آيا سازمان عفو بين الملل در مورد ايران کاری خواهد کرد؟

 چرا با وجود اينکه سازمان عفو بين الملل پشت سرهم موارد نقض حقوق بشر را گزارش می کند، باز هم شاهد زير پا گذاشته شدن حقوق بشر در سراسر جهان هستيم؟ اگر اين گزارشها نمی توانند جلوی نقض حقوق بشر را بگيرند پس به چه دردی می خورند؟
سازمان عفو بين الملل توجه جهانيان را به موارد نقض حقوق بشر جلب می کند و از ملتها و دولتها می خواهد جلوی نقض حقوق بشر را بگيرند. اين کار از طريق گردآوری مدارک در مورد نقض حقوق بشر و انتشار آنها و راه اندازی حرکتهای اعتراض آميز برای زير فشار گذاشتن کسانی انجام می دهد که مسئول نقض حقوق بشرند و همچنين رسانه ها را وامی دارد موارد نقض حقوق بشر را گزارش کنند.
هدف اين سازمان از چنين اقداماتی متوقف ساختن اقدامات مغاير حقوق بشر و خشکاندن ريشه های آنهاست و آرزوی ما اين است که روزی فرابرسد که کليه اقدامات مغاير حقوق بشر متوقف شود و اکنون نيز گزارشهای سازمان عفو بين الملل و اقدامات آن کمک زيادی به مقابله با نقض حقوق بشر می کند.
سازمان عفو بين الملل نهادی غيردولتی است و بنابراين توان قراردادن ضمانت اجرايی برای خواسته های خود ندارد اما از لحاظ داشتن ساختار و بافتی که بيش از يک ميليون وهشتصدهزار عضو از سراسر جهان را در خود جای داده، منحصر به فرد است.
شوربختانه، حتی دولتهای جهان و سازمان ملل متحد و مؤسسات وابسته اش نيز در بسياری از موارد نتوانسته اند خواسته های مردمان جهان را برآورده کنند که اين موضوع نشان می دهد برای پيشبرد عدالت و حقوق بشر، افراد بيشتری بايد پيشقدم شوند.
سازمانهای مدافع حقوق بشر تحت چه شرايطی برای جلوگيری از نقض حقوق بشر دست به مداخله مستقيم می زنند؟ مثلاً آيا در مورد ايران کاری خواهند کرد؟
سازمان عفو بين الملل با توجه به معيارها و رويه جهانی موارد نقض حقوق بشر را بررسی می کند. سازمانهای مدافع حقوق بشر داخل و خارج از ايران هم در پرده برداشتن از موارد نقض حقوق بشر در اين کشور و مقابله با آنها بر اساس همين معيارها عمل می کنند.
سازمان عفو بين الملل در دفاع از حقوق بشر و ثبت موارد نقض آن در ايران همواره فعال بوده و برای مثال، اقداماتی را در اعتراض به بازداشت سيامک پورزند، روزنامه نگار ايرانی رهبری کرده و در ماه ژوئيه آينده نيز قرار است در مجمع عمومی سازمان بين المللی کار اقداماتی در اعتراض به تبعيض در حقوق کار انجام دهد.
چرا سازمان ملل متحد عليه دولتهايی که حقوق بشر را نقض می کنند اقدام جدی به عمل نمی آورد؟ آيا شما در اين زمينه هيچ تماس و ارتباطی با سازمان ملل برقرار نمی کنيد؟
ما به صورت مرتب نگرانيهايمان را با سازمان ملل متحد در ميان می گذاريم. سازمان ملل مرکب از چند تشکيلات است که برخی از آنها را کارشناسان مستقل تشکيل داده اند و برخی ديگر همچون شورای امنيت، مجمع عمومی و کميسيون حقوق بشر، متشکل از نمايندگان دولتهای عضو اين سازمان است که مواضع و ديدگاههايشان گاه با هم تضاد و تناقض پيدا می کند.
با اينکه ما مرتب نگرانيهايمان را با تشکيلات سازمان ملل در ميان می گذاريم، اما گاهی ملاحظات سياسی برای اين تشکيلات اهميت و اولويتی بيش از حقوق بشر می يابد و در نتيجه باعث ناديده انگاشته شدن نگرانيها و توصيه های سازمان عفو بين الملل و ديگر سازمانهای مدافع حقوق بشر می شود.
چرا هنوز هم حقوق اقليتهای قومی و مذهبی در ايران زيرپا گذاشته می شود؟ برای مثال، بهائيان که هيچ کاری برايشان انجام نمی شود؟
برخورد سازمان عفو بين الملل با اقليتهای قومی و مذهبی اين گونه است که از دولتها خواسته می شود تبعيض عليه آنها را در قوانين برطرف کنند، مثل تبعيض در استخدام، مشارکت سياسی و رسميت قانونی.
در حالی که دولتهايی همچون آمريکا و بريتانيا که خود را پرچمدار حقوق بشر می دانند، هر جا منافعشان اقتضا کند دست به نقض حقوق بشر می زنند، چرا بايد دولتهايی مثل ايران اهميتی به حقوق بشر بدهند؟ نظر شما در اين مورد چيست؟
سازمان عفو بين الملل از دولتهايی همچون آمريکا و بريتانيا به دليل در پيش گرفتن سياست يک بام و دوهوا در قبال حقوق بشر انتقاد کرده اما در عين حال با سياسی کردن ابزارهای پيشبرد حقوق بشر و دنبال کردن اهداف سياسی از طريق حقوق بشر مخالف است.
پيمانهای بين المللی همه دولتها را بدون استثنا موظف به رعايت حقوق بشر کرده و آمريکا، بريتانيا و ايران نيز از اين قاعده مستثنا نيستند.
معيارهای شما برای تشخيص ناقضان حقوق بشر چيست؟
ما بر اساس قوانين و موازينی بين المللی کار می کنيم که دولتها نيز آنها را پذيرفته باشند. دولتها با پيوستن به پيمانهای بين المللی موظفند از راههايی همچون قانونگذاری، اجرای قوانين و سياستگذاری به اصول و موازين حقوق بشر عمل کنند. اين اصول و موازين را هم خود دولتها تعيين کرده اند و نه سازمان عفو بين الملل.
استراتژی و برنامه های سازمان عفو بين الملل را چه کسانی تعيين می کنند و چه کسانی تشخيص می دهند که عملی که در شرايط زمانی و مکانی معينی انجام گرفته است نقض حقوق بشر محسوب می شود يا نه؟
ما سازمانی هستيم که بر اساس عضويت افراد در آن تشکيل شده و بيش از يک ميليون وهشتصدهزار عضو از يکصد کشور جهان دارد. استراتژی و برنامه ها را هم اعضا تعيين می کنند و آنها هستند که تعيين می کنند به چه موضوعاتی بپردازيم و چه اولويتهايی در نظر بگيريم.
فرايند تعيين استراتژی و برنامه ها هم کاملاً دموکراتيک است، بدين شيوه که هر دو سال يک بار نشستهای بين المللی داريم که هيأتهايی از بخشهای مختلف در آن گرد می آيند و به تصميمگيری می پردازند.
از لحاظ روش کاری هم، اين ما نيستيم که معيارها و موازين حقوق بشر را تعيين می کنيم، اين کار را دولتها با انعقاد پيمانها کرده اند، ما فقط به دولتها وظايفی را يادآور می شويم که خودشان برای خود تعيين کرده اند.
ملاک ما پيمانهای بين المللی است که از هنگام انتشار اعلاميه جهانی حقوق بشر در سال 1948 تاکنون وضع شده اند و تفسير مورد قبول ما از اين پيمانها، آرای کميسيونهای سازمان ملل متحد و محاکم بين المللی است.
اگر کسی در کشوری باشد که حقوق بشر همچون آزادی بيان و آزادی تشکيل گروه و تجمع در آنها غيرقانونی باشد، برای دست يافتن به اين حقوق يا دست کم محافظت از خود در برابر پيامدهای ناشی از کاربرد اين حقوق چه بايد کرد؟
بايد هر جا و هر زمان که لازم شد حقوق بشر را به کار بست و در کشورهايی که دولتهايشان مانع حقوق بشر می شوند نيز بايد در عين رعايت احتياط، حقوق بشر را تبليغ کرد. همين فشارهای همگانی است که در نهايت باعث تغيير و تحول می شود.
در کشورهايی که دولتهايشان حقوق بشر را سرکوب می کنند، مردم روزبه روز نسبت به حقوق خود آگاهتر می شوند. ما امسال در گزارش ساليانه مان متوجه شکلگيری جنبش جهانی عدالتخواهانه ای شده ايم که از به هم پيوستن جوامع مدنی جهان بر مبنای محور حقوق بشر پديد آمده است. به نظر من، اين همان فشاری است که فضا را برای مردمی باز خواهد کرد که حقوق بشر در کشورشان سرکوب می شود.
موضوع ديگر، پيوند خوردن فعالان حقوق بشر با يکديگر است. به برکت فناوری اطلاع رسانی، شبکه بزرگی در حال به وجود آمدن است که از ارتباط ميان فعالان حقوق بشر پديد آمده و به همبستگی ميان آنان می انجامد. سازمان عفو بين الملل نيز همين گونه پديد آمده است.

گفتگو با خانم نيکول شويری
مسئولان بخش خاورميانه سازمان عفو بين الملل