كنوانسيون راجع به جرائم و برخي اعمال ارتكابي ديگر در هواپيما

 دول طرفين اين كنوانسيون در موارد ذيل موافقت نمودند.
فصل اول، قلمرو اجراي كنوانسيون
ماده 1
1 - مقررات كنوانسيون حاضر در موارد زير مجري خواهد بود:
الف - در مورد جرائم موضوع قوانين جزايي.
ب - در مورد اعمالي كه متضمن ارتكاب جرم بوده و يا نباشد ولي سلامت هواپيما و سرنشينان و محمولات آن را به مخاطره و يا سبب اختلال نظم و آرامش داخلي هواپيما گردد.
2 - به استثنا موارد مذكور در فصل سوم، مقررات كنوانسيون حاضر در مورد جرائم و اعمال ارتكابي توسط يك فرد در داخل يك هواپيما ثبت شده نزديكياز دول متعاهد، هنگامي كه هواپيما در پرواز بوده يا در سطح درياهاي آزاد و يا منطقه اي كه متعلق به هيچ يك از دول نباشد قرار گرفته باشد، مجري خواهد بود.
3 - از لحاظ اين كنوانسيون يك هواپيما از زماني كه نيروي موتوري آن به منظور پرواز به كار مي افتد تا زماني كه عمل فرودآمدن آن پايان يابد در حال پرواز تلقي مي شود.
4 - اين كنوانسيون در مورد هواپيماهايي كه به منظورهاي نظامي يا گمركي يا پليسي به كار مي روند، مجري نخواهد بود.
ماده 2
با ملحوظ داشتن مقررات ماده 4 و به جز مواردي كه سلامت هواپيما و سرنشينان و محمولات آن ايجاب كند - هيچ يك از مقررات اين كنوانسيون به نحوي تفسير نخواهد شد كه به منزله اجازه يا تكليف به انجام اقداماتي در
مورد تخلف از قوانين جزايي ناظر بر جرائم سياسي و يا بزه هاي مبتني بر تبعيضات نژادي و يا مذهبي تلقي گردد.
فصل دوم - صلاحيت
ماده 3
1 - دولت ثبت كننده هواپيما، براي رسيدگي به جرائم و اعمال ارتكابي در هواپيما صالح مي باشد.
2 - هر يك از دول متعاهد، اقدامات لازم را براي احراز صلاحيت خود به عنوان دولت ثبت كننده در مورد رسيدگي به جرائم ارتكابي در هواپيمايي كه نزد او به ثبت رسيده است معمول خواهد داشت.
3 - اين كنوانسيون به هيچ يك از صلاحيتهاي جزايي كه به موجب قوانين داخلي اعمال مي گردد خللي وارد نمي كند.
ماده 4
دولت متعاهدي كه دولت ثبت كننده هواپيما نباشد، نمي تواند به منظور اعمال صلاحيت جزايي خود در مورد جرم ارتكابي در داخل هواپيما در امر پرواز آن مداخله نمايد مگر در موارد مشروحه ذيل:
الف - جرم در سرزمين آن دولت اثراتي ايجاد كند.
ب - جرم توسط يا عليه يكي از اتباع آن دولت يا مقيمين دائمي آن ارتكاب يافته باشد.
ج - جرم امنيت آن دولت را به مخاطره اندازد.
د - جرم ناقض قواعد يا مقررات جاري آن دولت ناظر به پرواز و يا مانور هواپيما باشد.
ه - اعمال صلاحيت، براي رعايت تعهدات ناشي از يك موافقتنامه چند جانبه بين‏المللي براي آن دولت ضروري باشد.
فصل سوم - اختيارات فرمانده هواپيما
ماده 5
1 - مقررات اين فصل در مورد جرائم و اعمالي كه توسط شخصي در هواپيماي در حال پرواز، چه بر فراز فضاي هوايي دولت ثبت كننده چه بر فراز درياهاي آزاد يا بر فراز منطقه اي كه متعلق به هيچ يك از دول نباشد ارتكاب يافته يا شروع به ارتكاب آن شده، جاري نخواهد بود. مگر اين كه آخرين نقطه برخاست يا اولين نقطه مورد نظر براي فرود بعدي در سرزمين دولتي غير از دولت ثبت كننده باشد و يا هواپيما متعاقبا در فضاي هوايي دولتي غير از دولت ثبت كننده پرواز كند و شخص مذكور هنوز سوار هواپيما باشد.
2 - عليرغم مفاد بند 3 ماده 1، از لحاظ اين فصل هواپيما از زماني كه كليه درهاي خارجي آن پس از سوار شدن مسافرين بسته شد تا زماني كه مجددا به منظور پياده شدن مسافرين باز گردد، در حال پرواز تلقي مي شود. در صورت فرود اجباري، مقررات اين فصل همچنان در مورد جرائم و اعمال ارتكابي در هواپيما تا زماني كه مقامات صالح يك دولت مسئوليت هواپيما و سرنشينان و محمولات آن را به عهده بگيرند، جاري خواهد بود.
ماده 6
1 - هر گاه فرمانده هواپيما، با داشتن دلايل موجه، معتقد گردد كه شخصي در هواپيما، مرتكب يكي از جرائم يا اعمال مندرج در بند 1 ماده 1 شده يا در شرف ارتكاب آن مي باشد، مي تواند به جهات زير در مورد اين شخص تدابير لازم از جمله تدابير تضييقي اتخاذ نمايد:
الف - براي حفظ سلامت هواپيما يا سرنشينان يا محمولات آن.
ب - حفظ نظم و ترتيب در هواپيما.
ج - تسليم كردن شخص مورد نظر به مقامات صالح يا پياده كردن او طبق مقررات اين فصل.
2 - فرمانده هواپيما مي تواند براي اجراي تدابير تضييقي كه مجاز به اتخاذ آن بوده و در مورد هر شخص، همكاري ساير خدمه هواپيما را خواستار شده يا اجازه دهد همچنين بدون الزام مسافرين همكاري آنان را خواستار شده يا اجازه دهد.
هر يك از خدمه هواپيما يا مسافرين همچنين مي تواند بدون داشتن چنين اجازه اي با داشتن دلايل موجه فورا اقدامات احتياطي معقولي را كه معتقد است براي حفظ سلامت هواپيما يا سرنشينان و يا محمولات آن ضروري است معمول دارد.
ماده 7
1 - تدابير تضييقي كه به موجب ماده 6 درباره شخصي اتخاذ مي گردد بعد از نقطه اي كه هواپيما در آن فرود مي آيد ادامه نخواهد يافت - مگر آن كه:
الف - اين نقطه در سرزمين دولت غير متعاهدي واقع باشد و مقامات آن دولت اجازه پياده كردن شخص مذكور را ندهند و يا اين كه به موجب شق ج بند 1 ماده 6 اين تدابير براي تحويل آن شخص به مقامات صالح اتخاذ شده باشد.
ب - هواپيما مجبور به فرود اجباري شود و فرمانده هواپيما قادر به تحويل شخص مذكور به مقامات صالحه نباشد.
ج - شخص مذكور به ادامه مسافرت با شرايط تضييقي موافقت نمايد.
2 - فرمانده هواپيما مكلف است در صورتي كه طبق مقررات ماده 6،تدابيري تضييقي درباره شخصي اتخاذ نموده، در كمترين مدت و در صورت امكان قبل از فرودآمدن در سرزمين يك دولت، مراتب و دلايل تدابير خود را به مقامات آن دولت اعلام دارد.
ماده 8
1 - فرمانده هواپيما مي تواند، تا جايي كه براي اجراي مفاد شقوق الف و ب بند 1 ماده 6 لازم باشد، در سرزمين هر دولتي كه هواپيما در آن فرود مي آيد هر شخصي را، كه با داشتن دلايل موجه معتقد باشد، در هواپيما مرتكب يك عمل پيش بيني شده در شق ب بند 1 ماده 1 را گرديده يا در شرف ارتكاب آن بوده است، پياده كند.
2 - فرمانده هواپيما جريان و دلايل اين پياده كردن را به مقامات صالح دولتي كه در آن شخصي را طبق مقررات اين ماده پياده مي كند، گزارش خواهد نمود.
ماده 9
1 - فرمانده هواپيما مي تواند، هر شخصي را كه با داشتن دلايل موجه معتقد باشد، در هواپيما مرتكب جرمي شده كه به نظر او طبق قوانين جزايي دولت ثبت كننده هواپيما از جرائم شديد بشمار مي رود، به مقامات صالح هر دو دولت متعاهدي كه هواپيما در سرزمين آن فرود مي آيد، تحويل دهد.
2 - فرمانده هواپيما بايد در اولين فرصت ممكن و در صورت امكان قبل از فرود آمدن هواپيما در سرزمين يكي از دول متعاهد، اين مراتب را كه شخصي در هواپيما است كه فرمانده قصد دارد او را به موجب بند قبلي تحويل دهد با ذكر دلايل به مقامات صالح دولت مزبور اعلام دارد.
3 - فرمانده هواپيما مدارك و اطلاعاتي را كه به موجب قوانين دولت ثبت كننده هواپيما صحيحا در اختيار دارد ن به مقامات صالح دولتي كه شخص مظنون را به موجب مقررات اين ماده تحويل مي دهد، تسليم خواهد نمود.
ماده 10
در مورد تدابيري كه بر اساس اين كنوانسيون اتخاذ مي گردد در هيچ يك از مراحل رسيدگي به دعواي خسارت شخصي كه تدابير متخذه متوجه او بوده مسئوليتي متوجه فرمانده هواپيما يا خدمه يا مسافرين يا مالك يا بهره بردارهواپيما و يا شخصي كه به حساب او پرواز انجام شده است، نخواهد بود.
فصل چهارم - تصرف غير قانوني هواپيما
ماده 11
1 - هر گاه شخصي داخل هواپيما از طريق غير قانوني و با توسل به زور يا تهديد به زور مرتكب عمل مداخله و تصرف و يا اعمال كنترل هواپيماي در حال پرواز بشود و يا هر گاه چنين عملي در شرف وقوع باشد دول متعاهد براي حفظ و يا بازگرداندن كنترل هواپيما به فرمانده قانوني آن كليه تدابير مقتضي را اتخاذ خواهند نمود.
2 - در موارد مشروح در بند قبل، دولت متعاهدي كه هواپيما در سرزمين او فرود مي آيد، به مسافرين و خدمه به محض امكان اجازه ادامه مسافرت خواهد داد و هواپيما و محمولات آن را در اختيار اشخاصي كه قانونا حق تصرف آن را دارند مي گذارد.
فصل پنجم - اختيارات و وظايف دول
ماده 12
هر يك از دول متعاهد به فرمانده هواپيماي به ثبت رسيده نزد دولت متعاهد ديگر اجازه خواهد داد كه به موجب مفاد بند 1 ماده 8 هر فردي را كه صلاح بداند پياده كند.
ماده 13
1 - طبق مقررات بند 1 ماده 9 هر يك از دول متعاهد مكلف است شخصي را كه فرمانده هواپيما تحويل مي دهد - تحويل گيرد.
2 - هر گاه اوضاع و احوال را مقتضي تشخيص دهد، هر يك از دول متعاهد اشخاص مظنون به ارتكاب اعمال مذكور در بند 1 ماده 11 و هر شخص ديگري را كه تحويل گرفته باشد به منظور تامين حضور او بازداشت خواهد نمود يا اقدامات ديگري را معمول خواهد داشت. اين بازداشت يا اقدامات بايد منطبق با قوانين آن دولت بوده و نمي تواند بيش از زماني كه براي شروع تعقيب جزايي يا تشريفات استرداد لازم باشد ادامه يابد.
3 - هر شخصي كه در اجراي مقررات بند فوق بازداشت گردد ن مي تواند بلافاصله با نزديكترين نماينده ذيصلاحيت دولت متبوع خود تماس حاصل نمايد و براي اين كار همه نوع تسهيلات درباره او معمول خواهد گرديد.
4 - هر دولت متعاهد كه شخصي را به موجب بند 1 ماده 9 تحويل مي گيرد يا هواپيمايي كه يكي از اعمال پيش بيني شده در بند 1 ماده 11 در آن واقع شده در سرزمين او فرود مي آيد بلافاصله تحقيقات مقدماتي جهت روشن شدن جريان امر انجام خواهد داد.
5 - وقتي كه دولتي به موجب مفاد اين ماده شخصي را بازداشت نمود، بلافاصله مراتب بازداشت و اوضاع و احوال موجه را به دولت ثبت كننده و به دولت متبوع بازداشت شده و در صورت لزوم به هر دولت ذينفع ديگري اعلام خواهد كرد. دولتي كه تحقيقات مقدماتي را به موجب بند 4 اين ماده به عمل مي آورد نتيجه را به دول مذكور گزارش كرده و نظر خود را درباره اعمال صلاحيت اعلام خواهد نمود.
ماده 14
1 - هر گاه شخصي كه به استناد بند 1 ماده 8 پياده و يا طبق بند 1 ماده 9 تحويل و يا پس از ارتكاب جرم موضوع بند 1 ماده 11 پياده گرديده نتواند يا نخواهد مسافرت خود را ادامه دهد، دولتي كه هواپيما به سرزمين آن فرود آمده، در صورتي كه نخواهد به او اجازه دهد، و اين شخص جزو اتباع و يا مقيم دائمي آن نباشد، مي تواند او را به سرزمين دولتي كه تابع يا مقيم دائمي آن است و يا به دولتي كه مسافرت هوايي از سرزمين آن آغاز شده است باز گرداند.
2 - پياده شدن يا تحويل گرفتن يا بازداشت كردن و ساير اقداماتي كه در بند 2 ماده 13 پيش بيني شده و همچنين بازگردانيدن شخص مورد نظر از نظر قوانين مربوط به ورود و اقامت يك دولت متعاهد به منزله اجازه ورود يا پذيرش به سرزمين اين دولت تلقي خواهد شد و هيچ يك از مواد اين كنوانسيون ناقض قوانين دول متعاهد در مورد اخراج و طرد اشخاص نخواهد بود.
ماده 15
1 - با وجود ماده 14، اشخاصي كه به موجب بند 1 ماده 8 پياده يا طبق بند 1 ماده 9 تحويل و يا پس از ارتكاب جرم پيش بيني شده در بند 1 ماده 11 پياده گرديده اند مي توانند هر گاه مايل به ادامه سفر خود باشند در اولين فرصت ممكن به جانب مقصد مورد نظر خود حركت نمايند، مگر اين كه حضور آنان طبق قوانين دولتي كه هواپيما در سرزمين آن فرود آمده براي استرداد يا تعقيب جزايي ضروري باشد.
2 - با وجود قوانين مربوط به ورود و پذيرش و استرداد و اخراج هر يك از دول متعاهد كه در سرزمين آن، شخصي طبق مقررات بند 1 ماده 8 پياده و يا طبق مقررات بند 1 ماده 9 تحويل و يا به علت ظن به ارتكاب يكي از جرائم موضوع بند 1 ماده 11 پياده شده باشد، اين شخص را از حقوقي كه از حقوق اتباع خود براي تامين و حمايت در موارد مشابه كمتر نباشد برخوردار خواهد نمود.
فصل ششم - ساير مقررات
ماده 16
1 - جرائم ارتكابي در هواپيماي ثبت شده نزديك دولت متعاهد از لحاظ استرداد در حكم اين است كه اين جرائم هم در محل وقوع آن و هم در سرزمين دولت ثبت كننده ارتكاب يافته اند.
2 - هيچ يك از مقررات اين كنوانسيون نبايد در حكم الزامي بودن استرداد تغيير و تلقي گردد.
ماده 17
به مناسبت اقدامات تحقيقي يا بازداشت يا هنگام اعمال صلاحيت به هر نحو ديگر در مورد جرمي كه در داخل هواپيما ارتكاب يافته دول متعاهد سلامت و ساير مصالح هوانوردي را ملحوظ خواهند داشت و به نحوي اقدام خواهند نمود كه از تاخير غير ضروري براي هواپيما و مسافرين و خدمه و محمولات آنجلوگيري شود.
ماده 18
هر گاه دول متعاهد مشتركا به برقراري سازمانهاي حمل و نقل هوايي و يا نمايندگيهاي عملياتي بين‏ المللي مبادرت نمايند كه هواپيماهاي مورد بهره برداري آن نزد دولت مشخصي به ثبت نرسيده باشد، دول مذكور در اجراي مفاد اين كنوانسيون بر حسب مورد ولدي الاقتضا يكي از دولتهاي شريك را به عنوان دولت ثبت كننده معرفي خواهند نمود و اين مورد را به اطلاع سازمان بين‏المللي هواپيمايي كشوري خواهند رسانيد و اين سازمان به نوبه خود مراتب را به اطلاع كليه دول طرف اين كنوانسيون خواهد رسانيد.
فصل هفتم - مقررات نهايي
ماده 19
اين كنوانسيون تا تاريخي كه به موجب مقررات ماده 21 لازم الاجرا گردد، براي امضاي كليه دولي كه تا آن تاريخ به عضويت سازمان ملل متحد و يا يكي از سازمانهاي تخصصي درآمده اند مفتوح خواهد بود.
ماده 20
1 - اين كنوانسيون طبق مقررات قانون اساسي هر يك از دول امضاكننده به تصويب خواهد رسيد.
2 - اسناد تصويب به سازمان بين‏ المللي هواپيمايي كشوري تسليم خواهد شد.
ماده 21
1 - پس از آن كه دوازده دولت اسناد تصويب خود را تسليم نمودند كنوانسيون نود روز بعد از تاريخ تسليم دوازدهمين سند تصويب، بين دول مذكور به مرحله اجرا در مي آيد. از آن پس در مورد دولي كه آن را تصويب مي نمايند، كنوانسيون نود روز پس از تسليم اسناد تصويب لازم الاجرا خواهد بود.
2 - به محض لازم الاجرا شدن، كنوانسيون حاضر توسط سازمان بين‏المللي هواپيمايي كشوري نزد دبير كل سازمان ملل متحد به ثبت خواهد رسيد.
ماده 22
1 - كنوانسيون حاضر پس از لازم الاجرا شدن براي الحاق كليه دول عضو سازمان ملل متحد يا عضو يكي از سازمانهاي تخصصي مفتوح خواهد بود.
2 - الحاق يا تسليم سند به سازمان بين‏ المللي هواپيمايي كشوري انجام مي گيرد و نود روز پس از تسليم اعتبار خواهد يافت.
ماده 23
1 - هر يك از دول عضو مي تواند فسخ اين كنوانسيون را كتبا به سازمان بين‏المللي هواپيمايي كشوري اعلام نمايد.
2 - فسخ شش ماه پس از وصول اعلاميه فسخ به سازمان بين‏المللي هواپيمايي كشوري تحقق خواهد يافت.
ماده 24
1 - اختلافات بين دول متعاهد در مورد تفسير و اجراي اين كنوانسيون كه از طريق مذاكره حل نشود، بنابر تقاضا و پيشنهاد يكي از طرفين به داوري ارجاع خواهد گرديد و هر گاه ظرف شش ماه پس از تقاضاي داوري طرفها نتوانند نسبت به ترتيب داوري به توافق برسند، هر يك ازطرفين مي توانند اختلاف را از طريق دادخواستي كه با رعايت اساسنامه ديوان بين‏المللي دادگستري تنظيم شده باشد، به ديوان مذكور، ارجاع نمايد.
2 - هر يك از دول مي تواند در موقع امضا يا تصويب يا الحاق به اين كنوانسيون اعلام نمايد كه خود را نسبت به مقررات بند فوق متعهد نمي داند. ساير دول متعاهد، نسبت به هر دولت متعاهد ديگري كه چنين قيد را نسبت به مفاد بند فوق نموده باشد - متعهد نخواهد بود.
3 - هر يك از دول متعاهد كه نسبت به رعايت مقررات بند فوق قيد نموده باشد مي تواند در هر موقع با ارسال اعلاميه اي به سازمان بين‏المللي هواپيمايي كشوري قيد خود را پس بگيرد.
ماده 25
به جز آن چه در ماده 24 مقرر گرديده - قيد ديگري به كنوانسيون حاضر پذيرفته نيست.
ماده 26
سازمان بين‏ المللي هواپيمايي كشوري مراتب زير را به اطلاع عموم دول عضو سازمان ملل متحد يا هر يك از سازمانهاي تخصصي، خواهد رسانيد:
الف - امضا كنوانسيون حاضر و تاريخ امضا.
ب - تسليم اسناد تصويب يا الحاق با ذكر تاريخ.
ج - تاريخ لازم الاجرا شدن كنوانسيون حاضر با توجه به مفاد بند 1 ماده 21.
د - وصول اعلاميه فسخ با ذكر تاريخ.
ه - وصول اعلاميه ها يا اخطاريه هاي موضوع ماده 24 با قيد تاريخ. بنا به مراتب فوق امضاكنندگان تام الاختيار زير اين كنوانسيون را امضا نمودند.
اين كنوانسيون در تاريخ چهاردهم ماه سپتامبر سال يك هزار و نهصد و شصت و سه ميلادي در شهر توكيو در سه متن اصلي به زبانهاي انگليسي و فرانسه و اسپانيولي تهيه و تنظيم گرديده است.
اين كنوانسيون در سازمان بين‏المللي هواپيمايي كشوري توديع گرديده و برابر ماده 19 براي امضا مفتوح مي باشد و سازمان رونوشت مصدق كنوانسيون را براي كليه دول عضو سازمان ملل متحد و هر يك از سازمانهاي تخصصي ارسال خواهد داشت.

* مصوب 21/2/1355 مجلس شوراي ملي