانون بين المللي به پيشگيري از مناقشه مسلحانه مساعدت مي كنند. پيوستن كشورهاي بيشتر به چنين كنوانسيون هاي چندجانبه و اجراي آنها با تحقيق و رسيدگي براي كشورها ضروري است تا احساس اطمينان كنند كه امنيت آنها تضمين شده است.
87. مبادله اطلاعات و ديگر شكل هاي شفاف سازي در زمينه تسليحات و بطور كلي مسائل نظامي مي تواند به حداقل رساندن خطرناشي از سوءتفاهم يا محاسبه غلط كمك و به اين ترتيب به ايجاد اعتماد بيشتر و برقراري روابط باثبات تر بين كشورها مساعدت كند. اين امور مي تواند همچنين به عنوان سازو كارهاي هشدار زودهنگام مفيد واقع شده و نيز با كمك به شناسايي موارد انباشت بيش از حد تسليحات منجر به محدوديت در جمع آوري سلاحها شده يا اين اقدام را تشويق كند. "اداره امور خلع سلاح" براساس دومصوبه براي شفافيت جهاني عمل كرده و به فعاليت خود ادامه مي دهد. اين دو مصوبه عبارتند از: " ثبت سلاح هاي متعارف ملل متحد" و ارائه سنداستاندارد شده ملل متحد براي گزارش هزينه هاي نظامي.
88. من در گزارش هزاره خود (2000/54/A) اظهارداشته ام كه جلوگيري از تكثير سلاح هاي كوچك صرفاً يك موضوع امنيتي نيست؛ بلكه موضوعي مربوط به حقوق بشر و توسعه نيز هست. تكثير سلاح هاي كوچك مناقشات مسلحانه را تغذيه و تشديد مي كند، جان حافظان صلح و امدادگران امور انساندوستانه را به خطر مي اندازد، احترام به قوانين انساندوستانه بين المللي را تضعيف مي كند، دولت هاي مشروع اما ضعيف را تهديد مي كند، و به حال تروريست ها و عوامل و مرتكبين جنايات سازمان يافته مفيد واقع مي شود. اقدام به پيشگيري از سوءاستفاده و انتقال غيرقانوني سلاح هاي كوچك و رسيدگي به دلايل ريشه اي تقاضا براي سلاح هاي كوچك بشدت به پيشگيري از مناقشه كمك خواهدكرد.
89. اقدامات عملي در زمينه خلع سلاح به ويژه طرح "سلاح براي توسعه" به منظور بازپسگيري و جمع آوري سلاح هاي غيرقانوني در مقابل ايجاد انگيزه هاي توسعه در سطح اجتماع، با استقبال گسترده مواجه شده است. علاوه بر ضبط سلاح هاي غيرقانوني از غيرنظاميان و همچنين ضبط سلاح هايي كه در اختيار مبارزان سابق است، نابود كردن و خنثي سازي چنين سلاح هايي مي تواند به پيشگيري از بروز مناقشه يا تكرار آن با كاهش ميزان سلاح هاي درگردش و دسترسي آسان به چنين سلاح هايي، كه غالبا از مناقشه اي به مناقشه ديگر انتقال مي يابند، كمك كند.
90. در زمينه اقدامات خلع سلاح عملي، "اداره امور خلع سلاح" با "گروه كشورهاي ذينفع"، كه در مارس 1998 برمبناي يك قطعنامه مجمع عمومي براي ترويج اقدامات خلع سلاح عملي، به ويژه براي پشتيباني از تلاش هاي مربوط به برقراري صلح در موقعيت هاي پس از مناقشه ايجاد شد، كار مي كند، در حالي كه برنامه عمران ملل متحد از 1998 براي طراحي و پشتيباني از جمع آوري سلاح ها، پروژه هاي مديريت و نابودي از طريق "صندوق اماني برنامه عمران ملل متحد براي سلاح هاي كوچك" فعاليت كرده است. به عنوان مبنايي براي اين فعاليت ها، ماموريت هاي حقيقت يابي، معمولاً با حمايت اداره امور سياسي، برنامه عمران ملل متحد و سايرين، قبل از اين كه پيشنهادهاي پروژه ها قطعي شوند، به وسيله اداره امور خلع سلاح انجام مي شود. برنامه عمران ملل متحد نيز مدام ارزيابي هاي سلاح هاي كوچك را در سطح ناحيه، كه به تهيه راهكارها و مداخلات در سطح پروژه كمك دهنده و محلي ياري مي كنند، در چارچوب توسعه انجام مي دهد.
91. " اداره امور خلع سلاح" و برنامه عمران ملل متحد در كمك به كشورهاي عضو، در صورت تقاضاي آنها، براي رسيدگي به مشكلات ناشي از تكثير سلاح هاي كوچك و سلاح هاي سبك، بويژه در چارچوب برقراري صلح در موقعيت هاي پس از مناقشه شركت دارند. من در ژوئن 1998 سازو كاري را با عنوان "هماهنگ سازي اقدام در زمينه سلاح هاي كوچك" ايجاد كردم تا همه اقدامات در مورد سلاح هاي كوچك را در نظام ملل متحد هماهنگ كند و "اداره امور خلع سلاح" را به عنوان نقطه كانوني اين ساز و كار تعيين كردم. "هماهنگ سازي اقدام در زمينه سلاح هاي كوچك" همه ادارات و كارگزاري هاي علاقه مند به يك يا چندجنبه تهديد چندبعدي ناشي از تكثير سلاح هاي كوچك و سوءاستفاده از آنها را در برمي گيرد. اين اداره همچنين از تشكيل نخستين "كنفرانس ملل متحد درباره تجارت غيرقانوني سلاح هاي كوچك و سلاح هاي سبك در همه جنبه هاي آن "كه در ژوييه 2001 در مقر سازمان ملل تشكيل شد، حمايت اساسي به عمل آورد. هدف از تشكيل اين كنفرانس تهيه برنامه اقدام براي مهارتجارت غيرقانوني سلاحهاي كوچك و سلاحهاي سبك بود.
92. اداره امور خلع سلاح، با همكاري برنامه عمران ملل متحد، نقشي اساسي در طراحي پروژه "سلاح ها براي توسعه"، ايفا كرد. اين پروژه به دنبال تقاضاي كمك دولت آلباني براي جمع آوري و ضبط سلاح هاي كوچك و سبك كه غيرنظاميان در جريان ناآرامي هاي سال 1997 به طور غيرقانوني به دست آورده بودند، در ناحيه "گرامش" آلباني به اجرا درآمد. از آن زمان پروژه هاي مشابهي در ساير نواحي آلباني انجام شده است. به مفهوم "سلاح ها براي توسعه" درديگر مناطق نيز توجه و علاقه نشان داده شده است. بنابراين اسلحه زدايي از جوامع مستعد مناقشه يك شيوه مهم در زمينه پيشگيري از مناقشه است.
93. علاوه برجمع آوري سلاح ها در جوامع مستعد مناقشه، انجام اين كار در جوامعي كه مناقشه را تمام كرده اند نيز براي پيشگيري از وقوع دوباره درگيري اهميت دارد. اين امر از اين جهت مهم است كه جامعه بين المللي با منابع كافي به تلاش هاي خلع سلاح، مرخص كردن نيروها و تلفيق دوباره آنان در اجتماع كمك كند. بانك جهاني اينك نقشي مهم در اين زمينه با ارائه كمك فني در مورد تدارك برنامه هاي فراگير خلع سلاح، ترخيص نيروها و تلفيق دوباره آنان، ياري در مورد تلفيق دوباره مبارزان سابق در جامعه مدني و مشورت در مورد مسائل مربوط به اداره امور و هزينه هاي عمومي ايفا مي كند. شركاي مسائل انساندوستانه نيز نقشي مهم در اعمال خلع سلاح، ترخيص نيروها و تلفيق دوباره، بازي مي كنند. براي مثال، از اوايل دهه 1990 برنامه جهاني غذا از شركاي اصلي برنامه ترخيص نيروها كه مورد حمايت ملل متحد بود (در ناميبيا، آنگولا، موزامبيك، ليبريا، سيرالئون و اريتره) بوده است. تجربه، اهميت مشاركت زودهنگام شركاي انساندوستانه در طراحي برنامه هاي ترخيص و تلفيق مجدد نيروها، باتوجه به اهميت كمك انساندوستانه و بازپروري در طول اجراي برنامه هاي ترخيص و تلفيق دوباره نيروها و زمان پس از آنها را نشان مي دهد. تجربه در ليبريا و سيرالئون يك نمونه هشيار كننده از اين امر ارائه داد كه چگونه ناكامي در تهيه منابع كافي براي تلاش هاي خلع سلاح، ترخيص و تلفيق دوباره نيروها مي تواند به تجديد خشونت كمك كند.
توصيه 14
من شفافيت بيشتر كشورهاي عضو را در مسائل نظامي، از جمله مشاركت گسترده تر در مصوبه هاي ملل متحد مربوط به شفاف سازي امور مربوط به سلاحها و هزينه هاي نظامي ترغيب مي كنم. از مجمع عمومي و ساير تشكيلات خلع سلاح ملل متحد نيز مي خواهم ساز و كارهاي موجود هشدار اوليه و شفافيت مربوط به خلع سلح را، به ويژه باتوجه به سلاحهاي كوچك و سلاحهاي سبك تقويت كنند.
توصيه 15
به منظور پيشگيري از تكرار مناقشه، شوراي امنيت راترغيب مي كنم، هرجا كه مناسب باشد، يك بخش مربوط به خلع سلاح، ترخيص و تلفيق دوباره نيروها را در ماموريت هاي عمليات حفظ صلح و برقراري صلح ملل متحد بگنجاند.
و - اقدام حقوق بشر
94. پيشگيري مستمر و درازمدت از مناقشه مسلحانه بايد شامل توجه به تقويت احترام به حقوق بشر و رسيدگي به مسائل اساسي موارد نقض حقوق بشر، هرجا كه نقض مي شود، باشد. تلاش ها براي پيشگيري از مناقشه مسلحانه بايد طيف گسترده اي از حقوق بشر، از جمله نه فقط حقوق مدني و سياسي بله همچنين حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، از جمله حق توسعه، را ترويج دهد.
95. مجمع عمومي در قطعنامه 141/48خود از "دفتر كميسرعالي حقوق بشر ملل متحد" تقاضا كرد نقشي فعال در پيشگيري از ادامه نقض موارد حقوق بشر در سراسر جهان ايفا كند. گزارش كميسرعالي به كميسيون حقوق بشر در پنجاه و ششمين جلسه آن (12/2000/4.E/CN) براهميت تقويت راهكارهاي پيشگيرانه در بسياري از حوزه هاي گوناگون حقوق بشر تاكيد كرد.
96. دفتر كميسرعالي حقوق بشر ملل متحد در تلاش براي تقويت توانايي هاي حمايت از حقوق بشر و به اين ترتيب مساعدت به پيشگيري از مناقشه، در حال اجراي بيش از 50طرح همكاري فني، با همكاري دولت ها، كارگزاري ها و شركاي منطقه اي سازمان ملل است تا به دولتها، نهادهاي ملي و سازمان هاي غيردولتي كمك كند كه توانايي خود را در حوزه حقوق بشر تقويت كنند. اين فعاليت ها و برنامه هاي آموزشي حكومت قانون و توانايي كشورهاي عضو را در زمينه رعايت حقوق بشر تقويت مي كنند. اطلاعات كسب شده از روند ويژه و مجموعه معاهدات حقوق بشر، همچون اطلاعات به دست آمده از نمايندگان مستقر در دفتر كميسرعالي حقوق بشر ملل متحد، براي تهيه و تدوين راهكارهاي پيشگيرانه بايد به شكل بهتري تلفيق و تركيب شوند. دفاتر نمايندگي كميسرعالي حقوق بشر ملل متحد نيز در فرآيندهاي پيشگيرانه نقشي دارند كه بايد ايفا كنند.
97. ديوان كيفري بين المللي در جلوگيري از شديدترين موارد نقض حقوق بشر از طريق اجراي مسئوليت كيفري بين المللي نقشي حياتي ايفا خواهدنمود. تا زمان تاسيس اين ديوان،تشكيلات و نهادهاي قضايي، مانند دادگاههاي بين المللي براي روآندا و يوگسلاوي سابق و همچنين حق قضاوت براساس معاهدات حقوق بشر، نيز مي توانند با اجراي مسئوليت فردي براي چنين جناياتي و جلوگيري از نقض هاي آينده به پيشگيري از مناقشه كمك كنند. در اين زمينه تصويب و اجراي معاهدات حقوق بشر به وسيله كشورهاي عضو و تصويب اساسنامه ديوان كيفري بين المللي و يا پيوستن به آن اهميت ويژه اي دارد.
98. كنفرانس جهاني عليه نژادپرستي، تبعيض نژادي، بيگانه ستيزي و عدم بردباري هاي مربوطه از31اوت تا 7سپتامبر2001 درباره بسياري از مسائل مربوط به مناقشات نژادي و قومي به بحث پرداخت و توصيه هايي مشخص، از جمله درباره شيوه هاي هشدار زودهنگام، مقررات و اقداماتي در زمينه ايجاد اطمينان و ساز و كارهايي براي پشتيباني ساختاري و نهادي براي پيشگيري از تشديد و تبديل تنش هاي قومي به مناقشات مسلحانه ارائه داد.
توصيه 16
از شوراي امنيت و مجمع عمومي مي خواهم در تلاش براي پيشگيري از مناقشات مسلحانه از اطلاعات و تجزيه و تحليل هاي ارائه شده توسط ساز وكارها و تشكيلات حقوق بشر ملل متحد استفاده كامل به عمل آورند.
توصيه 17
از كشورهاي عضو مي خواهم اگر تاكنون معاهدات حقوق بشر و اساسنامه ديوان كيفري بين المللي را تصويب نكرده يا به آن نپيوسته اند، تصويب و به آن ملحق شوند.
ز - كمك عمراني
99. كمك عمراني به خودي خود نمي تواند از مناقشه اي جلوگيري كند يا به آن خاتمه دهد هرچند مي تواند موجب تسهيل در ايجاد فرصت ها و فضاهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي شود كه عوامل محلي مي توانند در آن منابع لازم براي ايجاد جامعه اي آرام، منصفانه و عادلانه را شناسايي، ايجاد و به كار گيرند. تجربه نشان مي دهد كه توسعه و عمران تنها وقتي پايدار خواهدبود كه راهكارهاي توسعه نگراني براي تاثير آنها برتنش هايي را كه ممكن است به خشونت منجر شوند در برگيرد و انجام اقداماتي را براي خنثي كردن چنين تنش هايي ترويج كند. جنگ ها و مناقشات موجب تلفات جاني و نابودي مي شوند و كشورهاي گرفتار را در امر توسعه عقب تر رانده و در اقتصاد جهان، حاشيه اي مي كنند.
100. لازم است كمك عمراني تهيه شده به وسيله نظام ملل متحد بركاهش عوامل كليدي خطرزايي كه به مناقشه مسلحانه دامن مي زنند، تاكيدنمايد. اين عوامل لازم است مانند بي عدالتي - با رسيدگي به اختلافات بين گروه هاي همسان؛ نابرابري - با رسيدگي به سياست ها و شيوه هايي كه تبعيض را نهادي مي كنند؛ عدالت - با ترويج حكومت قانون، اجراي موثر و عادلانه قانون و اعمال عدالت و، هرجا كه مناسب باشد، نمايندگي منصفانه در نهادهايي كه در خدمت حكومت قانون هستند؛ و عدم امنيت - با تقويت حكومت مسئول و شفاف و تامين امنيت انساني موردتوجه قرارگيرند. از اين نظر، با بررسي و كاوش هماهنگ كنندگان مقيم ملل متحد، هرجا كه مناسب باشد و با همكاري دولتها، تشكيل يك ساز و كار گروهي موضوعي پيشگيري از مناقشه در سطح كشور به منظور تضمين ايجاد و برقراري انسجام در راهكارهاي توسعه براي رسيدگي به عوامل خطر اصلي، مفيد است.
101.علاوه براين، هدف همكاري عمراني ملل متحد بايد تقويت توانايي اجتماع براي مقابله، مديريت و حل و فصل تنش ها قبل از بروز مناقشات مسلحانه باشد. اين امر شامل تامين كمك به تقويت اداره امور در حوزه هايي است كه در معرض توسعه قراردارند تا به بررسي موقعيت هاي بي ثبات، ساز و كارهاي قضايي و سنتي حل و فصل مناقشه، ايجاد و پرورش اراده و رهبري سياسي براي حل مسالمت آميز اختلافات، ايجاد مهارت ها و شيوه هاي حل مناقشه، ايجاد توافق و اجماع و گفت وگو درباره سياست عمومي و ترويج تصميم گيري مشاركتي و فراگير درباره مسائل اساسي اقتصادي، اجتماعي و سياسي كمك كند. لازم است به همه سياست ها، برنامه ها و طرح هاي مربوط به توسعه از ديد پيشگيري از مناقشه نگريسته شود تا بي عدالتي ها و نابرابري هاي اقتصادي- اجتماعي باعث ايجاد مناقشه خشونت آميز نشوند. لازم است نگرش پيشگيري از مناقشه در فرآيند ارزيابي عادي كشوري - "چارچوب كمك عمراني ملل متحد" گنجانده شود.
102. هم اكنون مجموعه فعاليت هاي "برنامه عمران ملل متحد" در زمينه اداره امور و حكومت قانون در كشورهاي مستعد مناقشه به تقاضاي دولتها بيش از نيمي از برنامه ها و فعاليت هاي برنامه عمران ملل متحد را، با متجاوز از 2/1ميليارددلار بودجه سالانه تشكيل مي دهد. علاوه براين، تعدادي از برنامه هاي عمران ملل متحد از همكاري منطقه اي در مسائل فرامرزي (مثلاً در مصب رودخانه تومن (Tumen) در شرق آسيا) كه تاثير آشكاري در زمينه پيشگيري از مناقشه دارد، حمايت مي كنند. هدف از اجراي برنامه هاي توسعه منطقه اي برنامه عمران ملل متحد در موقعيت هاي پس از مناقشه (مثلا در كامبوج و گواتمالا)، سلاح هاي كوچك (مثلا در مالي، السالوادور، آلباني) و خلع سلاح و برنامه هاي ترخيص نيروها و تلفيق دوباره آنان در اجتماع (مثلا در موزامبيك، گواتمالا) جلوگيري از تكرار مناقشات مسلحانه است.
103. مجموعه اي جديد از طرح هاي توسعه مخصوصا بر پيشگيري از مناقشه متمركز شده است. براي مثال، هدف چندطرح به رهبري برنامه عمران ملل متحد در روماني، بلغارستان، جمهوري مقدونيه يوگسلاوي سابق، يوگسلاوي و اوكراين ايجاد و تقويت توانايي هشدار اوليه، تجزيه و تحليل و حل و فصل مناقشه در داخل دولت و جامعه مدني در سطوح ملي و منطقه اي است. طرح برنامه عمران ملل متحد با عنوان "توسعه پيشگيرانه در جنوب قرقيزستان" طرح آزمايشي ديگري است كه خواهان افزايش توانايي هاي دولت در اجراي اقدامات پيشگيرانه به عنوان بخشي از فرآيند ملي سازي است و از اهميت در پيش گرفتن ديدگاهي منطقه اي نسبت به تاثير موفقيت آميز توسعه پيشگيرانه آگاه است. نيروي ضربت شاخ آفريقا به رهبري سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد(فائو) ايجاد توانايي براي هشدار زودهنگام، پيشگيري و حل مناقشه را در منطقه، تحت نظارت "مرجع بين دولتي در مورد توسعه" و سازمان وحدت آفريقا، به عنوان بخشي از "برنامه امنيت غذايي منطقه اي" بشدت توصيه مي كند. طرح برنامه عمران ملل متحد با عنوان توانمندسازي سازوكار سازمان وحدت آفريقا به منظور پيشگيري، مديريت و حل مناقشه" نمونه ديگري است كه اين موضوع را از زاويه اي منطقه اي بررسي مي كند.
104. برنامه عمران ملل متحد و اداره اموراقتصاد و اجتماعي نيز با بيش از 10موسسه و حقوقدان كارشناس حل مناقشه همكاري مي كنند تا مطالب آموزشي را در چهار زمينه آماده كنند: پرورش قدرت تجزيه و تحليل مناقشه و واكنش زودهنگام، توسعه مهارت ها براي دگرگوني و تغيير مناقشه، نگرش هاي حساس به مناقشه نسبت به توسعه و ايجاد توانايي ملي در مديريت مناقشه.
105. در سالهاي اخير همكاري روزافزوني بين نظام ملل متحد و موسسات برتن وودز، كه آشكارا اذعان كرده اند مناقشات به شدت روي هدفهاي توسعه آنها تاثير مي گذارد و اين كه درك و كاركردن براي پيشگيري از مناقشه بايد بخشي از ماموريت آنها به شمارآيد، وجود داشته است. اين نگرش و رويكرد تازه خود را در تاسيس يك واحد بعد از مناقشه در بانك جهاني و "سياست عملياتي درباره همكاري توسعه و مناقشه" كه ژانويه امسال به تصويب بانك جهاني رسيد، نشان داده است. تحقيق اقتصادي بانك جهاني درباره جنگ داخلي زمينه ديگري است كه توصيه هاي عملياتي مهمي به بار آورده است، كه در صورت اجرا مي تواند خطرهاي مناقشه را كاهش دهد.
106. در شرايطي كه هر سازماني فعاليت هاي خود را در زمينه ايجاد صلح در دوره پس از مناقشه، كه يك جنبه پيشگيري از مناقشه است، افزايش مي دهد، اين رابطه عميق تر شده است. نمونه هاي چنين همكاري را از جمله مي توان در تي مور شرقي و هاييتي يافت. اگرچه تماسها بين مراكز مربوطه در اين زمينه محدود بوده و تازه شروع شده است. چنين تماسهايي، به ويژه در سطح كاري، مي تواند به هر دو سازمان در افزايش تفاهم و درك آنان از موقعيت هايي كه هر دو مشغول نظارت برآنها هستند، كمك كند. هر سازماني، در حدود ماموريت خود و هرجا كه مناسب باشد، بايد در ساختارهاي پيشگيري سازمانهاي ديگر مشاركت كند. پذيرش پيشنهاد سازمان ملل براي شركت در "كميته اجرايي صلح و امنيت" توسط بانك جهاني يك نمونه خوب اين امر است.
107. تماس ها بين سازمان ملل و صندوق بين المللي پول، كه هنوز در مرحله اي مقدماتي است، لازم است بيشتر شود. براي مثال سازمان ملل و صندوق بين المللي پول مي توانند براي تضمين اين كه سياست هاي وام دادن باعث تشديد تنش هاي اجتماعي نشوند و به بروز مناقشات خشونت آميز كمك نكنند، با يكديگر همكاري كنند. چندزمينه كه صندوق بين المللي پول نقشي اساسي در آنها بازي مي كند - به ويژه هزينه هاي عمومي - مي تواند بر موقعيت سياسي به شيوه اي مثبت يا منفي در زمينه تلاش هاي گسترده براي پيشگيري از مناقشه تاثيربگذارد. به منظور افزايش هماهنگي و تعامل بين سازمان ملل و موسسات برتن وودز در پيشگيري از مناقشه و برقراري صلح، ايجاد يك ساز و كار مشورتي در سطح اداره مركزي بايد مورد توجه قرارگيرد.
توصيه 18
كشورهاي عضو را ترغيب مي نمايم از خدمات مشورتي و كمك فني پيشنهادشده به وسيله برنامه عمران ملل متحد و ديگر عوامل سازمان ملل كه در امر توسعه فعاليت دارند و هدفشان تقويت توانايي هاي ملي براي رسيدگي به عوامل خطرزاي ساختاري است، استفاده كنند.
توصيه 19
از كشورهاي كمك دهنده مي خواهم براي تقويت توانايي "گروه توسعه ملل متحد" در زمينه نشان دادن واكنش موثر نسبت به تقاضاهاي كمك كشورهاي عضو، تقويت توانايي هاي ساختاري پيشگيري از مناقشه و براي تسهيل همكاري جنوب - جنوب منابع اضافي فراهم سازند.
ح - اقدام انساندوستانه
1 - ملاحظات كلي
108. در حالي كه اقدام انساندوستانه نقشي كاملا حياتي در كاهش آلام جمعيت هاي غيرنظامي گرفتار در بحران ها ايفا مي كند، دست اندركاران اين اقدامات مي توانند با اجراي طرح هاي هدفمند به جلوگيري از تكرار مناقشات نيز مساعدت كنند. در كشورها و مناطقي كه خطر تعقيب و آزار، خشونت و جابجايي اجباري وجود دارد، كارگزاري هاي انساندوستانه مسئوليت دارند امكانات موثري براي جمع آوري و تجزيه و تحليل داده ها ايجاد كنند تا به اين ترتيب كشورهايي كه در خطر گرفتار شدن در بحرانهاي انساني قراردارند شناسايي شوند.
109. جلوگيري از آوارگي داخلي غيرنظاميان مي تواند نقشي مهم و گاه حياتي در پيشگيري از مناقشه ايفا كند. مردان و جوانان بيكار و ناراضي كه در داخل كشورشان آواره شده اند، مخصوصاً اشخاصي كه در اردوگاههاي آوارگان در داخل كشورشان زندگي مي كنند، در برابر استخدام (غالبا اجباري) توسط طرفين متخاصم به شدت آسيب پذير هستند . ما با تضمين اين امر كه غيرنظاميان بتوانند در خانه خود باقي بمانند و به زندگي عادي و تحصيلات خود ادامه دهند، مي توانيم اين خطر را كه به صورت مهره هاي پياده در اقدام نظامي درآيند و به اين ترتيب به ايجاد مناقشات بيشتر كمك كنند، كاهش دهيم. طرفداري از پشتيباني از غيرنظاميان نه فقط بايد در بين طرفين متخاصم جهت داده و رايج شود، بلكه در ميان اعضاي جامعه بين المللي نيز بايد اقدامات مناسب پيشگيرانه به عمل آيد.
110. در بحرانهاي انساني جاري، طرفداري و خدمات اطلاعات همگاني انجام شده به وسيله جامعه انساني، همراه با تقاضاهاي مشترك، نمونه هاي اوليه اقدام انساندوستانه براي افزايش آگاهي از يك مناقشه خاص و عواقب و پيامدهاي آن است. فعاليت هاي انساندوستانه غالباً تنها وسيله و امكان تبادل نظر به منظور ديدار و برقراري ارتباط بين گروههاي مختلف و متفرق است كه اين به خودي خود يك فرآيند مفيد براي هر آشتي در آينده به شمار مي رود. كارگزاري هاي انساندوستانه تاكنون درباره ايجاد فضاها، مسيرها يا مناطق انساندوستانه اي مذاكره كرده اند كه باعث برقراري آتش بس محدود شده تا بتوان كمك هاي انساندوستانه را به گروه هاي آسيب پذير رساند.
111. پشتيباني كشورهاي عضو از تامين حمايت از كاركنان سازمان ملل كه در محيط هاي ناامن كارمي كنند، داراي اهميت فراوان است در اين زمينه تصويب كنوانسيون سال 1994 در مورد ايمني كاركنان ملل متحد و سازمانهاي وابسته بايد از اولويت هاي همه كشورهاي عضوي باشد كه هنوز آن را تصويب نكرده اند. همچنين شايان ذكر است كه عوامل مسائل انساندوستانه غالباً در تمام صحنه هاي موقعيت هاي منتهي به بحران حضور دارند. اين حضور در صحنه، مزيت منحصر به فرد برخورداري از اطلاعات و امكان تجزيه و تحليل دست اول را كه بايد در معرض توجه شوراي امنيت قرارداده شود تا از مزيت امكان انجام اقدام پيشگيرانه زودهنگام برخوردار شود، به آنان مي دهد.
توصيه 20
از شوراي امنيت مي خواهم از "دفتر هماهنگ كننده امدادهاي ملل متحد" دعوت به عمل آورد اعضاي آن را مرتباً در جريان موقعيت هايي قراردهد كه در آنها خطر جدي بروز موقعيت اضطراري انساني قراردارد. من همچنين شورا را ترغيب مي نمايم خواهان اجراي فعاليت هاي كمكي و حمايتي پيشگيرانه به وسيله كارگزاري هاي ملل متحد در موقعيت هايي كه خطربحران انساني وجود دارد، شده و از اين فعاليت ها حمايت كند. از كارگزاري هاي انساندوستانه ملل متحد درخواست مي كنم به طور روزافزوني انجام چنين فعاليت هاي پيشگيرانه اي را در كارهاي خود در موقعيتهاي پيش از بحران بگنجانند. در اين زمينه از كشورهاي عضو مي خواهم منابع روزافزوني را براي كار اين كارگزاري ها در اين حوزه فراهم كنند.
2- جنبه هاي خاص
112. نقش كارگزاري ها و برنامه هاي ملل متحد در پيشگيري از مناقشه، چنان كه در زير شرح داده شده، در كار آنها در چهارحوزه امنيت غذايي، آوارگان، بهداشت و كودكان خلاصه مي شود.
(الف) امنيت غذايي و كمك غذايي اضطراري
113. گرسنگي و مناقشه، از اين جهت كه در جنگ هاي داخلي و بين كشوري از كنترل يا اختلال منابع و ذخاير غذايي غالباً به عنوان ابزار جنگ و يا وسيله گرسنگي دادن غيرنظاميان گروههاي مخالف استفاده مي شود (مثلاً در آنگولا، سودان، موزامبيك، سيرالئون) از نزديك باهم ارتباط دارند. ايجاد اختلال در توليد و عرضه موادغذايي از جمله نخستين خسارات يك موقعيت مناقشه است. علاوه براين آوارگي مانع از مشاركت مردم در فعاليت هاي عادي توليد و تهيه موادغذايي مي شود.
114. هرگاه مناقشه اي در كار باشد بلافاصله ناامني غذايي افزايش مي يابد و اين امر وظيفه غلبه بر دلايل ريشه اي مناقشه را دشوارتر مي سازد. مناقشات و حملات اخير به مزارع در كشورهاي جنوب آفريقا و مبارزات بين كشاورزان ثابت و چوپانان سيار در شرق آفريقا اهميت دسترسي فقرا به منابع متكي به زمين را به عنوان اساسي براي صلح و توسعه پايدار آشكار مي سازد. ازسوي ديگر، تمركز و تراكم برروي زمين همراه با فقر در آمريكاي لاتين، يكي از دلايل اساسي بروز مناقشات درازمدت در آن منطقه به شمار مي روند. هرجا كه لزوم تامين نيازهاي غذايي خانواده، مردم را وادار مي كند منابع طبيعي را بطور كامل مصرف كنند يا به منابع طبيعي ضايع شده متكي باشند، برنامه جهاني غذا در صدد يافتن راههايي براي ارائه كمك غذايي است تا از فعاليت هاي مربوط به توسعه منابع طبيعي و ديگر فعاليت هاي مربوط به مديريت زمين و منابع حمايت به عمل آيد. اين كار مي تواند به پيشگيري از مناقشاتي كه به علت تنش ها برسر محدود بودن منابع طبيعي به وجود مي آيند يا به آنها مربوط مي شوند، كمك كند.
115. ذخاير آبي فرامرزي مي تواند عامل مناقشه يا فرصتي براي همكاري باشد. مداركي وجود دارد كه نشان مي دهد داشتن اطلاعات درست از جمله درباره مسير حركت آبها، در پيشگيري از مناقشات برسر منابع آب تاثيردارند. فائو در حال حاضر به طيف گسترده اي از سازمانهاي بين اللملي و سازمانهاي منطقه اي، مانند جامعه توسعه جنوب آفريقا، در تنظيم و اجراي راهكارهاي مشترك مديريت منابع آب ياري مي كند. مثالها شامل ابتكار مربوط به مصب رود نيل، كميسيون مصب درياچه چاد و "منبع مصب نيجر" است. فائو در امر ايجاد موسسات براي مديريت منابع مشترك حوضچه هاي طبيعي در جهت آشتي دادن منافع متضاد در مورد توزيع آب بين استفاده كنندگان ازآب درپايين يابالاي رودخانه يامناطق پرورش ماهي بين ماهيگيران حرفه اي وتجاري كمك مي كند.
116. جنبه هاي پيشگيرانه از اصول تفكيك ناپذير كار برنامه جهاني غذا در هر دو زمينه امداد و توسعه است اگرچه اين امر هميشه به عنوان هدفهاي مستقيم در برنامه ريزي آن مورد توجه و مشخص نباشد. برنامه هاي اضطراري برنامه جهاني غذا به (الف) برقراري (دوباره) گفت وگو بين گروهها و طرفهاي (بالقوه) متضاد؛ و (ب) برقراري (‌دوباره) محيط اطمينان و اعتماد بين طرفين و در جهت جامعه انساندوستانه بين المللي مساعدت مي كند. گشايش راهها و بازسازي زيرساختار حمل و نقل، در مواقعي همراه با اقدامات انساندوستانه در زمينه مين، ممكن است با تسهيل رفت و آمد آزادانه مردم و كالا، بازگشايي بازارها و تماسها بين جوامع جداشده در امتداد خطوط مناقشه نيز تاثيرات مثبت پايداري داشته باشد.
117. برنامه جهاني غذا با اطمينان از اين كه منابع آن در خدمت گروهها و نواحي آسيب پذير و حاشيه اي باشد و با تامين نيازهاي غذايي اساسي آنها، مي تواند مساعدت مهمي به ثبات اجتماعي و سياسي بكند. كمك غذايي همچنين مي تواند عاملي براي توانبخشي و توسعه باشد.
118. برنامه جهاني غذا و فائو در جمع آوري، تجزيه و تحليل و انتشار داده ها و اطلاعات مربوط به عدم امنيت غذايي و تهديدهاي بالقوه مربوط به افراد و گروههاي آسيب پذير نيز عواملي هستند. گزارش "وضعيت عدم امنيت غذايي" فائو ارقام و نسبت هاي ناامني غذايي در سطوح جهاني و كشوري را ارائه مي دهد. گروه كاري بين كارگزاري در مورد شيوه هاي برنامه ريزي و اطلاعات مربوط به آسيب پذيري و عدم امنيت غذايي به دنبال بهبود كيفيت اطلاعات درباره ميزان بروز، ماهيت و دلايل عدم امنيت و آسيب پذيري مزمن غذايي است. نظام جهاني اطلاعات و هشدار زودهنگام، موقعيت و چشم انداز ذخيره و عرضه موادغذايي را (به فائو) و نيازهاي امداد غذايي را (به برنامه جهاني غذا) در سطح كشور ارزيابي و گزارش مي دهد. تجزيه و تحليل اين شاخص ها به برنامه جهاني غذا و فائو اجازه مي دهد راهكارهايي را تدوين كنند كه آنها را قادر مي سازد آسيب پذيرترين ها را مورد توجه قراردهند. برنامه جهاني غذاو فائو از سال 1999 به حد روزافزوني در فرآيندي از تقسيم اطلاعات با شركاي ديگر، به ويژه از طريق "چارچوب بين اداره اي ملل متحد براي هماهنگي" شركت داشته اند. در همه كشورهايي كه برنامه جهاني غذا در آنها فعال است، معمولاً تشكيلاتي براي هشدار زودهنگام وجود دارد كه غالبا با همكاري دولتها، كارگزاريهاي ملل متحد و شركاي ديگر كار مي كند.
(ب) پناهندگان
119. تمايل و مشاركت دفتر كميسرعالي پناهندگان ملل متحد در امر پيشگيري، در قطعنامه هاي مجمع عمومي، كه از تعهد كميسرعالي نسبت به بررسي و انجام فعاليت هايي به منظور پيشگيري از شرايطي كه باعث افزايش جريان پناهندگي مي شود استقبال كرده،به رسميت شناخته شده است. مجمع عمومي همچنين از كميسرعالي خواسته است يافتن راههاي جديد براي راهكارهاي پيشگيرانه را كه با اصول پشتيباني هماهنگ باشند، بررسي كند.
120. تجربه نشان داده است كه حضور كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد در مناطق دچار مناقشه مسلحانه، در موقعيت هايي، سازمان ملل متحد را قادر ساخته كه از جانب مردمي كه زندگي و آزادي آنان در معرض خطر است پادرمياني كرده، زياده روي هاي طرفين متخاصم را مهاركرده و ديگر اعضاي جامعه بين المللي را به انجام اقدامات سياسي مناسب تشويق كند. يك راهكار نيرومند اطلاعات همگاني، طرفداري و روابط رسانه اي، همراه با نمادهاي ديپلماتيك مستقل تر، مي تواند در به حداكثر رساندن تاثير نقش پيشگيرانه كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد در چنين موقعيت هايي به آن كمك كند. در كشورهاي پناه دهنده، جداكردن عناصر مسلح از پناهندگان واقعي و عادي و حفظ موثر نظم عمومي در نواحي پناهنده نشين نيز تاثيري مهم درپيشگيري ازشروع وتشديدمناقشات مسلحانه دارند.
121. اين امر نيز پيوسته آشكارتر شده است كه امتياز نسبي كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد در رابطه با پيشگيري از وضعيت هاي پناهنده پرور را بايد در موقعيت هايي يافت كه مناقشات مسلحانه خاتمه يافته يا از شدت آنها كاسته شده است. از آنجا كه بازگشت تعداد زياد آوارگان و كساني كه در داخل كشورشان آواره شده اند به موقعيت هاي قبل از مناقشه، به خصوص هنگامي كه چنين بازگشت هايي عجولانه، در تعداد زياد و تحت فشار و ارعاب صورت گيرد، غالباً مي تواند به عنوان يك عامل بي ثبات كننده عمل كند، تلاش هاي كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد براي تحكيم راه حل پايدار بازگشت آوارگان از طريق پيوند كمك انساندوستانه با توسعه درازمدت مي تواند بشدت به جلوگيري از مناقشه مسلحانه كمك كند. امكان يافتن راه حل هاي سياسي ماندگار، هنگامي كه بازگشتگان و سايرين قادر باشند اعضاي مولد جامعه خود بشوند، هميشه بيشتر خواهدبود.
(ج) بهداشت
122. اهميت كلي موضوع مراقبت بهداشتي، آن را به عنوان وسيله اي براي اقدام پيشگيرانه برجسته مي سازد. فعاليت هاي بهداشتي، مانند روزهاي ملي مصون سازي، مجراهايي را براي گفت وگو و آشتي گشوده و اهميت آنها را بايد نه فقط در كشورهاي جنگزده بلكه همچنين در مناطق مستعد مناقشه مورد ارزيابي قرارداد. در آنگولا، جمهوري دموكراتيك كنگو، ليبريا، سرالئون،سومالي، سودان، افغانستان و تاجيكستان آتش بس ها و روزهاي آرامش، روزهاي مذاكره بين كارگزاري هاي ملل متحد و همه طرفين مناقشه، در زمينه ريشه كن كردن فلج اطفال حياتي بوده اند. براي مثال اين يك تحول بزرگ در جمهوري خلق كنگو بود كه در سال 1999باحمايت صندوق كودكان ملل متحد و سازمان جهاني بهداشت، 2/8ميليون نفر از 10ميليون كودك كمتر از 5سال اين كشور عليه فلج اطفال مايه كوبي شدند. به دنبال تقاضاهاي دبيركل، كه بشدت در مورد آنها تبليغات شد، در 9دهم اين كشورجنگ متوقف گرديد. اين گونه تلاش ها براي مصون سازي در روزهاي آرامش، كه با تلاش هاي سازمان ملل ميسر شده، مي تواند روزنه هاي امكانات را براي گفت وگو بين طرفين متخاصم گشوده و به پيشگيري از بروز يا تشديد مناقشه مسلحانه كمك كند.
123. ويروس و بيماري ايدز در منطقه جنوب صحرا در آفريقا يك تهديد مخصوصاً جدي براي ثبات اقتصادي، اجتماعي و سياسي به شمار مي رود و نه فقط افراد بلكه نهادهايي را كه شخصيت يك جامعه را تعريف و از آن دفاع مي كنند، به خطر مي اندازد. خطري بالقوه براي گسترش سريع اپيدمي ويروس و بيماري ايدز به سراسر بخشهاي ديگر جهان وجود دارد. مجمع عمومي، شوراي امنيت و شوراي اقتصادي و اجتماعي در طول سال 2000 به اين موضوع به دقت توجه كرده اند. اجلاس ويژه آينده مجمع عمومي درباره ايدز و ويروس آن فرصتي به ويژه مهم براي بسيج جامعه بين المللي در جهت تدوين يك راهكار موثرتر براي پيشگيري از بيماري ايدز و ويروس آن و آثار بي ثبات كننده بالقوه آن به شمار مي آيد.
توصيه 21
اجلاس ويژه آتي مجمع عمومي، در مورد بيماري ايدز و ويروس آن، را ترغيب مي نمايم اين موضوع را بررسي كند كه چگونه مي توان راهكارها براي پيشگيري از بيماري ايدز و ويروس آن را گسترش داد و مساعدت مهمي را كه اين راهكارها مي توانند به پيشگيري از مناقشه، به خصوص در مناطق بشدت آلوده، مانند منطقه جنوب صحراي آفريقا، بكنند، ارزيابي نمايد. به حساب آورد.
(د) كودكان
124.جوانان با آموزش محدود و امكانات ناچيز اشتغال غالباً طعمه هاي خوبي هستند تا در خدمت طرفين يك مناقشه درآيند. نااميدي آنان نسبت به آينده مي تواند باعث بي علاقگي شان به اجتماع شده و آنان را نسبت به چاپلوسي هاي كساني كه طرفدار مناقشه هستند، آسيب پذيركند. اين مشكل در كشورهايي كه جمعيت بسيار جواني دارند مي تواند مخصوصاً حاد باشد. چنين كشورهايي غالباً سطوح بالاتر ناآرامي سياسي، از جمله مناقشه خشن را تجربه كرده اند. بنابراين رسيدگي به نيازها و آرزوهاي نوجوانان يك جنبه مهم راهكار پيشگيري درازمدت است. علاوه براين، جوان مي تواند، مثلاً با ايجاد جنبش هاي جوانان براي صلح و تشكيل جلسات نوجوانان در امتداد مرزهاي قومي، يك منبع مهم براي حفظ صلح و پيشگيري از مناقشه نيز باشد. يونيسف (صندوق كودكان ملل متحد) در برنامه هاي خود از آموزش و پرورش به عنوان يك راهكار اساسي براي پيشگيري از مناقشه و عدم بردباري و تامين شرايط منتهي به صلح استفاده مي كند. دسترسي گروه هاي محروم به آموزش و پرورش اولويت ديگر است. يونيسف از طريق برنامه هاي آموزش و پرورش براي صلح مي كوشد فرهنگ صلح را براساس احترام به حقوق بشر، تسامح، مشاركت و همبستگي پرورش دهد.
125. ازجمله عواملي كه توانايي يك كشور را براي جلوگيري از تبديل اختلافات به مناقشه مسلحانه ضعيف مي كنند، داغ هاي برجاي مانده از مناقشات خشونت آميزگذشته است. دردناكترين اين داغها آنهايي است كه به كودكان وارد شده است. خشونت عليه كودكان - و خشونتي كه آنان شاهدش بوده اند - مي تواند كل نسلها را به توسل به خشونت درحل اختلافات سوق دهد. چرخه هاي خشونتي كه براثر چنين بدرفتارهايي به وجود مي آيد نيز مي تواند هرچه اراده يا رهبري سياسي كه ممكن است براي حل مسالمت آميز اختلافات وجود داشته باشد تضعيف كند و هزينه جامعه بين المللي را براي حل اختلافات به شدت افزايش دهد.
126. نماينده ويژه من براي كودكان و مناقشات مسلحانه، كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد، صندوق كودكان ملل متحد، دفتر كميسرعالي حقوق بشر و بسياري ديگر از سازمان هاي بين دولتي و غيردولتي مشغول كارهستند تا از رنج كودكان گرفتار در مناقشه مسلحانه بكاهند و بازپروري مستمر آنان را، كه مي تواند كمك چشمگري به توانايي يك كشور در زمينه پيشگيري از تكرار مناقشات خشونت آميز بكند، تضمين كنند.
127. كودكان جنگ زده بايد هميشه يك اولويت روشن و آشكار در تلاشها براي پيشگيري از وقوع اوليه مناقشه و همچنين تكرار آن، از جمله در ساز وكارهايي براي تامين عدالت و آشتي در دوره پس از مناقشات باشند. از طريق چنين تمهيداتي و همچنين استفاده از مشاوران حمايت از كودكان كه اخيرا مستقر شده اند، عمليات حفظ صلح مي تواند به بازپروري كودكان وبه اين ترتيب در پيشگيري ازوقوع مجدد مناقشه كمك كند. تجربه صندوق كودكان ملل متحددر تلفيق اجتماعي و اقتصادي دوباره كودكان سرباز ترخيص شده، مانند كاري كه در سودان، سيرالئون و جمهوري دموكراتيك كنگو انجام شد، نشان مي دهد كه چنين فعاليت هايي براي پيشگيري از تكرار مناقشات حياتي است.
128. مجمع عمومي در اجلاس ويژه خود درباره كودكان كه از 19 تا 21سپتامبر 2001 در نيويورك تشكيل خواهدشد، درباره مسائل مربوط به كودكان در موقعيت هاي مناقشات مسلحانه جاري و بالقوه، بحث و اقدامات و راهكارهاي مناسب براي حمايت از آنان تعيين خواهدكرد.?
توصيه 22
كشورهاي عضو را ترغيب مي نمايم از خط مشي ها و منابعي كه تامين نيازهاي كودكان و نوجوانان را در موقعيت هاي مناقشه بالقوه هدف خود قرار مي دهند، پشتيباني كنند زيرا اين كار يك جنبه مهم در راهكار درازمدت پيشگيري از مناقشه است.
ت _ رسانه ها و اطلاعات همگاني
129. رسانه هاي همگاني قدرت دارند افكار عمومي را شكل دهند و بسيج كنند و غالباً توسط طرفين درگير مورد سوءاستفاده قرار مي گيرند تا به خشونت دامن بزنند و مناقشات مسلحانه را برانگيزند. كنترل رسانه هاي همگاني و جريان اطلاعات مي تواند عاملي تعيين كننده در شكل دادن به نتيجه يك مناقشه باشد. اگر قرارباشد رسانه ها يك عامل بازدارنده براي پيشگيري از مناقشات مسلحانه باشند، بايد محيط مناسبي وجود داشته باشد كه اجازه ظهور عقايد متضاد را بدهد. احترام به آزادي بيان و مطبوعات يك عنصر مهم پيشگيري است.
130. سازمان ملل متحد غالباً در موقعيتي است كه توجه جامعه بين المللي را به مناقشات در حال ظهور از طريق بيانيه هاي مطبوعاتي، برنامه هاي راديو و تلويزيوني، اينترنت و فعاليت هاي ارتباطي عمومي جلب كند مشروط براين كه اين كار مانع تلاش ها در سطح ديپلماسي آرام نشود. به ويژه از پخش برنامه هاي مستقيم و در چارچوب يك ماموريت خاص از طرف سازمان ملل، هماهنگ با برنامه هاي رسانه هاي ديداري - شنيداري مربوطه بين المللي، منطقه اي و ملي مي توان براي خنثي كردن پيام هاي نفرت در بعضي موقعيت هاي بحراني و دست يافتن به مخاطبان موردنظر در كشورهاي مستعد مناقشه استفاده كرد. ترويج "روزنامه نگاري ييشگيرانه" نيز مورد نياز است. روزنامه نگاران و سازمان هاي رسانه اي مي توانند در تلاش براي تشخيص موقعيت هاي خاص پيش از تبديل شدن آنها به مناقشه مسلحانه مفيد باشند. بنابراين ادارات و كارگزاري هاي ملل متحد بايد اطلاعات همگاني را در راهكارهاي پيشگيرانه اي كه در حال تكوين در حوزه هاي صلاحيت مربوط به آنهاست بگنجانند. فعاليت هاي اطلاعات همگاني ملل متحد بايد اقدام پيشگيرانه را در برنامه هاي خود نيز تلفيق كند.
131. بيشتر هيات هاي سياسي و حفظ صلح ملل متحد از ميزان خاصي ظرفيت اطلاعات همگاني برخوردارند و بعضي از آنها دفاتر اطلاعات و خروجي هاي رسانه اي تمام عياري براي اشاعه اطلاعات همگاني و پاسخ دادن به تحريف هاي فاحش رسانه ها و سوءتفاهمات عمومي در مورد عمليات خود دارند. حضور ملل متحد، از اين جهت كه به مردم محلي اطلاعات بيطرفانه ارائه مي دهد، ممكن است نقشي متعادل كننده داشته باشد و به كاهش تنش بين طرفين متضاد كمك كند و مانع از سرگيري مناقشات مسلحانه شود.
توصيه 23
مجمع عمومي را ترغيب مي نمايم براي پخش برنامه هاي مستقيم و برنامه هايي در چارچوب ماموريت هاي خاص ملل متحد منابع كافي را فراهم سازد تا پيام هاي نفرت را خنثي كرده و به توسعه رسانه ها در موقعيت هاي مستعد مناقشه كمك كند. قصد دارم اين اولويت را در برنامه هاي مربوط به بودجه در آينده، هرجا كه مناسب باشد، مطرح كنم.
ي - برابري جنسيتي
132. از زمان تشكيل نخستين كنفرانس جهاني درباره زنان، در سال 1975 در مكزيك، اين شناخت وجود داشته است كه زنان نقشي مهم دارند تا در ترويج صلح ايفا كنند. "برنامه اقدام" كه در چهارمين كنفرانس جهاني درباره زنان، كه در سال 1995 در پكن تشكيل شد، به تصويب رسيد و نتيجه گيري هاي مورد توافق "كميسيون موقعيت زنان" در سال 1998 بيشتر از دولت ها و سازمان هاي بين المللي خواستند از زنان در مناقشات مسلحانه حمايت و از مشاركت آنان در تمامي جنبه هاي پشتيباني از صلح، از جمله پيشگيري از مناقشه و حل و بازسازي بعد از مناقشه حمايت به عمل آورند. يك جنبه اساسي پيشگيري از مناقشه تقويت حكومت قانون و در اين چارچوب حمايت از حقوق انساني زنان است كه باتوجه به برابري جنسيتي در اصلاح قانون اساسي، قانونگذاري، قضايي و انتخاباتي به دست مي آيد.
133. شوراي امنيت در قطعنامه 1325خود (سال 2000) تاثير متفاوت مناقشه مسلحانه بر زنان و نياز به برقراري ترتيبات نهادي موثر براي تضمين حمايت از آنان را به رسميت شناخت. شورا اين موضوع را نيز به رسميت شناخت كه مشاركت كامل زنان در فرآيندهاي صلح مي تواند به نحو چشمگيري به حفظ و ترويج صلح و امنيت بين المللي كمك كند. شورا همچنين تمايل خود را به گنجاندن يك ديدگاه جنسيتي در عمليات صلح ابراز داشت و خواهان انجام اقداماتي شد كه احترام و حمايت از حقوق انساني زنان و دختران را، به ويژه در شرايطي كه به قانون اساسي، نظام انتخاباتي، پليس و قوه قضاييه مربوط مي شود، تضمين كند. اين قطعنامه از من نيز خواست به زنان در عمليات صلح، نقش بيشتري محول كنم، تضمين كنم كه در عمليات منطقه اي يك جزء جنسيتي نيز وجود داشته باشد و به كشورهاي عضو رهنمودهاي آموزشي درباره حمايت از زنان و حقوق و نيازهاي خاص آنان و درباره آگاهي از بيماري ايدز و ويروس آن در برنامه هاي آموزشي ملي اين كشورها براي ارتش و پليس غيرنظامي ارائه دهم.
134. برنامه كار "مشاور ويژه من در مورد مسائل جنسيتي و پيشرفت زنان" و برنامه كار "قسمت پيشرفت زنان" به يافته ها و تحقيقات در زمينه نقش زنان در برقراري صلح مساعدت كرده است. تهديدها نسبت به همه شهروندان، به خصوص زنان، در موقعيت هاي مناقشه ضرورت گنجاندن تجزيه و تحليل جنسيتي در فعاليت هاي هشدار زودهنگام و امكان انجام اقدامات پيشگيرانه به منظور افزايش حمايت از زنان را مشخص كرده است. "ادارات عمليات حفظ صلح و امور سياسي"، صندوق كودكان ملل متحد، كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد، برنامه عمران ملل متحد و صندوق توسعه ملل متحد براي زنان مدت چندسال است كه از گنجاندن ديدگاههاي جنسيتي در عمليات حمايت از صلح، از طريق تشويق مشاركت زنان در اقدامات پيشگيري از مناقشه و ارائه كمك به زنان در موقعيت هاي مناقشه و پس از مناقشه پشتيباني كرده اند.
135.به منظور اطمينان از وجود همكاري و هماهنگي در تمام نظام ملل متحد براي اجراي قطعنامه 1325 (سال2000) شوراي امنيت، يك نيروي ضربت درباره زنان، صلح و امنيت تشكيل داده ام. اين نيروي ضربت كه از نمايندگاني از 15 واحد سازمان ملل تشكيل شده در حال تدوين يك برنامه اقدام براي اجراي قطعنامه شوراي امنيت است. اين برنامه اقدام ابتكارهايي را كه قسمت هاي نظام ملل متحد بايد در رابطه باهريك از پاراگراف هاي عملياتي در قطعنامه شوراي امنيت انجام دهند، مشخص خواهدكرد. دعوت قطعنامه شوراي امنيت براي انجام مطالعه درباره تاثير مناقشات مسلحانه بر زنان و دختران، نقش زنان در ايجاد صلح و ابعاد جنسيتي فرآيندهاي صلح و حل مناقشه فرصتي به ويژه مهم براي من فراهم مي سازد تا درك ديدگاههاي جنسيتي در پيشگيري از مناقشه را عميق تر كرده و توصيه هايي مشخص و ملموس براي حركت به جلو ارائه دهم. در اين زمينه لازم است كشورهاي عضو از تلاش هاي نظام ملل متحد به منظور ياري به ابتكارهاي محلي صلح زنان و فرآيندهاي بومي براي پيشگيري از مناقشه، حمايت بيشتري به عمل آورند و زنان را مطابق با قطعنامه 1325 (سال 2000) شوراي امنيت در تلاشهاي برقراري صلح شركت دهند.
توصيه 24
براساس قطعنامه 1325(سال 2000) شوراي امنيت، شورا را تشويق مي كنم در تلاشهاي خود در زمينه پيشگيري از مناقشه و برقراري صلح به ديدگاههاي جنسيتي توجه بيشتري معطوف كند.
ك - كنترل موادمخدر و پيشگيري از جنايت
136. رسيدگي به فعاليت هاي تجاري غيرقانوني كه آتش مناقشه را شعله ورتر مي سازند ضروري است. سازمان ملل متحدلازم است حضور خود را در مناطق عملياتي براي شناسايي و مهار موج فعاليت تجاري غيرقانوني تقويت كند. فعاليت هايٍ "دفتر كنترل موادمخدر و پيشگيري از جنايت" مي تواند به پيشگيري از مناقشات مسلحانه در دو زمينه اصلي مساعدت كند: اول، فعاليت ها براي خنثي كردن جنايت فرامليتي، به ويژه قاچاق موادمخدر و تطهير پول، كاهش توانايي هاي شورشيان و تجاوزگران، بالقوه در زمينه جمع آوري پول؛ دوم، فعاليت ها براي مهار قاچاق سلاحهاي گرم، امكان دسترسي به چنين سلاحهايي را كم مي كند و به اين ترتيب از آمادگي جناحهاي خصم براي درگير شدن در مناقشات مسلحانه مي كاهد. تيمهاي كشوري ملل متحد در كار خود در سطح دفاتر نمايندگي بايد به پيشگيري از جنايت، قاچاق موادمخدر و تجارت غيرقانوني سلاحهاي كوچك بيشتر توجه كنند. تصويب "كنوانسيون عليه جنايت سازمان يافته فراملي" و پروتكل هاي آن، از جمله "پروتكل پيشگيري، سركوبي و مجازات قاچاق افراد، مخصوصاً زنان و كودكان" توسط حداكثر كشورهاي عضو ممكن به ويژه اهميت بسياري دارد.
توصيه 25
از مجمع عمومي، شوراي اقتصادي و اجتماعي و ساير واحدهاي مربوطه ملل متحد مي خواهم منابع بيشتري براي فعاليت هاي "دفتر كنترل موادمخدر و پيشگيري از جنايت"، به ويژه براي پيشگيري از جنايت فراملي، قاچاق موادمخدر و تجارت غيرقانوني سلاحهاي كوچك فراهم كنند.
5/ تعامل بين ملل متحد و ساير عوامل بين المللي در پيشگيري از مناقشه مسلحانه
الف _ ترتيبات منطقه اي
137. سازمانهاي منطقه اي به چند شيوه خاص مي توانند به پيشگيري از مناقشه كمك كنند. چنين سازمان هايي از طريق تكرار تعامل بين كشورها اعتماد به وجود مي آورند و درك بيشتري از سابقه تاريخي يك مناقشه دارند. سازمان هاي منطقه اي به علت نزديكي خود مي توانند مثلا امكاناتي محلي براي تلاش ها به منظور كاهش تنشها و ترويج و تسهيل اتخاذ يك نگرش فراگير منطقه اي نسبت به مسائل فرامرزي فراهم سازند.
138. فصل هشتم منشور ملل متحد اختيارات گسترده اي براي تعامل بين ملل متحد و سازمان هاي منطقه اي به منظور پيشگيري از مناقشه در نظرگرفته است. ملل متحد و سازمان هاي منطقه اي براي ترويج همكاري در اين چارچوب از سال 1994 هر دوسال يكبار جلسات و ديدارهايي تشكيل داده اند.
139. "سومين ديدار سطح بالاي ملل متحد و سازمان هاي منطقه اي" در سال 1998 توجه خود را بر موضوع "همكاري براي پيشگيري از مناقشه" متمركز كرد. ما براي نخستين بار در مورد چارچوبي براي همكاري در زمينه پيشگيري از مناقشه براساس 13شرط توافق كرديم. طي دوسال گذشته پيشرفت هاي مهمي در رابطه با هماهنگي و مشورت، جريان بهتر اطلاعات، ديدارها با كاركنان در سطح كاري بين دفاتر گوناگون، آموزش مشترك كاركنان و ديدارهاي مشترك متخصصان درباره موارد ويژه براي پيشگيري از مناقشه حاصل شده است.
140. "چهارمين اجلاس سطح بالاي ملل متحد و سازمان هاي منطقه اي" كه در فوريه 2001 تشكيل شد، توجه خود را به موضوع تكميلي "همكاري براي برقراري صلح" در محيط قبل و بعد از مناقشه متمركز كرد. اين اجلاس سندي را باعنوان "چارچوب همكاري براي برقراري صلح" (138/2001/S، پيوست اول)، تصويب كرد كه در آن سازمان ملل متحد و سازمانهاي منطقه اي در مورد اصول راهنما براي همكاري در اين زمينه و همچنين در مورد فعاليت هاي مشترك احتمالي، مانند تاسيس واحدهاي برقراري صلح، اعزام هيات هاي مشترك ارزيابي به محل، تهيه مجموعه هايي از بهترين شيوه ها و درسهاي آموخته شده و برگزاركردن مشترك كنفرانس هاي تعهدشده توافق كردند. شوراي امنيت در بحث علني اخير خود درباره برقراري صلح از نتايج اجلاس فوق استقبال كرد.
141. تعدادي از سازمانهاي منطقه اي در سالهاي اخير امكانات نهادي نوآورانه اي براي هشدار زودهنگام و پيشگيري از مناقشه ايجاد كرده اند. سازمان وحدت آفريقا در سال 1993 "ساز و كار پيشگيري، مديريت و حل و فصل مناقشه" را به وجود آورد. "جامعه اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا" در سال 1999ساز و كاري مشابه را بدعت گذارد. "سازمان كشورهاي آمريكايي" راهكارهاي درازمدت پيشگيري از مناقشه را از طريق واحد خود براي ترويج دموكراسي طراحي مي كند، در حالي كه "واحد برنامه ريزي و هشدار زودهنگام" اتحاديه اروپا به عنوان نقطه مركزي آن براي پيشگيري از مناقشه و برقراري صلح خدمت مي كند. اتحاديه اروپا همچنين در فرآيند تدوين يك برنامه اروپايي براي پيشگيري از مناقشه است كه شوراي اروپا در ژوئن 2001 در گوتبورگ آن را بررسي كرد. سازمان امنيت و همكاري اروپا، از طريق دفتر كميسرعالي خود در امور اقليت هاي ملي و مركز پيشگيري از مناقشه خود نيز داراي امكانات مهمي در اين زمينه است. سازمان هاي ديگر نيز در فرآيند ايجاد امكانات نهادي مشابه فعال هستند.
142. علاوه براين تعدادي از ترتيبات جمعي، هماهنگي و همكاري بين نظام ملل متحد و سازمان هاي منطقه اي را تضمين مي كنند و از آنها مي توان در آينده به شيوه اي هدفمندتر براي پيشگيري از مناقشه استفاده كرد. دفتر سازمان ملل متحد در ژنو، شوراي اروپا، اتحاديه اروپا و سازمان امنيت و همكاري اروپا، براي مثال، شيوه تشكيل اجلاس سالانه را در پيش گرفته اند تا تبادل نظر كرده و تلاش هاي بين خود را درباره مسائل مربوط به منطقه شان هماهنگ كنند. نمونه مشابه ديگر تاسيس دفتر رابط ملل متحد در مقر سازمان وحدت آفريقا در آديس آبابا در سال 1998 است.
توصيه 26
از كشورهاي عضو مي خواهم از فرآيندهاي پيگيري كه به وسيله اجلاس عالي سوم و چهارم ملل متحد و سازمانهاي منطقه اي در زمينه پيشگيري از مناقشه در برقراري صلح آغاز شد، حمايت كنند و براي توسعه توانايي هاي منطقه اي در اين حوزه ها منابع بيشتري فراهم سازند.
ب - سازمانهاي غيردولتي و جامعه مدني
143. ماده 71منشور ملل متحد مساعدت هايي را كه سازمان هاي غيردولتي مي توانند به هدف هاي ملل متحد بكنند، به رسميت مي شناسد. سازمان هاي غيردولتي مي توانند به حفظ صلح و امنيت با پيشنهاد شيوه هايي براي رسيدگي به دلايل ريشه اي مناقشه در مراحل اوليه كمك كنند. علاوه براين سازمان هاي غيردولتي مي توانند وسيله مهمي براي اجراي ديپلماسي پيگيري در شرايطي باشند كه دولتها و سازمانهاي بين المللي قادر به انجام اين كار نيستند. در موزامبيك و بروندي، كه " جامعه سنت ايگيديو" (Egidio'Sant) محيطي بيطرف براي ارتباط و مذاكره گروههاي متفرق رقيب فراهم ساخت، چنين شرايطي حاكم بود. سازمان هاي غيردولتي بين المللي همچنين مطالعات هشدار زودهنگام و امكانات واكنشي به عمل مي آورند و مي توانند به عنوان مدافع و طرفدار در بالابردن آگاهي بين المللي درباره موقعيت هاي خاص و در كمك به شكل دادن افكار عمومي اقدام كنند.
144. موسسات دانشگاهي و تحقيقاتي سراسر جهان به اتفاق بازوهاي تحقيقاتي ملل متحد مانند دانشگاه ملل متحد، دانشگاه صلح و موسسه آموزش و تحقيقات ملل متحد در سالهاي اخير به مسائل مربوط به هشدار زودهنگام و پيشگيري به نحو چشمگيري علاقه پيدا كرده اند. آنها را ترغيب مي كنم به تلاش هاي خود ادامه دهند و نتايج تحقيقات خود را به نحو موثرتري در معرض توجه دست اندركاران ملل متحد و جامعه سياسي قراردهند. در اين زمينه كارگزاري ها و دفاترملل متحد در محل به ويژه لازم است از امكانات و محدوديت هاي عوامل جامعه مدني در زمينه حل و پيشگيري از مناقشه آگاه تر باشند.
145.تعدادي ازواحدهاي ملل متحد تهيه برنامه هاي همكاري با سازمان هاي غيردولتي درزمينه صلح و امنيت را شروع كرده اند. براي مثال صندوق توسعه ملل متحد براي زنان با قراردادن امكانات ايجاد توانايي حل مناقشه در اختيار سازمانهاي غيردولتي متكي برجنسيت در سودان، سومالي و بروندي موقعيت زنان را ارتقا داده است. به همين ترتيب "اداره امور خلع سلاح" رابطه گسترده اي با سازمانهاي غيردولتي در حوزه سلاح هاي كوچك دارد. سازمانهاي غيردولتي درتصويب "كنوانسيون مربوط به پيشگيري ازاستفاده، انباشت، توليدوانتقال مين هاي ضد نفر" و نابودكردن آنها در "اتاوا" دردسامبر 1997 نقش چشمگيري داشتند وبه ايفاي نقشي عمده در بسيج حمايت محلي و بين المللي ازعمليات انساندوستانه مربوط به مين وبراي مبارزه با تكثير و سوءاستفاده از سلاح هاي كوچك ادامه مي دهند.
146. يك تحول دلگرم كننده در طول چندسال گذشته رشد شبكه ها و دفاتر راهنماي بين المللي و منطقه اي سازمانهاي غيردولتي بوده كه با مسائل مربوط به حل و پيشگيري از مناقشه سروكار دارند. علاوه بر اين، يك توانايي شبكه بندي بين المللي در زمينه پيشگيري از مناقشه در حال حاضر در دست ايجاد است تا كارشناسان دانشگاهي، سازمان هاي غيردولتي و ديگر بخش هاي جامعه مدني را به طور نظام يافته با ملل متحد و ديگر سازمان هاي گوناگون بين المللي و منطقه اي پيوند دهد. ابتكار ديگري كه بتازگي تحقق يافته امكان تشكيل كنفرانس (On-Line) را براي تسهيل تبادل آرا بين محققان و دست اندركاران پيشگيري از مناقشه در يك موقعيت يا منطقه خاص فراهم مي كند. همچنين شايان ذكر است كه در مه2000 "گردهمايي هزاره سازمان هاي غيردولتي" از ملل متحد خواست ائتلافي گسترده از سازمان هاي جامعه مدني را در تلاش هاي فعالانه تر مربوط به پيشگيري از مناقشه شركت دهد.
147. سازمان هاي مذهبي به علت اقتدار اخلاقي كه در بسياري از جوامع دارند، مي توانند در پيشگيري از مناقشه مسلحانه نقشي ايفا كنند. گروه ها و رهبران مذهبي در بعضي موارد در پيشگيري از مناقشه از مزيت نسبي مبتني بر مباني فرهنگي برخوردارند و در اين پايگاه هنگامي كه بر وجوه مشترك انساني همه طرفين يك مناقشه تاكيد و از طرفداري از گروه خاصي امتناع مي كنند، تاثير بسياري دارند. علاوه بر اين گروه هاي مذهبي مي توانند ساير راه هاي غيرخشونت آميز ابراز مخالفت را قبل از بروز مناقشه مسلحانه بسيج كنند.
توصيه 27
سازمان هاي غيردولتي علاقه مند به پيشگيري از مناقشه را ترغيب مي كنم يك كنفرانس بين المللي با شركت سازمان هاي محلي، ملي و بين المللي درباره نقش آنها در پيشگيري از مناقشه و تعامل آينده با ملل متحد در اين زمينه، تشكيل دهند.
ج _ بخش خصوصي
148.عصر جهاني سازي اين درك را كه كسب و كار و داد و ستد يك بخش تشكيل دهنده زندگي اقتصادي و سياسي جامعه است، بيشتر كرده است. در كنار اين درك، شناسايي روزافزوني از نقش بالقوه مهمي كه كسب و كار مي تواند در كمك به اجتناب يا غلبه بر مناقشه ايفا كند بين عوامل بين المللي وجود دارد.
149. بر ضرورت اقدام كسب و كارهاي فراملي با وجدان اجتماعي در همه فعاليت هاي تجاري خود تاكيد مي كنم. به اين منظور در ٍ"اجلاس جهاني اقتصاد" در داووس در سال1999، ابتكار "پيمان جهاني" را برنامه اي براي ايجاد بخش كسب و كار به عنوان شريكي در صلح با مخاطب قراردادن وجدان اجتماعي جامعه تجاري بين المللي آغاز كردم. اين پيمان از رهبران تجاري مي خواهد 9اصل را، در هريك از كارهاي شركتي خود و در سياست عمومي حمايتي در زمينه حقوق بشر، كار و محيط زيست ترويج كنند. اين پيمان براساس اين فرض كه ثبات و صلح براي كسب و كار خوب است، در سال 2001 مجموعه اي از گفت وگوها درباره نقش كسب و كار در مناطق مناقشه مسلحانه به منظور تشخيص اين كه كسب و كار چگونه مي تواند امنيت انساني را در داخل گستره نفوذ آنها تقويت كند، برگزاركرد.
150. اين امر نيز مهم است كه كسب وكارها نبايد به اقتصادهايي كه از مناقشه پشتيباني مي كنند، كمك كنند. من در اين زمينه از فراخوان مجمع عمومي از كشورهاي عضو در قطعنامه 56/55در جهت اجراي مقرراتي به منظور ايجاد پيوند بين تجارت الماس مورد مناقشه و عرضه سلاح ها، سوخت يا ديگر مواد ممنوعه به جنبش هاي شورشي استقبال مي كنم. شوراي امنيت نيز به همين ترتيب در قطعنامه 1343(سال 2001) خود از همه كشورهاي عضو خواست براي تضمين اين امر كه افراد و شركت ها در حوزه فعاليت خود مطابق با تحريم هاي ملل متحد اقدام كنند، اقدامات مناسب انجام دهند. از قطعنامه هاي اخير شوراي امنيت نيز كه هيات هاي كارشناسان را براي "معرفي و شرمساركردن" افراد و كسب و كارهايي كه مقررات تحريم ها را نقض كرده يا به مناقشات كمك مي كنند ايجاد كرده، استقبال مي كنم.
توصيه 28
كشورهاي عضو و بخش خصوصي را تشويق مي كنم از "پيمان جهانيِ" در زمينه تلاش براي پيشگيري از مناقشه ملل متحد حمايت كنند. من به ويژه جامعه تجاري را تشويق مي كنم شيوه هايي از نظر اجتماعي مسئولانه را در پيش بگيرد و در جوامع مستعد مناقشه فضاي صلح را پرورش دهد، به پيشگيري و آرام كردن موقعيت هاي بحراني كمك كند و به بازسازي و آشتي ياري رساند.
6 / تقويت توانايي پيشگيري از مناقشه مسلحانه
151. ايجاد و تقويت توانايي ملي براي پيشگيري از مناقشه مسلحانه امري ضروري است. در گزارش حاضر پيشنهادهايي در اين مورد داده ام كه نظام ملل متحد چگونه مي تواند به كشورهاي عضو در ايجاد چنين توانايي ملي به شيوه هايي موثرتر كمك كند. موفقيت اقدامات توصيه شده، اگر اجرا شوند، تا حد زيادي به اين بستگي خواهدداشت كه از حمايت منابع و امكانات مناسب در داخل نظام ملل متحد و همچنين كشورهاي عضو برخوردار باشند. از اين جهت معتقدم براي تقويت امكانات در زمينه پيشگيري از مناقشه حوزه هاي توضيح داده شده در زير به توجه جامعه بين المللي نياز دارند.
افزايش كمك عمراني رسمي
152.تجربه نشان داده است كه توسعه عادلانه و پايدار نقشي مهم در جلوگيري از مناقشه مسلحانه بازي مي كند. اگر چه فقر به خودي خود يك دليل ريشه اي مناقشه خشونت آميز نيست اما واقعيت اين است كه بعضي از فقيرترين جوامع در پرتگاه مناقشه مسلحانه يا درگير آن هستند. پيشرفت در ريشه كن كردن فقر و رسيدگي، به ويژه به مسائل نابرابري، عدالت و امنيت انساني در كشورهاي در حال توسعه به پيشگيري از مناقشه در درازمدت بشدت كمك خواهدكرد. به اين دليل مهم است كه به عنوان يك موضوع اضطراري جلوي كاهش فعلي ميزان كمك عمراني رسمي گرفته شود. در اين زمينه توصيه هاي "هيات عاليرتبه تامين سرمايه براي توسعه" تاثير مهمي روي تلاشهاي آينده ما در امر پيشگيري از مناقشه خواهدداشت.
تقويت توانايي كشورهاي عضو براي پيشگيري از مناقشه
153. كالج كاركنان ملل متحد به دنبال طرح آموزشي موفق كاركنان خود يك برنامه جديد از دوره هاي آموزشي فشرده با توجه به شرايط خاص هركشور در زمينه پيشگيري از مناقشه براي استفاده كشورهاي عضو را پيشنهاد كرده است. هدف اين دوره هاي آموزشي ارائه راهكارهاي "توليد داخل" براي پيشگيري از مناقشه و ارائه ابزارها و تكنيك هايي است كه خاص تامين نيازهاي كشورهاي عضو طراحي شده است. شركت كنندگان در اين دوره ها مقامات دولت هاي ملي، اعضاي جامعه مدني و نمايندگان تيم هاي كشوري ملل متحد و شركاي اجرايي آنها هستند. ساير فعاليت هاي توانمندسازي نظام ملل متحد، مانند فعاليت هاي برنامه عمران ملل متحد كه هدف آنها تقويت اداره امور و حكومت قانون است، نيز يك سرمايه گذاري خوب در ايجاد توانايي ها، موسسات و ساز و كارهاي ملي براي پيشگيري از مناقشه است.
تقويت توانايي نظام ملل متحد براي پيشگيري از مناقشه
154. نظام ملل متحد در دو يا سه سال گذشته شروعي اميدبخش در زمينه ايجاد فرهنگ پيشگيري در فعاليت هاي روزمره خود داشته است اما با وجود اين كه مجمع عمومي و شوراي امنيت در تعدادي از قطعنامه ها و اعلاميه هاي خود تقاضا كرده اند هنوز در داخل دبيرخانه توانايي كافي براي پيشگيري از مناقشه وجود ندارد. (نگاه كنيد به قطعنامهA120/47مجمع عمومي؛ قطعنامه1327 (سال 2000) شوراي امنيت)؛ 34/1999brRST/S؛ 25/2000brRST/S؛ و 5/2001brRST/S؛ و همچنين درمطالعات مستقل، مانند بررسي مستقل درباره اقدام ملل متحددرطي نسل كشي سال 1994در روآندا وگزارش" هيات عمليات صلح ملل متحد" (نگاه كنيدبه 1257/1999/S و809/2000/S-305/55/A).
155. در حالي كه تقاضا براي عمليات گوناگون حفظ صلح، برقراري صلح و اقدامات حمايتي در دبيرخانه افزاش يافته، وظيفه پيشگيري آشكارا لطمه ديده است. دبيرخانه در بخش هاي منطقه اي "اداره امور سياسي" يا ساير واحدهايي كه موظفند در زمينه پيشگيري از مناقشه بطور تمام وقت فعاليت كنند، كاركنان متخصص دارد. در حالي كه فرهنگ پيشگيري به تدريج بيشتر پذيرفته مي شود، لازم است كه دبيرخانه از توانايي بيشتري براي پيشگيري از مناقشه، از جمله توانايي تجزيه و تحليل سازمان يافته تلاش هاي پيشگيرانه موفق و ناموفق و به كاربردن آنها در طراحي راهكارهاي پيشگيرانه آتي ما برخوردار شود.
156. از طرف ديگر، توانايي ساير قسمت هاي مربوطه نظام ملل متحد براي پيشگيري از مناقشه نيز لازم است تقويت شود. در اين زمينه هدف دوره آموزشي باعنوان " اقدامات پيشگيرانه و هشدار زودهنگام: توانمندسازي ملل متحد"، بهكرد آگاهي و مهارت هاي حرفه اي و توانايي تجزيه و تحليل كاركنان ملل متحد و شركاي اجرايي آنها در زمينه اقدام پيشگيرانه و هشدار زودهنگام است. بيشتر دوره ها در محل برگزارشده و شركت كنندگان ملل متحد از 29اداره، برنامه، دفتر، صندوق و كارگزاري ملل متحد برگزيده شده اند. حدود 750تن از كاركنان مقر و دفاتر نمايندگي ملل متحد، اعضاي شركت كننده سازمان هاي غيردولتي و شهروندان كشورهاي عضو از سال 1999 از اين دوره آموزشي سود برده اند. لازم است اين برنامه در آينده گسترده تر شود.
ساز و كارهاي هماهنگي بين كارگزاري
157. همچنان كه پيشتر در همين گزارش مطرح كردم، اخيراً ساز و كارهاي هماهنگي بين كارگزاري و بين اداره اي در زمينه پيشگيري از مناقشه تشكيل داده ام كه پس از دوره آزمايشي مقدماتي نشانه هاي اميدبخشي بروز داده اند. اما "چارچوب بين كارگزاري براي هماهنگي" هنوز به علت محدوديت هاي مالي در مقر سازمان ملل و دفاتر نمايندگي آن از هماهنگي و پيگيري موثر برخوردار نيست.
منابع مالي براي هيات هاي شوراي امنيت
158. همچنان كه در بخش 3 - ب بالا اشاره كردم شوراي امنيت اخيراً هيات هاي بيشتري را به نواحي دچار تنش يا گرفتار مناقشه اعزام مي كند. اما دبيرخانه ملل متحد در مورد تامين به موقع منابع مالي و انساني براي پشتيباني از چنين هيات هايي مرتبا با دشواري مواجه بوده است.
تغيير تامين بودجه به بودجه منظم
159. در حالي كه اجراي بيشتر توصيه هاي ارائه شده در اين گزارش نياز به منبع مالي جديدي نخواهدداشت، فعاليت هاي ملل متحد در زمينه پيشگيري از مناقشه لازم است از مبناي مالي باثبات تر و قابل پيش بيني تري برخوردار باشد. اگرچه كمك هاي سخاوتمندانه كشورهاي عضو به "صندوق اماني براي اقدام پيشگيرانه" به شدت قابل ستايش است، مجمع عمومي بايد به اين موضوع رسيدگي كند كه آيا بودجه فعاليت هاي مربوط به اقدام پيشگيرانه به عنوان يك قانون، بايد از بودجه منظم تامين شود يا از منابع ديگر. بنابراين قصد دارم در ماه هاي آينده از كشورهاي عضو بخواهم در اين مورد كه چگونه مي توان بودجه پيشگيري از مناقشه را به يك بخش منظم بودجه ملل متحدتبديل كرد، به گفت وگو بپردازند.
توصيه 29
در زمينه تلاش هاي درازمدت ملل متحد در امر پيشگيري، تقاضاي خود را از جامعه بين المللي كمك دهنده تكرار مي كنم كه جريان كمك عمراني به كشورهاي در حال توسعه را افزايش دهند. من مخصوصاً كشورهاي عضو را ترغيب مي كنم به توصيه هاي "هيات عاليرتبه تامين سرمايه براي توسعه" به طور جدي توجه كنند.
7/ نتيجه گيري
الف - غلبه بر موانع پيشگيري از مناقشه
160. در گزارش حاضر تاكيد كرده ام كه پيشگيري از مناقشه اساس ماموريت ملل متحد در زمينه حفظ صلح و امنيت بين المللي است و در اين مورد كه راهكارهاي جامع و منسجم پيشگيري از مناقشه بزرگترين امكان را براي ترويج صلح پايدار و ايجاد محيطي كارساز براي توسعه پايدار ارائه مي دهند، اجماع كلي بين كشورهاي عضو پديدار شده است. از اين گذشته، قابل ذكر است كه پيشگيري موفقيت آميز از مناقشه همچنين يك وسيله درست محافظت از سرمايه گذاري توسعه است. من نشان داده ام كه ارگان هاي اصلي ملل متحد و خودنظام ملل متحد، از طريق طيف گسترده ادارات، كارگزاري ها، دفاتر، صندوق ها و برنامه هاي خود، كمكشان را به پيشگيري از مناقشه مسلحانه در سراسر جهان افزايش داده اند.
161. ضرورت پيشگيري موثر از مناقشه فراتر از ايجاد يك فرهنگ، ايجاد ساز و كارها يا اعمال و تمركز اراده سياسي است. ملل متحد همچنين مسئوليتي اخلاقي براي تضمين اين امر دارد كه از مردم آسيب پذير حمايت شود و نسل كشي هرگز تكرار نگردد. با اين حال جامعه بين المللي و ملل متحد در دومورد درگذشته نزديك، در روآندا و يوگسلاوي سابق، نتوانستند به اين مسئوليت خود عمل كنند. ما از اين تجارب آموخته ايم كه نخستين گام در امر پيشگيري از نسل كشي رسيدگي و برطرف كردن شرايطي است كه امكان وقوع اين جنايات را فراهم مي سازد. دو گزارش عمده كه درباره روآندا و سربرنيتسا تهيه كردم حاوي دلايل محكم و قانع كننده اي درباره ضرورت تهيه برنامه اي فراگير براي پيشگيري از مناقشه بود.
162. با اين حال در اين زمينه هنوز بسيار عقب هستيم. ما هنوز از يك فرهنگ پيشگيري از مناقشه كه در آن كشورها هرگاه كه لازم باشد و در زودترين مرحله ممكن در طلب مشورت و ياري جامعه بين المللي براي كمك به تشخيص و رسيدگي به دلايل ريشه اي مناقشه برآيند، فاصله زيادي داريم. به اين دليل، اين سوال ها همچنان باقي است: چرا پيشگيري از مناقشه هنوز به ندرت اعمال مي شودو چرا هنگامي كه امكان آشكار موفقيت يك راهكار پيشگيري وجود دارد غالباً كوتاهي مي كنيم؟
163. به نظر من، تجربه گذشته در اين زمينه دو درس به ما مي دهد. اول، اگر دولت مربوطه از اعتراف به اين كه مشكلي دارد كه ممكن است به مناقشه مسلحانه منجر شود امتناع و پيشنهادهاي كمك را رد كند، عوامل بيروني، از جمله ملل متحد، كارچنداني نمي توانند انجام دهند. براي موفقيت در اين امر، ملل متحد بايد رضايت و حمايت دولت مربوطه و ديگر عوامل ملي اصلي را براي اجراي يك راهكار پيشگيرانه داشته باشد. دوم، اگر همسايگان مهم، متحدان منطقه اي يا ساير كشورهاي عضو كه در شرايط مناسبي براي حمايت از تلاش هاي ملل متحدقرار دارند، فاقد اراده سياسي براي ارائه پشتيباني خود باشند، بازهم احتمال موفقيت اقدام پيشگيرانه ناچيز است.
164. مسلم است كه چنين ديدگاه هايي تنها مانع در راه اقدام پيشگيرانه نيستند. شيوه هايي كه در آن كشورهاي عضو ملل متحد منافع ملي خود را در هر بحران تعيين و تعريف مي كنند به همين اندازه مهم است. البته تعقيب سنتي منافع ملي يك ويژگي دايمي روابط بين المللي و زندگي و كار ملل متحد است. اما در حالي كه از زمان پايان جنگ سرد جهان به شيوه هايي عميق تغيير كرده است تصور و استنباط ما از منافع ملي چنانكه بايد تغيير نكرده است. تعريفي جديد، مشخص تر و پذيرفتني تر درباره منافع ملي در قرن جديد كشورها را ترغيب خواهدكرد وحدت كاملاً بيشتر در تعقيب هدفهاي اساسي منشور ملل متحدبيابند. يك دوره جهاني نيازمند درگيري و مشاركت جهاني است. در حقيقت در دوره اي كه چالش هاي فزاينده اي در مقابل بشريت قراردارد منافع دسته جمعي همان منافع ملي است.
165. البته در مقابل تحقق عملي منافع دسته جمعي محدوديت هايي وجود دارد. اما چاره چيست؟ مساله صرفا يك مساله آكادميك درباره منافع نيست. بيشتر عواملي كه مانع از مداخله ملل متحددر پيشگيري از نسل كشي در روآندا شد، امروز نيز وجود دارد. با اين حال اگر كاري نكنيم _ اگر در مقابل جنايات جنگي و پاكسازي هاي نژادي ساكت باشيم _ نه فقط با خطر رانده شدن به حاشيه صحنه سياست جهاني مواجه خواهيم شد بلكه همچنين به ميليونها نفري كه براي تحقق آرمان هاي عالي منشور ملل متحدبه ملل متحد چشم دوخته اند، خيانت خواهيم كرد.
166. ما البته به عنوان انسان هايي واقع گرا، بايد بپذيريم كه در بعضي موارد ماهيت صرفاً ستيزه جويانه مناقشات و لجاجت و يكدندگي طرفين متخاصم احتمال موفقيت تلاش هاي ما را كم خواهدكرد. علاوه براين، در موارد بسيار زيادي با جنگ سالاران محلي و ديگر عوامل غيردولتي مواجه هستيم كه خود را موظف به اجراي تصميمات شوراي امنيت وخواسته هاي جامعه بين المللي نمي دانند. اما احتمال اجتناب، حتي از جنگ هايي كه پس از شروع نمي توان آنها را متوقف كرد، با سياست هاي موثر پيشگيرانه وجود دارد. هيچ ترديدي ندارم كه اجراي راهكارهاي پيشگيرانه آسان خواهدبود. هزينه هاي پيشگيري را بايد حالا پرداخت در حالي كه مزاياي آن در آينده آشكار مي شود. به علاوه اين مزايا معمولا محسوس نيستند: هنگامي كه پيشگيري موفق مي شود، اتفاق ملموس چنداني رخ نمي دهد، اما پرورش و ايجاد ثبات اجتماعي، تسامح و نهادهاي صالح مي تواند اساس و بنياد صلح پايدار باشد.
167. اميدبخش ترين شيوه براي ترويج آرام و عادلانه نظم بين المللي كه در منشور ملل متحد پيش بيني شده، همچنان كه سعي كرده ام در گزارش فعلي نشان دهم، ايجاد توانايي ملي و بين المللي براي اقدام درازمدت به منظور پيشگيري از مناقشه مسلحانه است. درس اصلي كه بايد از تجربه گذشته ملل متحد در اين زمينه گرفت اين است كه دلايل ريشه اي يك مناقشه بالقوه هرچه زودتر شناسايي و به طور موثر به آنها رسيدگي شود، احتمال اين كه طرفين مناقشه آماده مشاركت در گفت وگوي سازنده، رسيدگي به نارضايي ها و شكايات واقعي، كه از دلايل ريشه اي مناقشه بالقوه است و خودداري از استفاده از زور براي دستيابي به هدفهاي خود شوند، بيشتر است.
168. دولت هايي كه برمبناي مسئوليت عظيم خود براي حل مسالمت آميز موقعيتي كه ممكن است به تهديدي براي صلح و امنيت بين المللي تبديل شود، رفتار مي كنند و در سريعترين زمان ممكن از ملل متحد يا ديگر عوامل بين المللي خواهان كمك پيشگيرانه مي شوند، بهترين محافظت را از شهروندان خود در برابر مداخله ناخواسته خارجي به عمل مي آورند. به اين ترتيب اقدام پيشگيرانه به وسيله جامعه بين المللي مي تواند به تقويت چشمگير حاكميت ملي كشورهاي عضو كمك كند.
ب - به سوي فرهنگ پيشگيري از مناقشه
169. گزارش حاضر گواهي فراواني در مورد اين حقيقت ارائه مي دهد كه زمان تشديد تلاش هاي ما براي حركت از فرهنگ واكنش به فرهنگ پيشگيري فرارسيده است. براساس درس هاي آموخته شده و تجزيه و تحليل ارائه شده در اين گزارش ده اصل زير را پيشنهاد مي كنم كه به نظر من بايد ديدگاه آينده ملل متحد را نسبت به پيشگيري از مناقشه هدايت كند.
* پيشگيري از مناقشه يكي از تعهدات اصلي كشورهاي عضو است كه در منشور ملل متحد مطرح شده و تلاش هاي ملل متحد در زمينه پيشگيري از مناقشه بايد مطابق با اهداف و اصول منشور باشد.
* پيشگيري از مناقشه بايد مالكيت ملي داشته باشد. مسئوليت اصلي در پيشگيري از مناقشه به عهده دولتهاي ملي است و جامعه مدني نقشي مهم در آن دارد. ملل متحد و جامعه بين المللي بايد از تلاش هاي ملي براي پيشگيري از مناقشه پشتيباني و براي ايجاد توانايي ملي در اين زمينه كمك كنند. بنابراين فعاليت هاي ملل متحد در زمينه پيشگيري از مناقشه مي تواند به حمايت از حاكميت كشورهاي عضو ياري رساند.
* پيشگيري از مناقشه فعاليتي است كه به بهترين وجه تحت فصل ششم منشور انجام مي شود. در اين مورد، روش هاي توصيف شده در منشور، براي حل مسالمت آميز اختلافات، وسيله اي مهم براي پيشگيري از مناقشه، از جمله روش هايي مانند مذاكره، پرس و جو، ميانجيگري، آشتي، حكميت، حل و فصل قضايي يا ديگر روشهاي مسالمت آميز، آن طور كه در ماده 33منشور مطرح شده است، هستند. اين امر نيز بايد به رسميت شناخته شود كه بعضي اقدامات تحت فصل هفتم منشور، مانند تحريم ها، مي توانند تاثير بازدارنده مهمي داشته باشند.
* اقدام پيشگيرانه بايد در زودترين مرحله ممكن چرخه يك خشونت آغاز شود تا بيشترين تاثير را داشته باشد.
* تمركز اصلي اقدام پيشگيرانه بايد در بررسي دلايل ريشه دار اقتصادي - اجتماعي، فرهنگي، زيست محيطي، نهادي، سياسي و ساير دلايل ساختاري باشد كه غالباً برنشانه هاي اوليه مناقشات تاكيد دارند.
* يك راهكار پيشگيرانه موثر، نيازمند نگرشي فراگير است كه اقدامات كوتاه مدت و درازمدت سياسي، ديپلماتيك، انساندوستانه، حقوق بشر، عمراني، نهادي و ساير اقداماتي را كه به وسيله جامعه بين المللي با همكاري عوامل ملي و منطقه اي انجام مي شود در برگيرد. چنين راهكاري همچنين به تمركز شديد روي برابري جنسيتي و موقعيت كودكان نياز دارد.
* پيشگيري از مناقشه و توسعه پايدار و عادلانه فعاليت هايي هستند كه متقابلا يكديگر را تقويت مي كنند. به سرمايه گذاري در تلاش هاي ملي و بين المللي براي پيشگيري از مناقشه بايد به عنوان سرمايه گذاري همزمان در توسعه پايدار نگريست زيرا توسعه پايدار مي تواند به بهترين شكل در يك محيط صلح پايدار صورت گيرد.
* سابقه نشان مي دهد كه نيازي آشكار براي گنجاندن عنصر پيشگيري از مناقشه در برنامه ها و فعاليت هاي چندوجهي توسعه نظام ملل متحد وجود دارد تا به پيشگيري از مناقشه، كمك شود. اين كار به انسجام و هماهنگي بيشتر در نظام ملل متحد، با توجهي خاص بر پيشگيري از مناقشه نياز دارد.
* يك راهكار پيشگيرانه موفقيت آميز به همكاري بسياري از عوامل ملل متحد، ازجمله دبيركل، شوراي امنيت، مجمع عمومي، شوراي اقتصادي و اجتماعي، ديوان بين المللي دادگستري و كارگزاري ها، دفاتر، صندوق ها و برنامه هاي ملل متحد و همچنين موسسات برتن وودز بستگي دارد. با اين حال ملل متحد تنها عامل درپيشگيري نيست و اغلب نيز ممكن است مناسب ترين عامل براي به عهده گرفتن رهبري امور نباشد. بنابراين كشورهاي عضو، سازمان هاي بين المللي، منطقه اي و زيرمنطقه اي، بخش خصوصي، سازمان هاي غيردولتي و ساير عوامل جامعه مدني نيز نقش هاي بسيار مهمي براي ايفا در اين زمينه دارند.
* انجام اقدام پيشگيرانه موثر به وسيله ملل متحد مستلزم اراده سياسي مستمر از جانب كشورهاي عضو است. اين امر اول و پيش از هر اقدام ديگر نيازمند آمادگي اعضا به طور كلي براي تامين منابع و پشتيباني سياسي لازم از ملل متحد به منظور انجام اقدام پيشگيرانه موثر در موقعيت هاي خاص است.
170. حالا زمان آن است كه "وعده" پيشگيري را به "اقدام ملموس و مشخص" تبديل كنيم. بياييد اين تلاش را سندي براي نسل هاي آينده سازيم كه نسل ما بينش و اراده سياسي براي تبديل ادراك ما از يك نظام عادلانه بين المللي، از بينش فقدان جنگ به بينش صلح و توسعه پايدار براي همه را داشت.
پيوست اول
قطعنامه 1366 (سال 2001) شوراي امنيت
شوراي امنيت
با يادآوري قطعنامه هاي 1196 (سال 1998) مورخ 16سپتامبر1998، 1197 (سال 1998) مورخ 18سپتامبر1998، 1208 (سال 1998) مورخ 19نوامبر 1998، 1209 (سال1998) مورخ 19نوامبر 1998؛ 1265 (سال1999) مورخ 17سپتامبر 1999، 1296(سال2000) مورخ 19آوريل 2000، 1318 (سال2000) مورخ 7سپتامبر2000، 1325 (سال 2000) مورخ 31اكتبر 2000 و 1327 (سال2000) مورخ 13نوامبر 2000خود،
همچنين با يادآوري اعلاميه هاي 16سپتامبر 1998 (28/1998brRST، S)، 24سپتامبر1998 (29/1998brRST، S)، 30نوامبر1998 (35/1998brRST، S)، 24 سپتامبر1999(28/1999brRST، S)،30 نوامبر1999 (34/1999brRST، S)، 23 مارس2000 (10/2000brRST، S)، 20 ژوييه 2000 (25/2000brRST، S)، 20فوريه 2001 (5/2001brRST، S) و 22مارس 2001 (10/2001brRST، S) رييس خود، با بررسي گزارش دبيركل درباره پيشگيري از مناقشه مسلحانه (574/2001/S) و به ويژه توصيه هاي مندرج در آن در رابطه با نقش شوراي امنيت، با تصريح اهداف و اصول مطرح شده در منشور ملل متحدو با تاييد تعهد آن نسبت به اصول استقلال سياسي، اصل تساوي حاكميت و يكپارچگي اراضي همه كشورها،
باتوجه به عواقب مناقشه مسلحانه بر روابط بين و ميان كشورها، فشار اقتصادي برملت هاي درگير و همچنين برجامعه بين المللي و بالاتر از همه، عواقب انساندوستانه مناقشات،
باتوجه به مسئوليت اصلي آن براساس منشور ملل متحد براي حفظ صلح و امنيت بين المللي و تاييد نقش آن در پيشگيري از مناقشات مسلحانه،
با تاكيد بر ضرورت حفظ صلح و ثبات منطقه اي و بين المللي و روابط دوستانه بين همه كشورها و تاكيد بر نيازهاي درجه اول سياسي، انساندوستانه و اخلاقي و همچنين مزاياي اقتصادي پيشگيري از بروز و تشديد مناقشات،
با تاكيد بر اهميت يك راهكار فراگير شامل اقدامات عملياتي و ساختاري براي پيشگيري از مناقشه مسلحانه؛ و با به رسميت شناختن ده اصلي كه دبيركل در گزارش خود درباره پيشگيري از مناقشات مسلحانه اعلام كرده،
با اعلام رضايتمندانه افزايش توسل، با رضايت كشورهاي دريافت كننده، به هيات هاي اعزامي شوراي امنيت به نواحي گرفتار مناقشه يا مناقشه بالقوه، كه از جمله ديگران، مي تواند نقشي مهم در پيشگيري از مناقشات مسلحانه بازي كند،
با تصريح اين كه پيشگيري از مناقشه يكي از مسئوليت هاي اصلي كشورهاي عضو است،
با به رسميت شناختن نقش اساسي دبيركل در پيشگيري از مناقشات مسلحانه و اهميت تلاش ها براي افزايش نقش او مطابق با ماده 99منشور ملل متحد،
با به رسميت شناختن نقش ساير ارگان ها، دفاتر، صندوق ها و برنامه هاي مربوطه و كارگزاري هاي تخصصي ملل متحد و ديگر سازمان هاي بين المللي از جمله سازمان تجارت جهاني و موسسات برتن وودز؛ و همچنين نقش سازمان هاي غيردولتي، عوامل جامعه مدني و بخش خصوصي در پيشگيري از مناقشات مسلحانه،
با تاكيد بر ضرورت رسيدگي به دلايل ريشه اي و ابعاد منطقه اي مناقشات، با يادآوري توصيه هاي مندرج در گزارش مورخ 13آوريل1998 (318/1998/S) دبيركل درباره "دلايل مناقشات و ترويج صلح بادوام و توسعه پايدار در آفريقا" و با تاكيد بر روابط حمايتي متقابل بين پيشگيري از مناقشه و توسعه پايدار،
با ابراز نگراني جدي در مورد تهديد صلح و امنيت در اثر تجارت غيرقانوني وگردآوري زياده از حد و بي ثبات كننده سلاح هاي كوچك و سلاح هاي سبك در مناطق گرفتار مناقشه و امكان بالقوه تشديد آنها به صورت مناقشات مسلحانه طولاني،
با تاكيد بر اهميت تخصيص منابع كافي، قابل پيش بيني و به درستي هدفمند براي پيشگيري از مناقشه و تامين مداوم اعتبار براي فعاليت هاي پيشگيرانه درازمدت،
با تاكيد براين كه هشدار زودهنگام، ديپلماسي بازدارنده، استقرار پيشگيرانه، اقدامات خلع سلاح عملي و برقراري صلح پس از مناقشه، اجزا و عناصر وابسته و مكمل راهكار جامع پيشگيري از مناقشه هستند،
با تاكيد براهميت افزايش آگاهي و تضمين احترام به قوانين انساندوستانه بين المللي، با تاكيد بر مسئوليت بنيادي كشورهاي عضو در امر پيشگيري و پايان دادن به مصونيت عاملان نسل كشي و جنايت عليه بشريت و جنايات جنگي از مجازات، با به رسميت شناختن نقش دادگاه هاي ويژه براي يوگسلاوي سابق و روآندا در امر جلوگيري از تكرار وقوع چنين جناياتي در آينده و در نتيجه كمك به پيشگيري از مناقشات مسلحانه؛ و تاكيد براهميت تلاش هاي بين المللي براساس مفاد منشور ملل متحد در اين زمينه،
با تاكيد بر تعهد مشترك براي نجات مردم از اثرات تخريبي مناقشات مسلحانه، با اذعان به درس هايي كه همه دست اندركاران بايد از شكست تلاش هاي پيشگيرانه اي كه قبل از بروز فاجعه هايي مانند قتل عام در روآندا (1257/1999/S) و قتل عام در سربرنيتسا (549/54/A)، انجام شد فرابگيرند و با تصميم به انجام اقدام متناسب در محدوده صلاحيت خود، در كنار تلاش هاي كشورهاي عضو، براي پيشگيري از وقوع و تكرار چنين فجايعي،
1. عزم راسخ خود را به تعقيب هدف هاي پيشگيري از مناقشه مسلحانه به عنوان يك قسمت اساسي از مسئوليت اصلي خود براي حفظ صلح و امنيت بين المللي ابراز مي دارد؛
2. تاكيد مي كند كه مسئوليت اصلي پيشگيري از مناقشه به عهده دولت هاي ملي است و ملل متحدو جامعه بين المللي مي توانند نقش مهمي در پشتيباني از تلاش هاي ملي براي پيشگيري از مناقشه ايفا و به ايجاد توانايي ملي در اين زمينه كمك كنند و نقش حمايتي مهم جامعه مدني را به رسميت مي شناسد؛
3. از كشورهاي عضو و همچنين سازمان ها و ترتيبات منطقه اي و زيرمنطقه اي مي خواهد از ايجاد و تدوين يك راهكار فراگير پيشگيري از مناقشه، آن گونه كه دبيركل پيشنهاد كرده، حمايت كنند؛
4. تاكيد مي كند كه براي موفقيت يك راهكار پيشگيرانه، سازمان ملل متحد به رضايت و حمايت دولت مربوطه، و در صورت امكان، همكاري ساير عوامل اصلي ملي، نياز دارد و در اين زمينه تاكيد مي كند كه اراده سياسي بي وقفه و پيگير كشورهاي همسايه، متحدان منطقه اي يا ساير كشورهاي عضو كه در موقعيت مناسبي براي پشتيباني از تلاش هاي سازمان ملل متحد قراردارند، ضروري است؛
5. تمايل خود را براي رسيدگي سريع به موارد هشدار زودهنگام يا پيشگيري كه توسط دبيركل به آن ارجاع شده ابراز مي دارد و در اين زمينه دبيركل را تشويق مي كند ارزيابي خود را از تهديدهاي بالقوه نسبت به صلح و امنيت بين المللي باتوجه لارم به ابعاد منطقه اي و زير منطقه اي مربوطه، هرجا كه مناسب باشد، مطابق با ماده 99منشور ملل متحد به شوراي امنيت منتقل كند؛
6. متعهد مي شود موقعيت هاي مناقشه بالقوه را به عنوان بخشي از يك راهكار پيشگيري از مناقشه از نزديك تحت بررسي قرارداده و قصد خود را براي ارزيابي موارد مناقشه بالقوه كه توسط هريك از كشورهاي عضو، يا از طرف كشوري كه عضو ملل متحد نيست يا به وسيله مجمع عمومي يا برمبناي اطلاعات ارائه شده، توسط شوراي اقتصادي و اجتماعي به آن ارجاع شده، ابراز نمايد.
7. تعهد خود را در مورد انجام اقدام سريع و موثر براي پيشگيري از مناقشه مسلحانه و به اين منظور از جمله استفاده از همه شيوه هاي مناسبي كه در اختيار آن است، با رضايت كشورهاي ميزبان و هيات هاي اعزامي خود به مناطق مناقشه بالقوه ابراز مي دارد.
8. تقاضاي خود را از كشورهاي عضو براي تقويت توانايي ملل متحد در حفظ صلح و امنيت بين المللي تصريح نموده و در اين زمينه به آنها تاكيد مي كند منابع انساني، مادي و مالي لازم را براي انجام اقدامات به موقع و پيشگيرانه، از جمله هشدار زودهنگام، ديپلماسي بازدارنده، استقرار پيشگيرانه، اقدامات خلع سلاح عملي و برقراي صلح مناسب باهر مورد، فراهم سازند؛
9. نقش خود را در حل و فصل مسالمت آميز اختلافات بارديگر تاييد مي كند و تقاضاي خود را از كشورهاي عضو براي حل و فصل اختلافات خود با توسل به شيوه هاي مسالمت آميز، آنطور كه در فصل ششم منشور ملل متحد مطرح شده از جمله با استفاده از ساز و كارهاي بازدارنده منطقه اي و توسل به ديوان بين المللي دادگستري تكرار مي كند؛
10. از دبيركل دعوت مي كند اطلاعات و تجزيه و تحليل ها از داخل نظام ملل متحد درباره موارد نقض شديد قوانين بين المللي، از جمله قوانين انساندوستانه بين المللي و قوانين حقوق بشر و درباره موقعيت هاي مناقشه بالقوه را كه از جمله از اختلافات قومي، مذهبي و ارضي، فقر و فقدان توسعه در حال شكل گيري است به شورا ارجاع دهد و عزم راسخ خود را براي رسيدگي جدي به چنين اطلاعات و تحليل هايي، كه آن را تهديدي براي صلح و امنيت بين المللي به حساب مي آورد، ابراز مي دارد؛
11. قصد خود را براي ادامه دعوت از "دفتر هماهنگ كننده امدادهاي اضطراري ملل متحد" و ديگر كارگزاري هاي مربوطه ملل متحد براي ارائه اطلاعات لازم درباره موقعيت هاي اضطراري به اعضا كه از نظر آن تهديدي براي صلح و امنيت بين المللي به شمار مي آيد ابراز مي دارد و از اجراي فعاليت هاي حمايتي و امدادي به وسيله كارگزاري هاي ملل متحد مطابق با ماموريت هاي مربوطه آنان حمايت مي كند؛
12. تمايل خود را به ارزيابي استقرار پيشگيرانه طبق توصيه دبيركل و با رضايت كشورهاي عضو مربوطه ابراز مي كند؛
13. از همه كشورهاي عضو مي خواهد اجراي به موقع و دقيق "برنامه اقدام براي پيشگيري، مبارزه و ريشه كن كردن تجارت غيرقانوني سلاح هاي كوچك و سلاح هاي سبك در همه جنبه هاي آن" (15/192.CONF/A) مصوب 20ژوييه 2001 تضمين كنند و همه اقدامات لازم را در سطوح ملي، منطقه اي و جهاني براي پيشگيري و مبارزه با جريان غيرقانوني سلاح هاي كوچك و سلاح هاي سبك در مناطق دچار مناقشه به عمل آورند؛
14. تمايل خود را براي استفاده كامل اطلاعات از دبيركل كه از جمله، مطابق پاراگراف 33بخش دوم برنامه اقدام در تلاش هاي شوراي امنيت براي پيشگيري از مناقشه مسلحانه به او ارائه شده ابراز مي دارد.
15. براهميت گنجاندن، به عنوان قسمتي از يك راهكار پيشگيري از مناقشه، اجزاي برقراري صلح ازجمله پليس غيرنظامي در عمليات حفظ صلح بر مبناي مورد به مورد براي تسهيل انتقال آرام به مرحله برقراري صلح پس از مناقشه و پايان دادن نهايي ماموريت تاكيد مي كند؛
16. تصميم مي گيرد گنجاندن يك بخش خلع سلاح، ترخيص و همگرايي دوباره را هرجا كه مناسب باشد، در ماموريت هاي عمليات حفظ صلح و برقراري صلح باتوجه خاص به بازپروري سربازان كودك، مورد رسيدگي قراردهد؛
17. شناسايي خود را از نقش زنان در پيشگيري از مناقشه تكرار و از دبيركل تقاضا مي كند توجه بيشتري به جنبه ها و ابعاد جنسيتي در اجراي ماموريت هاي حفظ صلح و برقراي صلح و همچنين در تلاش هاي پيشگيري از مناقشه معطوف دارد؛
18. از افزايش نقش دبيركل در امر پيشگيري از مناقشه از جمله با استفاده بيشتر از اعزام هيات هاي حقيقت ياب و اعتمادسازي بين رشته اي به مناطق دچار تنش، تدوين راهكارهاي پيشگيري منطقه اي با شركاي منطقه اي و ارگان ها و كارگزاري هاي مربوطه ملل متحد و بهكرد توانايي و پايگاه منابع براي اقدام پيشگيرانه در دبيرخانه حمايت مي كند؛
19. فراخوان دبيركل را براي پشتيباني از فرآيندهاي پيگيري كه توسط "اجلاس سوم و چهارم سازمان هاي منطقه اي عاليرتبه ملل متحد" در زمينه پيشگيري از مناقشه و برقراي صلح، و تامين منابع بيشتر براي توسعه توانايي هاي منطقه اي در اين حوزه ها، آغاز شد، تاييد مي كند.
20. خواستار افزايش توانايي پيشگيري از مناقشه سازمان هاي منطقه اي، به ويژه در آفريقا، با افزايش كمك بين المللي از جمله به سازمان وحدت آفريقا و سازمان جانشين آن، از طريق سازوكارهاي پيشگيري از مناقشه، مديريت و حل و فصل خود و همچنين به جامعه اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا و سازوكارهاي آن براي پيشگيري، مديريت و حل و فصل مناقشات، حفظ صلح و امنيت است؛
21. برضرورت ايجاد شرايط براي صلح بادوام و توسعه پايدار با رسيدگي به دلايل ريشه اي مناقشه مسلحانه تاكيد مي كند و به اين منظور از كشورهاي عضو و واحدهاي مربوطه نظام ملل متحد مي خواهد به اجراي موثر اعلاميه و برنامه اقدام ملل متحد براي فرهنگ صلح (243/53/A) مساعدت كنند؛
22. منتظر بررسي بيشتر گزارش دبيركل درباره پيشگيري از مناقشه مسلحانه به وسيله مجمع عمومي و شوراي اقتصادي و اجتماعي و همچنين ساير عوامل از جمله موسسات برتن وودز است و از ايجاد يك نگرش هماهنگ و حمايتي متقابل در سطح كل نظام در مورد پيشگيري از مناقشه حمايت مي كند؛
23. تصميم دارد فعالانه به اقدام در اين زمينه ادامه دهد
مصوب چهارهزار و سيصد و شصتمين جلسه شوراي امنيت، مورخ 30 اوت 2001
پيوست دوم
قطعنامه 281/55 مجمع عمومي- 281/55 - پيشگيري از مناقشه مسلحانه
مجمع عمومي،
با دريافت گزارش دبيركل درباره پيشگيري از مناقشه مسلحانه و توصيه هاي مندرج در آن،1
با يادآوري بحث خود درباره گزارش 12 و 13ژوييه 2001، 2
1. از دولت ها مي خواهد گزارش دبيركل و توصيه هاي مندرج در آن را بررسي كنند. 1
2. از سازمان هاي منطقه اي و زيرمنطقه اي مي خواهد گزارش و توصيه هاي خطاب به خود را در اين گزارش مورد توجه قرار دهند؛
3. از همه ارگان ها، سازمان ها و واحدهاي نظام ملل متحد مي خواهد مطابق با ماموريت هاي خود توصيه هاي خطاب به خود را مورد توجه قرار دهند و نظرات خود را در اين زمينه به مجمع عمومي، ترجيحا در طول اجلاس پنجاه و ششم آن، اطلاع دهند؛
4. از عوامل مربوطه جامعه مدني دعوت به عمل مي آورد تا گزارش و توصيه هاي مندرج در آن را كه خطاب به آنهاست مورد توجه قرار دهند.
5. مصمم است به بررسي گزارش و توصيه هاي مندرج در آن در پنجاه و ششمين اجلاس خود ادامه دهد، و هرجا كه مناسب باشد ديدگاهها و اظهارنظرهاي دريافتي را مطابق پاراگراف هاي 1 تا 4فوق مورد توجه قراردهد.
مصوب يكصد و دهمين جلسه عمومي مجموع عمومي، مورخ اول اوت 2001
1- نگاه كنيد به پيشگيري از مناقشات مرگبار، گزارش نهايي كميسيون كارنگي درباره پيشگيري از مناقشات مرگبار.
? - دفتر هماهنگ كننده ويژه ملل متحد براي فرآيند صلح خاورميانه و نماينده شخصي دبيركل در سازمان آزاديبخش فلسطين و نهادخودگردان فلسطين.
اجلاس مذكور از 8 تا 10مه 2002 تشكيل شد. ? 1- 574/ 2001/ S - 985/55/ A و اصلاحيه 1
2 - نگاه كنيد به سوابق رسمي مجمع عمومي، اجلاس پنجاه و پنجم، اجلاس جامع يكصد و ششم تا يكصد و هشتم، اجلاس (108- 106 ، ) و اصلاحيه.

چاپ

مطالب مرتبط

برچسب‌ها: