وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران

. پیشگفتار:

1-گزارش حاضر بر اساس قطعنامه 49/24 شورای حقوق بشر ارائه شده است که در آن شورا از گزارشگر ویژه خواسته است به وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران رسیدگی کند و گزارش آنرا در پنجاه و دومین جلسه خود به شورا ارائه دهد. این گزارش به چهار بخش اصلی تقسیم می ‌شود:

الف- پیش گفتار و مروری بر فعالیت گزارشگر ویژه

ب: بررسی رویدادهای قبل و بعد از مرگ ژینا مهسا امینی که در 16 سپتامبر 2022 رخداده بود

ج: بیان نکات مهم و برجسته گزارش و مهمترین نگرانی ها از وضعیت حقوق بشر در ایران

د: نتیجه گیری و پیشنهادات گزارشگر ویژه حقوق بشر در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران

 این گزارش شامل اطلاعات جمع آوری شده ( از آغاز اعتراضات اخیر، 16 سپتامبر 2022 ) تا پایان روز 31 دسامبر 2023  می باشد.

2- در طول دوره تهیه این گزارش، گزارشگر ویژه نه تنها موارد ارسالی بیشماری دریافت کرد بلکه با قربانیان نقض حقوق بشر، خانواده ها و وکلای آنها، نهادهای جامعه مدنی و سازمان های مدافع حقوق بشر، مقامات دولتی، رسانه ها و سایر افراد مرتبط، جلسات متعدد آنلاین و حضوری برگزار نمود. او همچنین یطور فعال با دولت جمهوری اسلامی ایران، دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، آژانس های سازمان ملل متحد، مسئولین ویژه اجرای تعهدات، تعامل داشت. گزارشگر ویژه با (قربانیان نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی) در سوئد (ماه می)، سوئیس (می، ژوئن، سپتامبر و نوامبر)، ایرلند (ژوئن)، ایالات متحده آمریکا (اکتبر)، آلمان (نوامبر) و بلژیک (دسامبر) دیدار کرد.

3- گزارشگر ویژه از این که مقامات جمهوری اسلامی همچنان از ورود او به داخل کشور ممانعت می کنند ابراز تاسف کرد ه است و درخواست خود را برای انجام بازدید از کشور مطابق با قطعنامه شورای حقوق بشر تکرار می کند.

4- در 26 اکتبر 2022، گزارشگر ویژه گزارش خود را به مجمع عمومی ارائه کرد و در تاریخ 2 نوامبر 2022، او در نشست Arria-formula شورای امنیت سخنرانی نمود. وی در هر دو مورد (گزارش و سخنرانی) خواستار ایجاد یک مکانیسم مستقل جهت بررسی تمام موارد نقض حقوق بشر در ایران قبل و بعد از مرگ ژینا مهسا امینی شد. در 24 نوامبر 2022، گزارشگر ویژه به نمایندگی از کمیته هماهنگی روند ویژه و نیز به موجب مأموریت خود، در سی و پنجمین نشست ویژه شورای حقوق بشر به بررسی در مورد "وضعیت رو به وخامت حقوق بشر در جمهوری اسلامی" به ویژه در مورد حقوق زنان و کودکان" پرداخت و درخواست خود را مجددا تکرار کرد.

5- گزارشگر ویژه از اول ژانویه تا 31 دسامبر 2022، 28 مکاتبه و پیام را به طور مشترک به مقامات اجرائی روند ویژه و دولت ارسال کرد. در خلال این مدت، دولت در ارتباطات با پیام های ارسال شده در سالهای 2021 و 2022 ، 21 پاسخ داد. گزارشگر ویژه همچنین 9 بیانیه عمومی را به همراه سایر مقامات اجرائی روند ویژه صادر کرد.

II. نقض حقوق بشر پس از مرگ ژینا مهسا امینی

الف: پیشینه

6- در 16 سپتامبر 2022، ژینا مهسا امینی، دختر جوان 22 ساله ایرانی از اقلیت قوم کرد، سه روز پس از دستگیری، به اتهام عدم رعایت قوانین سختگیرانه کشور در مورد "حجاب نامناسب" (حجاب اجباری) در بازداشت پلیس تهران درگذشت. مرگ او باعث برانگیخته شدن خشم سراسری مردم شد و موجی از اعتراضات به رهبری زنان و جوانان و با شعار "زن، زندگی، آزادی"  را ایجاد کرد.

7- موج اولیه اعتراضات به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت و به 160 شهر و تمامی 31 استان جمهوری اسلامی ایران سرایت کرد. در این جنبش همه اقشار جامعه، از هر سن و جنسیت از هر قوم و قبیله با زبان، مذهب و پیشینه های اجتماعی-اقتصادی مختلف، متحدا شرکت داشتند. آنها به دلیل نارضایتی از نقض فاحش حقوق بشر، از جمله خشونت و تبعیض مبتنی بر جنسیت،  اراده کرده بودند تا به یک سیستم حکومتی دیکتاتوری و دینی پایان دهند.  از روز 16 سپتامبر تا دوم  دسامبر 2022، بیش از 1641 اعتراض (در سراسر کشور) ثبت شد.

8- گزارشگر ویژه از واکنش ددمنشانه مقامات رژیم جمهوری اسلامی به این اعتراضات ابراز تاسف می کند. بر اساس گزارش ها، واکنش خشونت آمیز و مداوم نیروهای امنیتی به کشته شدن دست کم 476 نفر از جمله حداقل 64 کودک و 34 زن،   منجر گردید و نیز باعث مجروح شدن صدها نفر و دستگیر، بازداشت یا زندانی هزاران نفر شد مسئولان ( و مقامات سرکوبگر) ضمن انکار و پنهان کاری قساوت و سنگدلی خود نسبت به کشته شدن مردم این موارد را به دشمنان جمهوری اسلامی ایران نسبت داده اند. گزارشگر ویژه از ادامه خشونت علیه زنان و دختران، از جمله موارد قتل، سوء استفاده فیزیکی و جنسی، سرکوب شدید اقلیت های قومی و مذهبی، به ویژه بلوچ ها و کردها، نگران است و از ادامه سرکوب فعالان جامعه مدنی، مدافعان حقوق بشر، فعالان حقوق زنان، وکلا و روزنامه‌نگاران نیز عمیقا هشدار می دهد و نیز از تعطیلی تمام راه‌های آزادی بیان که شامل اختلال شدید اینترنت، سانسور و برنامه های رسانه های اجتماعی، بسیار نگران‌ می باشد.

9- گزارشگر ویژه علیرغم درخواست‌های جامعه بین‌المللی، از جمله درخواست مأموریت وی، از اقدامات شنیع و وحشیانه مقامات جمهوری اسلامی ایران نسبت به دستگیری دو معترض به نام‌های محسن شکاری و مجید رضا رهنورد در دسامبر 2022 که پس از محاکمه‌های خودسرانه، کوتاه، شتابزده و ساختگی آنها را اعدام کردند برآشفته شده است. او همچنین از عدم برخورداری یک دادگاه عادلانه برای حداقل 100 نفر دیگر که به جرم اعتراض (مسالمت آمیز) متهم شده اند و در انتظار صدور حکم بسر می برند و احتمال دارد که اعدام شوند  عمیقا نگران می باشد.

10- در 24 نوامبر 2022، شورای حقوق بشر نشست ویژه ای درباره «وضعیت رو به وخامت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، به ویژه در رابطه با زنان و کودکان» برگزار کرد. در این نشست قطعنامه S-35/1،7  مبنی بر ایجاد یک هیأت حقیقت یاب مستقل بین‌المللی جهت بررسی موارد نقض حقوق بشر در ایران مرتبط با اعتراضات 16 سپتامبر 2022، به بعد به ویژه در رابطه با زنان و کودکان، به تصویب رسید.  این هئیت  مامور گردآوری، تثبیت، تجزیه و تحلیل و حفظ شواهد مربوط به زیرپا گذاشتن حقوق معترضین می باشد.  اعضای هئت حقیقت یاب مستقل بین المللی که در 20 دسامبر 2022، منصوب شدند، شامل سارا حسین رئیس هئیت ازبنگلادش، شاهین سردار علی (پاکستان) و ویویانا کرستیچویچ (آرژانتین) می باشند.

11- شورای اقتصادی و اجتماعی در 14 دسامبر 2022 قطعنامه ای با 29 رأی موافق، 8 رأی مخالف و 16 رأی ممتنع مبنی بر برکناری جمهوری اسلامی ایران از کمیسیون وضعیت زنان که باقیمانده دوره چهار ساله آن در سال 2026 به پایان می رسید، به تصویب رساند.

12- در اکتبر 2022، کشورهای مختلف از جمله استرالیا، کانادا، آلمان، بریتانیای کبیر، ایرلند شمالی، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم های حقوق بشری را علیه افراد و نهادهای جمهوری اسلامی وضع کرده اند. این اقدامات شامل ممنوعیت سفر، مسدود کردن دارایی ها و سایر محدودیت ها است.  مقامات جمهوری اسلامی نیز در پاسخ به این تحریم ها تحریم هایی را علیه افراد و نهادها وضع نمودند.

ب: مرگ ژینا مهسا امینی

13- ژینا مهسا امینی در تاریخ  13 سپتامبر 2022 هنگامی که از محل زادگاهش سقز در استان کردستان برای یک دیدار خانوادگی به تهران رفته بود، توسط گشت ارشاد دستگیر شد. گزارش‌های شاهدان عینی و سایر شواهد نشان می‌دهد که وی در هنگام انتقال اجباری به بازداشتگاه وزرا در تهران مورد ضرب و شتم خشونت‌آمیز قرار گرفته است. گزارش ها از جمله تصاویر ژینا مهسا امینی در بخش مراقبت های ویژه نشان می دهد که وی از ناحیه سر مورد اصابت (ضربه سخت) قرار گرفته است. سپس چند ساعت پس از دستگیری او به کما رفت و به بیمارستان کسری منتقل شد. در تاریخ 16 سپتامبر 2022 بطور رسمی اعلام شد که او جان سپرد.

1- زمینه های خشونت علیه زنان و دختران

14- مرگ ژینا مهسا امینی یک رویداد منحصر به فرد نبود، بلکه آخرین مورد از یک سری طولانی خشونت شدید علیه زنان و دختران بود که توسط مقامات حکومتی رژیم جمهوری اسلامی انجام می گیرد. قانون حجاب اجباری که توسط مقامات رژیم بمثابه نماد دولت اسلامی طی چندین دهه اجرا می شود در واقع به مصداق خشونت و انکار حقوق بنیادین زنان و نقض کرامت انسانی آنها می باشد.

15- تاکید فزاینده بر اجرای قانون حجاب اجباری از سوی گشت ارشاد در خیابان ها در ژوئن 2022  و گسترش تعرض کلامی و فیزیکی آنان به زنانی که تصور می‌شد "حجاب نا مناسب" دارند مشهود بود. طی سال‌های اخیر، انتشار ویدئوهایی در رسانه‌های اجتماعی و سایر شواهد، موارد متعددی از این خشونت‌ها را مانند آزار و اذیت زنان و دستگیری آنها و نیز تعطیلی چندین محل کسب و کار  نشان می دهد.   در یک مورد، سپیده رشنو، هنرمند و ویراستار 28 ساله، در ماه جولای  چند روز پس از انتشار ویدئویی در فضای مجازی که  نشان می داد زنی در اتوبوس سعی می کرد او را مجبور به پوشیدن روسری کند، دستگیر شد. سپس (در 8 مرداد 1401 صدا و سیمای جمهوری اسلامی) فیلمی از اعترافات اجباری خانم رشنو را پخش کرد در این فیلم چهره رشنو بی رمق، خسته و تکیده بود.  گزارش شده است که خانم رشنو در بازداشت دولتی به دلیل خونریزی داخلی در بیمارستان بستری شده است.  پس از کمپین رسانه‌های اجتماعی، او در یک کلیپ ویدیویی ویرایش‌شده در تلویزیون دولتی در حال خواندن دست نوشته ای بود، به‌طوری که  حال مساعدی نداشت.  در 20 اوت 2022، رسانه‌های دولتی گزارش دادند که او به جرائمی از جمله تهدید امنیت ملی و "تشویق به فساد (اخلاقی) و فحشا متهم شده است.  خانم رشنو در ماه آگوست 2022 به قید وثیقه آزاد شد.  بنا بر گزارش ها در دسامبر  همان سال به پنج سال حبس تعلیقی محکوم گردید.

16- در جولای 2022، رئیس قوه قضائیه از سرویس‌های اطلاعاتی خواست تا با مخالفان حجاب اجباری برخورد قاطع کنند. همچنین رئیس‌ جمهور از همه دستگاه‌های دولتی خواست تا قانون "عفاف و حجاب" را به شدت اجرا کنند. او عدم رعایت قوانین حجاب را "ترویج سازمان‌ یافته مفاسد اخلاقی در جامعه اسلامی" خواند.  در آگوست 2022، رئیسی فرمانی مبنی بر اقدامات سرکوبگرانۀ بیشتر را امضا کرد.  (در نتیجه این حکم) یک ماه بعد، مقامات امنیتی طرحی را مبنی بر استفاده از فناوری نظارتی جهت شناسایی زنان و جریمه مالی آنان که با حجاب نامناسب در وسایل نقلیه عمومی و مراکز خرید ظاهر می شوند را اعلام کردند.   گزارش شده است که از ورود زنان " با "حجاب نامناسب" به بانک ها و ادارات دولتی یا استفاده از وسایل نقلیه عمومی جلوگیری می کنند.  در 4 سپتامبر 2022، تنها چند روز قبل از مرگ ژینا مهسا امینی، سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر علی خان محمدی اعلام کرد که وزارت اطلاعات 300 نفر را به دلیل ترویج بی حجابی دستگیر کرده است. او این افراد را "سرکرده های مبارزه با حجاب" خواند و فعالیت آنان را به "دشمن" نسبت داد که می خواهند جامعه را دو قطبی کنند. او در ابتدای ماه نوامبر 2022 اظهار داشت که: "دشمن در صدد پایین آوردن روسری که نماد حقوق شرعی است، می باشد" و "اگر این نماد را پایین بیاورند، برهنگی و چیزهای دیگر ظاهر خواهد شد."   در 25 دسامبر 2022، دادستان کل تکرار کرد که ظاهر شدن زنان بدون حجاب در انظار عمومی جرم است. 

2- تحقیقات در بارۀ مرگ ژینا مهسا امینی در بازداشتگاه

17- گزارشگر ویژه از اینکه مقامات دولتی در انجام از وظائف تحقیقاتی مستقل، بی طرفانه و شفاف خود در مورد مرگ ژینا مهسا امینی کوتاهی کرده اند، متاثر و نگران است. مقامات دولت (جمهوری اسلامی) همواره هرگونه سوء رفتار یا تخلف از سوی ماموران خود را انکار کرده اند.  آنها همچنین بدون دلیل و مدرک ادعا می کنند که مرگ ژینا مهسا امینی به دلیل مشکل قلبی و شرایط پزشکی قبلی او  اتفاق افتاده است.  ادعائی که توسط اعضای خانوادۀ ژینا مهسا امینی رد شده است.

18- در تاریخ 7 اکتبر 2022، سازمان پزشکی قانونی (تحت صلاحیت قوه قضائیه) با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد که فوت ژینا مهسا امینی بر اثر ضربه به سر و اعضای حیاتی او نبوده است.  از تاریخ سپتامبر 2022، شورای عالی حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران که زیر نظر قوه قضائیه فعالیت می کند، در مجموع 30 گزارش از جمله گزارش تحقیق در مورد مرگ ژینا مهسا امینی را با گزارشگر ویژه در میان گذاشته است که در آنها نتیجه سازمان پزشکی قانونی مجددا تاکید شده بود.

19- با این وجود در تاریخ 18 سپتامبر 2022، رئیس شورای نظام پزشکی استان هرمزگان در نامه ای عمومی به رئیس شورای نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، نهاد رسمی نظارتی بهداشت و درمان، از وی خواستار انجام وظائف تخصصی و حرفه خود شد. زیرا مداخله در پرونده مرگ ژينا مهسا اميني با بيان اينكه خونريزي از گوش و خون زیر پوست که در اثر ضربه صورت می گیرد (ecchymo) و این علائم در عکس های مشاهده می شود با اظهارات مراجع (قانونی) مبنی بر مرگ ژینا مهسا امینی بر اثر سکته قلبی مطابقت ندارد زیرا این علائم نشان می دهد که مرگ وی بر اثر ضربه به سر و در نتیجه خونریزی اتفاق افتاده است.  در بیانیه ای که در 11 اکتبر 2022 منتشر شد، بیش از 800 نفر از اعضای شورای پزشکی از رئیس شورای پزشکی به دلیل استفاده از نام و شهرت این سازمان جهت مشروعیت بخشیدن به علت مرگ ژینا مهسا امینی انتقاد کردند.  این روایت رسمی از این رویداد نیز از سوی تعدادی از پزشکان تکذیب شد.  در 24 اکتبر 2022، جمعی از پزشکان قانونی در اعتراض به دخالت نیروهای امنیتی در کار خود در شهر شیراز تجمع کردند و علت رسمی مرگ ژینا مهسا امینی که از سوی منابع رسمی و مواضع دولت اعلام شده بود را رد کردند.

20- نه تنها درخواست های متعدد خانواده ژینا مهسا امینی جهت تشکیل یک کمیته متشکل از پزشکان مستقل برای بررسی و تحقیق مرگ وی پذیرفته نشد، بلکه حتی خانواده مهسا از دسترسی به گزارش کالبد شکافی وی محروم و مورد تهدید و فشار مقامات قرار گرفتند.  فیلم های ضبط شده (مدار بسته) هنگام دستگیری ژینا مهسا امینی منتشر نشد. از سوی منابع مختلف از جمله یکی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی  و همچنین منابع مستقل دیگر به گزارش‌هایی اشاره شده است که ژینا مهسا امینی به شدت توسط گشت ارشاد مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود و مرگ وی بر اثر شکنجه و بدرفتاری ماموران صورت گرفته است.

ج: استفاده از سلاح های مرگ آور و غیر قانونی علیه معترضان

21- واکنش خشونت آمیز دولت به اعتراضات مسالمت آمیز مردم بلافاصله پس از مرگ ژینا مهسا امینی آغاز شد. برخلاف گزارش های مقامات دولتی که ادعا می کنند به نیروهای امنیتی دستور داده شده تا با مدارا و خویشتن داری عمل کنند،  آنان به اتخاذ یک سیاست عمدی برای سرکوب اعتراضات به هر قیمتی اشاره کرده اند.

22- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تاریخ 22 سپتامبر 2022 با صدور بیانیه ای اعتراضات (مسالمت آمیز) مردم در کشور را نتیجه "توطئه دشمن"اعلام کرد و ضمن محکوم کردن، آن را "فتنه" توصیف نمود و از قوه قضائیه خواست که انتشار دهندگان اخبار جعلی را تحت پیگرد قانونی قرار دهد.  ارتش ایران در 23 سپتامبر 2022 نیز با صدور بیانیه ای هشدار داد که "به منظور تأمین امنیت با توطئه های مختلف دشمنان مقابله خواهد کرد"  غلامحسین محسنی اژه ای رئیس قوه قضائیه در تاریخ 25 سپتامبر 2022 " بر ضرورت برخورد قاطع و بدون اغماض با عوامل اصلی "اغتشاشات" تاکید کرد."  در همین ارتباط رئیس‌جمهور تصریح نمود که کشور " با کسانی که با امنیت و آرامش کشور را بخطر می اندازند و با آن مخالف هستند برخورد قاطع خواهد شد."

23- فیلم‌ها، گزارش‌ها و شهادت‌های شاهدان عینی نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی (شامل نیروی انتظامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شبه‌نظامیان بسیج) با خشونت معترضان را سرکوب می‌کنند و از الگوی غیرقانونی مرگبار از خشونت و زور، مانند تیراندازی با تفنگ ساچمه‌ای، تفنگ تهاجمی و سلاح کمری بطور گسترده استفاده می کردند.  گفته می‌شود که نیروهای امنیتی با گلوله‌های واقعی، گلوله‌های شکار پرنده و سایر گلوله‌های ساچمه ای مستقیماً به سوی معترضان غیرمسلح و مسالمت‌ جو شلیک می کردند و حتی مردمی که در (پیاده روها ) نظاره گر بودند و نیز کسانی که سعی داشتند از مهلکه بگریزند مورد اصابت گلوله واقع شده اند.  در بسیاری از موارد مشاهده شده است که ماموران برای ترساندن معترضین با بی اعتنائی کامل بسوی مردم شلیک می کردند و از کشتن عمدی مردم ابائی نداشتند.

24- در بسیاری از موارد شواهدی به گزارشگر ویژه نشان داده شده است که نیروهای امنیتی از فاصله نزدیک به سمت افراد تیراندازی کرده اند. بنابر گزارش مادر 62 ساله مینو مجیدی  دخترش (که مادر سه فرزند بود) در کرمانشاه با اصابت 167 گلوله ساچمه ای از سوی نیروهای امنیتی در راه انتقال به بیمارستان جان باخت.   همچنین حدیث نجفی دختر 23 ساله ای که در جریان تظاهرات در کرج در 21 سپتامبر 2022 با اصابت چند گلوله ساچمه ای به قلب، شکم و گردن جان سپرد.  ویدئویی که در تهران در 1 نوامبر 2022 فیلمبرداری شده است، مردی بی دفاع را نشان می دهد که به شدت با باتوم مورد ضرب و شتم قرار گرفته و سپس نیروهای امنیتی به او شلیک می کنند.  بسیاری از کسانیکه از نیروهای امنیتی عکس‌ و یا فیلم‌ می گرفتند یا مورد اصابت گلوله واقع شده اند و یا شدیدا مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. برای مثال، شیرین علیزاده در 21 سپتامبر 2022 که از تیرانداری نیروهای بسیج به سمت معترضان در عباس آباد در درون ماشین فیلم برداری می کرد مورد اصابت گلوله واقع شد و جان داد.   (لحظه برخورد گلوله و مرگ وی بر روی تلفن همراهش ضبط شده است.)

1- کشتار کودکان

25. گزارش ها نشان می دهد  که حداقل 64 کودک از زمان آغاز اعتراضات توسط نیروهای امنیتی کشته شده اند که پنج تن از آنها، چهار دختر و یک پسر، تا حد مرگ مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.  دو دختر نوجوان بنام های نیکا شاکری و سارینا اسماعیل زاده 16 سال داشتند  و سارینا ساعدی 15 ساله اهل سنندج؛   و پسر 16 ساله ای بنام مهدی موسوی نیکو در میان کشته شدگان دیده میشود. گزارش های متعددی وجود دارد که نشان می دهد از فاصله نزدیک به کودکان تیراندازی شده است. برای مثال، کومار دارافتاده، 16 ساله در تاریخ 30 اکتبر 2022 و در جریان تظاهرات مسالمت آمیز در پیرانشهر، استان آذربایجان غربی، پس از شلیک گلوله های ساچمه ای به سینه و شکم وی از فاصله تقریباً یک متری توسط نیروهای امنیتی کشته شد. .  بنا بر گزارش ها یک پسر 14 ساله افغان به نام محمدرضا سروری در تاریخ 21 سپتامبر 2022 هنگام فرار از دست نیروهای امنیتی از ناحیه پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد.

26- کمیته حقوق کودک در 17 اکتبر 2022، "نقض شدید حقوق کودک" را به شدت محکوم کرد و نسبت به کشته شدن کودکان توسط نیروهای امنیتی و صدها زخمی، بازداشت و شکنجه شده افراد ابراز نگرانی نمود. این گزارش خاطرنشان می کند که علیرغم غم و اندوه از دست دادن یک کودک، بسیاری از خانواده‌ها "جهت تبرئه نیروهای امنیتی ا اعلام تحت فشار قرا گرفتند که به دروغ بگویند فرزندانشان خودکشی کرده‌اند."

27- در 15 اکتبر 2022، نماینده ویژه دبیرکل (سازمان ملل متحد) در امور خشونت علیه کودکان از دولت جمهوری اسلامی خواست تا "به خشونت و آسیب علیه کودکان پایان دهد و حقوق آنها را برای حمایت و بیان دیدگاه هایشان به شیوه ای امن و مسالمت آمیز تضمین کند".  در 27 نوامبر 2022، صندوق کودکان سازمان ملل متحد ضمن درخواست " پایان دادن به همه اشکال خشونت و آزار علیه کودکان" نگرانی عمیق خود را در مورد تداوم یورش‌ها و جستجوهای انجام شده در برخی مدارس ابراز کرد.  شورای انجمن صنفی معلمان کشور اعلام کرد که ماموران امنیتی در جریان سرکوب وحشیانه و سیستماتیک تعدادی از دانش آموزان و کودکان را کشته اند.

2- نام افراد بسیاری از اقلیت های قومی و مذهبی میان کشته شدگان

28- اقلیت های قومی و مذهبی که طی چندین دهه تبعیض و آزار و اذیت سیستماتیک و ساختاری را متحمل شده اند، در موج کنونی اعتراضات مسالمت آمیز به طور نامتناسبی سرکوب شده اند. از زمان آغاز اعتراضات بیش از نیمی از کل افراد کشته شده از استان های بلوچستان و کردستان می باشند.   از تعداد کل کودکان قربانی ثبت شده در اعتراضات اخیر 63 درصد کودکان اقلیت های بلوچ و کرد بودند.

29- از آغاز (جنبش مهسا) تا 31 دسامبر 2022، 130 بلوچ توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی کشته شدند.  از 30 سپتامبر 2022 مرگبارترین حوادث در زاهدان، استان سیستان و بلوچستان رخ داده است. زمانی که بلوچ ها پس از نمار جمعه برای ابراز همبستگی با سایر شهر های ایران و نیز اعتراض در مورد تجاوز به یک دختر 15 ساله توسط یک فرمانده انتظامی استان، در مقابل پاسگاه پلیس خواستار پاسخگوئی شدند، نیروهای امنیتی با گلوله های واقعی، گلوله های ساچمه ای و گاز اشک آور از پشت بام پاسگاه و خانه های مجاور به سوی معترضان شلیک کردند، اکثر قربانیان از ناحیه سر، قلب، گردن و نیم تنه به بالا مورد هدف گلوله قرار گرفتند که نشان می داد نیروهای پلیس آشکارا قصد کشتن و یا آسیب رساندن جدی مردم را داشتند.  به گفته گروه های حقوق بشر بلوچ حداقل 93 نفر در آن روز در زاهدان کشته شدند.

30- مناطق کردنشین، به ویژه مناطق نواحی جنوبی استان آذربایجان غربی، استان کردستان و استان کرمانشاه نیز شاهد سرکوب شدید مردم و کشته شدن حداقل 125 معترض کرد از جمله 13 کودک و 8 زن بوده است.  گزارشگر ویژه از استقرار نظامی سنگین در شهرهای مهاباد، پیرانشهر و جوانرود از 19 نوامبر 2022 به بعد بطور تصادفی و کورکورانه به معترضان، خانه‌های غیرنظامی، دانشگاه‌ها و مدارس، به ویژه در محله باریشیلان مهاباد تیراندازی کردند تا جائیکه در جوانرود و سنندج ده ها کشته بجای گذاشتند، هشدار داد. همچنین حملات به مناطق کردنشین آنسوی مرزهای بین المللی نیز گسترش یافت. خبرگزاری تسنیم (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) در تاریخ 26 سپتامبر 2022 اعلام کرد که نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دور جدیدی از حملات خود را به مواضع گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان عراق انجام داد که بر اثر آن حداقل 16 نفر کشته، ده ها نفر زخمی و صدها نفر آواره شدند. حملات نظامی دیگری در 28 سپتامبر 2022 در کویا رخ داد که در نتیجه آن مدرسه ای که پناهندگان در آن اسکان داشتند ویران گشت و یک زن باردار کشته شد و دو کودک نیز زخمی شدند. همچنین در ماه نوامبر 2022  چندین نفر بر اثر حملات متعدد دیگر جان خود را از دست دادند. 

3- خشونت و کشتار در مراسم عزاداری

31- خشونت و کشتار نیز در مراسم عزاداری مذهبی و فرهنگی، از جمله مراسمی که در چهلمین روز پس از درگذشت ژینا مهسا امینی و افراد دیگر برگزار شد، ثبت شده است. بنابر گزارشات رسیده  در 26 اکتبر 2022، درست 40 روز پس از کشته شدن ژینا مهسا امینی، نیروهای امنیتی با گلوله واقعی و گاز اشک آور به جمعیت عزادار که از گورستان برمی گشتند، شلیک کردند.  در مهاباد، و در نتیجه شلیک مستقیم نیروهای امنیتی حداقل یک نفر به نام اسماعیل مولودی کشته شد. در 27 اکتبر 2022، نیروهای امنیتی پس از تشییع جنازه آقای مولودی به سمت عزاداران با گلوله جنگی شلیک کردند و بنا به گزارش ها، چهار نفر را کشتند.  همچنین در تاریخ 3 نوامبر 2022، نیروهای امنیتی در کرج استان البرز و در مراسم چهلمین روز درگذشت خانم نجفی به سر مهدی حضرتی، 17 ساله، شلیک کردند. انتشار فیلمی، جسد بی جان وی را در حالی که در محاصره نیروهای امنیتی غرق در خون روی زمین افتاده بود نشان می دهد. گزارش ها حاکی از آن است که در همان روز در کرج، نیروهای امنیتی با باتوم و شلیک تفنگ ساچمه ای به افرادی که در مراسم شعار می دادند حمله کردند. خواهر خانم نجفی در این حادثه مجروح شد.

4- جراحات معترضان و محرومیت از خدمات پزشکی

32- گزارشگر ویژه همچنین از تعداد زیاد معترضانی که به دلیل شلیک مستقیم به سر به شدت مجروح شده اند، عمیقاً نگران است. بنا بر گزارشات رسیده صدها نفر به دلیل استفاده از گلوله های ساچمه ای و پلاستیکی توسط نیروهای امنیتی دچار جراحات شدید چشم شده یا بینایی خود را از دست داده اند. گزارش های شاهدان عینی و اسناد چندین بیمارستان و کلینیک نشان می دهد که طیف جراحات شامل شبکیه چشم، پارگی اعصاب بینائی و شکافتگی عنبیه چشم می باشد.  پزشکان در سراسر کشور همچنین فاش کرده اند که نیروهای امنیتی در تظاهرات با شلیک گلوله ساچمه ای به صورت ها، سینه ها و اندام تناسلی زنان عمدا شلیک کرده اند که این گونه صدمات می تواند صدها نفر را با آسیب های دائمی . جدی مواجه کند.

33- بنا بر گزارش ها، بسیاری از معترضان مجروح به دلیل ترس از انتقام، شکنجه و بازداشت، از رفتن به مراکز مراقبت های پزشکی دولتی خودداری کرده اند. این گزارش‌ها همچنین نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی از آمبولانس‌ها برای انتقال معترضان به بازداشتگاه‌ها استفاده کرده اند و در همین ارتباط داروهای پزشکی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایست‌های بازرسی مختلف به شهرهای کردستان کشف و ضبط شده است  و نیز اینکه پزشکان و کادر پزشکی برای صدور گواهی فوت به دستور نیروهای امنیتی تحت فشار قرار گرفتند.  در 25 اکتبر 2022 اعضای شورای نظام پزشکی تهران ضمن محکوم کردن مداخله نیروهای امنیتی در روند رسیدگی آنها به معترضان مجروح، خواستار حفظ اسرار اطلاعات پزشکی شدند. آنها همچنین ورود نیروهای نظامی، انتظامی، امنیتی و ناشناس (لباس شخصی ها) به دانشگاه‌های علوم پزشکی و... را محکوم کردند. در همین ارتباط در تاریخ 27 اکتبر 2022، بیانیه مشابهی از سوی 94 پزشک در سقز صادر شد.

د: دستگیری و بازداشت معترضان       

1- دستگیری های دستجمعی معترضان مسالمت جو

34- گزارشگر ویژه نسبت به سیاست دولت (جمهوری اسلامی) مبنی بر دستگیری و بازداشت خودسرانه دسته جمعی معترضان به شدت نگران است. بر اساس گزارش نهاد های جامعه مدنی، بیش از 18000 نفر، که هویت 2942 نفر از آنها تایید شده است، از زمان آغاز اعتراضات دستگیر شده اند.  در میان این دستگیر شدگان بسیاری از مدافعان حقوق بشر، حداقل 600 دانشجو، 45 وکیل ، 576 فعال جامعه مدنی و حداقل 62 روزنامه نگار دیده می شود.  همچنین گزارش شده است که از آغاز (جنبش مهسا) تا اواخر ماه اکتبر 2022، 1700 ترک آذربایجانی در میان بازداشت شدگان بوده اند.

35- بازداشتگاه‌ها و زندان‌هایی که معترضان در آنها نگهداری می‌شوند، بیش از ظرفیت و بدون امکانات بهداشتی پر شده‌اند و بازداشت‌شدگان بدون هیچ‌گونه مقررات و نظارتی به ساختمان‌های نا شناخته و مکان های غیررسمی

منتقل می‌شوند.  بسیاری از خانواده های معترضین از محل بازداشت و وضعیت بستگان خود بی خبر می باشند.   در بسیاری موارد از این خانواده ها مبالغ هنگفتی جهت آزادی آنان از زندان مطالبه شده است.

36- چهره‌های سرشناس اعم از هنرمندان، خوانندگان و ورزشکاران که آشکارا از اعتراضات حمایت کرده‌اند دستگیر، بازجویی و زندانی شده‌اند و نیز گذرنامه‌های آنها ضبط شده است.  ترانه علیدوستی بازیگر سرشناس ایرانی در تاریخ 17 دسامبر 2022 پس از محکومیت در مورد اعتراض به حلق آویز شدن آقای شکاری بازداشت شد او پیش از این عکسی از خود بدون حجاب که در آن با در دست داشتن تابلویی که روی آن نوشته شده بود «زن، زندگی، آزادی»، در اینستاگرام منتشر کرده بود. به همین دلیل حساب کاربری او (از سوی نیروهای اطلاعاتی) بسته شد.

37- در 30 اکتبر 2022، توماج صالحی، خواننده رپ، ضمن آنکه با انتشار ویدئوهایی از پیروانش می‌خواست در تظاهرات شرکت کنند و با خواندن آهنگ‌هایی در انتقاد از مقامات ایرانی دستگیر شد. ویدئویی که چند روز پس از دستگیری او منتشر شد، او را با چشم‌های بسته، شکنجه شده و معترف به اشتباهش نشان داد.  در حالی که نگرانی های جدی در مورد وضعیت سلامتی او به دلیل شکنجه  وجود دارد، در تاریخ 27 نوامبر 2022 کیفر خواست او مبنی بر اتهامات اشاعه فساد فی الارض، اتهامی که مجازات بالقوه آن اعدام است، رسما تأیید شد.

2- دستگیری و بازداشت کودکان و دانش آموزان

38- به ویژه بازداشت و بدرفتاری با کودکان و جوانان نگران کننده است. مقامات (جمهوری اسلامی) به مشارکت گسترده کودکان و جوانان در اعتراضات و حضور بیش از حد آنها در میان دستگیرشدگان اذعان کرده اند. در 5 اکتبر 2022، جانشین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که: "میانگین سنی اکثر افراد بازداشت شده در اعتراضات 15 سال است".  این در حالی است که یکی از نمایندگان مجلس در مصاحبه با رسانه های محلی اعلام کرد که میانگین سنی اکثر دستگیر شدگان در استان خراسان رضوی بین 14 تا 18 سال می باشد.   در 11 اکتبر 2022، وزیر آموزش و پرورش تأیید کرد که تعداد نامشخصی از کودکان به دلیل شرکت در تظاهرات ضد حکومتی پس از دستگیری به "مراکز روانشناسی" فرستاده شده اند.  گزارش ها همچنین حاکی از بازداشت کودکان همراه با بزرگسالان بوده است.

39- دانشجویان بیش از 140 دانشگاه در تظاهرات، اعتصابات، تحصن، و اقدامات خلاقانه و شجاعانه مقاومتی، مانند اجرای نمایش های هنری و بازپس گیری فضاهای تفکیک جنسیتی دانشگاه ها شرکت کردند. در پاسخ به این اقدامات، نیروهای امنیتی به محوطه های دانشگاه، خوابگاه ها و دبیرستان ها یورش بردند و حداقل 683 دانش آموز و دانشجو را دستگیر کردند.  در 8 دسامبر 2022، انجمن صنفی معلمان ایران گزارش داد که در آبدانان سه نوجوان از تاریخ از 6 دسامبر 2022، توسط ماموران امنیتی ربوده شده‌اند.  ده‌ها دانشجو از ورود به دانشگاه‌های خود منع و یا از ادامه تحصیل محروم شده‌اند.  در همین ارتباط تعدادی از اساتید دانشگاه نیز دستگیر و بازداشت شدند، در حالی که بسیاری دیگر از اساتید به دلیل امتناع از همکاری با نیروهای امنیتی مورد تهدید، آزار و اذیت قرار گرفتند.

ه‍ : شکنجه و بدرفتاری نسبت به معترضان از جمله آزار جنسی

40- گزارشگر ویژه، گزارش ها متعدد و مستمری از افراد معترضی که مورد شکنجه و بدرفتاری از جمله خشونت جنسی و جنسیتی قرار گرفته اند، دریافت کرده است.

41- ویدئوهایی در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده که میزان خشونت علیه زنان و دختران را مانند سیلی زدن، ضرب و شتم آنها با باتوم، کشیدن آنها بر روی زمین و کشیدن خشونت آمیز موهای آنها برای برداشتن روسری نشان می دهد.  در تاریخ 24 سپتامبر 2022 یکی از این ویدئوها در شیراز نشان می دهد که یک افسر پلیس ضد شورش به طور مکرر و خشونت آمیز موهای زنی را که به عنوان اعتراض روسری خود را برداشته بود، می کشد و به زن دیگری که قصد مداخله داشت با گرفتن او و هل دادن خشونت آمیزش باعث می شود که سر او به جدول کنار خیابان بخورد و دچار خونریزی شود.  (از سرنوشت این دختر خبری در دست نیست) بنا به گزارش ها در 21 نوامبر 2022، سها مرتضایی، دبیر سابق شورای صنفی دانشگاه تهران هنگام رفتن به محل کارخود مورد ضرب و شتم، آزار جنسی ماموران امنیتی قرار می گیرد وسپس دستگیر می شود.

42- گزارش‌های منتشر شده در 3 نوامبر 2022 همچنین نشان می‌دهد که دو تن از زنان بازداشتی که در جریان اعتراضات در استان کردستان دستگیر شده‌ بودند، با باتوم مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و بعد از شوک الکتریکی و فحاشی تهدید به تعرض جنسی شدند.  در 9 نوامبر 2022 نیز دختر جوانی شهادت داد که در حین بازداشت مورد شکنجه‌های جسمی و روانی، و سایر بدرفتاری‌ها واقع شده است.  در 21 نوامبر 2022 یک رسانه فاش ساخت که خشونت جنسی علیه معترضان از جمله کودکان صورت گرفته است. در برخی موارد، گزارش شده است که از تعرضات جنسی فیلمبرداری شده تا به عنوان تهدید به سکوت از معترضین استفاده گردد. تقریباً تمام این گونه تعرضات جنسی در مناطق کردنشین رخ داده است.

43- گزارشگر ویژه از اینکه دادگاه های انقلاب اسلامی برای محکوم کردن معترضان، آنها را از طریق شکنجه و سایر اشکال زور وادار به اعتراف  می کند، بسیار نگران است. یک مورد از این نوع اعترافات مربوط به دو معترض محکوم به اعدام به نام‌های محمد مهدی کرمی و محمد حسینی است که پس از شکنجه و رفتارهای خشونت آمیز علیه خود اعتراف کردند.( آنان در 17 دیماه 1401 اعدام شدند). بر اساس گزارش ها، آقای کرمی تحت شکنجه های جسمی و روحی قرار گرفته و در حین دستگیری مورد ضرب و شتم شدیدی قرار گرفته بود تا جائیکه بیهوش شد. آقای حسینی نیز با میله آهنی و شوک الکتریکی مورد ضرب و شتم و جراحت ناشی از آن  واقع شده بود.

و: آزادی عقیده و بیان، روزنامه نگاران و مدافعان حقوق بشر و وکلا

44- از زمان شروع اعتراضات در فضای جامعه مدنی از قبل محدود شده است، علاوه بر دستگیری های گسترده معترضان تعداد زیادی از فعالان جامعه مدنی از جمله مدافعان حقوق بشر، وکلا، روزنامه‌نگاران و هنرمندان توسط ماموران امنیتی و اطلاعاتی دستگیر شده اند و بسیاری از آنها را به نقض امنیت ملی یا نظم عمومی متهم کرده‌اند. ماموران امنیتی و اطلاعاتی در بیشتر موارد، منازل و دفاتر آنها را تفتیش کرده و لپ تاپ، تلفن همراه و وسایل شخصی آنها را ضبط نموده اند.

1- دستگیری و بازداشت مدافعان حقوق بشر از جمله وکلا

45- از آغاز اعتراضات مسالمت آمیز حداقل 576 فعال حقوق مدنی از جمله معلمان، فعالان صنفی، فعالان مدافع حقوق کارگران و حقوق اقلیت ها، محیط بانان و فعالان حقوق دیجیتال بازداشت شده اند . این افراد شامل مجید توکلی، گلرخ ابراهیمی ایرایی، سعید شیرزاد و برادرش علی، و نیز امیر عماد میمیرانی و حسین رونقی می باشند. در تاریخ 26 نوامبر و 19 دسامبر 2022 به ترتیب حسین رونقی  و مجید توکلی  با قرار وثیقه آزاد شدند. آرش صادقی کسی که از بیماری chondrosarcoma  نوع نادر سرطان استخوان رنج می برد، پس از پنج سال و نیم در ماه می 2021 از زندان آزاد شد، اما چندی نگذشت که در 12 اکتبر 2022 و در وضعیت وخیم پزشکی مجددا بازداشت شد و به زندان اوین منتقل گردید.

46- بیش از 170 زن مدافع حقوق بشر از جمله سها مرتضایی، لطیفه پاشایی، ژینا مدرس گرجی و بهاره هدایت دستگیر شدند، اگرچه برخی از آنها با قرار وثیقه آزاد شدند.  نرگس محمدی مدافع برجسته حقوق بشر که پیش تر به  اتهام "اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور و فعالیت تبلیغی علیه نظام و تشکیل و اداره گروهک غیر قانونی لگام" به 16 سال زندان محکوم شده بود به دلیل خودداری از شرکت در جلسه دادگاه در 9 اکتبر 2022 به 15 ماه دیگر محکوم گردید.  در 28 اکتبر 2022، مقامات جمهوری اسلامی سازمان های جامعه مدنی و نهاد های فعال ومستقل خارج از کشور که منابع موثق و قابل اعتماد برای مکانیسم نظارت بر حقوق بشر در سطح بین المللی می باشند از جمله بر وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران متهم کردند که در آموزش افراد جهت اقدام علیه نظام جمهوری اسلامی دخالت کرده اند.

47- از زمان شروع اعتراضات، مقامات دولت جمهوری اسلامی دست کم 45 وکیل را دستگیر کرده اند که این دستگیری ها ظاهراً برای جلوگیری از وکالت آنها از زندانیان سیاسی و افرادی که در اعتراضات دستگیر شده اند، می باشد. در میان این وکلا نازنین سالاری، محمود طراوت روی، استاره انصاری، بهاره صحرائیان جهرمی، بابک پاک نیا، مصطفی نیلی و آرش کیخسروی دیده می شود. تا تاریخ 21 دسامبر 2022، 26 وکیل به قید وثیقه آزاد شدند.  اما از آغاز اعتراضات، آقایان کیخسروی   آقای نیلی  و سعید عطایی کچویی  همچنان در بازداشت به سر می برند. کانون بین المللی وکلای دادگستری و چندین کانون و سازمان وکلای دیگر در بیانیه ای به تاریخ 1 دسامبر 2022 از مقامات دولت جمهوری اسلامی  خواستند که فوراً همه وکلای دستگیر شده را که به دلیل وظایف حرفه ای خود بازداشت شده اند، آزاد کنند و به استقلال حرفه وکالت احترام گذارند.

2- سرکوب روزنامه نگاران و کارکنان رسانه ها

48- تهدیدها، از جمله در برخی موارد تهدید به مرگ، آزار و اذیت، بازداشت و خشونت علیه خبرنگاران و کارکنان رسانه ادامه یافت. روزنامه نگاران زن، از جمله کارمندان بی بی سی نیوز فارسی و خبرگزاری های مستقر در خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران، به طور نامتناسب از سوی پلتفرم های آنلاین و رسانه های تحت کنترل دولت و با انتشار اطلاعات نادرست و افتراآمیز و تهدید به خشونت جنسی، مورد هدف قرار گرفتند.  دو روزنامه نگار به نام های نیلوفر حامدی و الهه محمدی که از مرگ ژینا مهسا امینی خبر داده بودند، به ترتیب در تاریخ 21 و 29 سپتامبر 2022 بازداشت شدند و در تاریخ 18 دسامبر 2022 از زندان اوین به زندان قرچک منتقل شدند. آنها به جاسوسی عوامل خارجی متهم شدند که این اتهامات مجازات اعدام دارد.  در 30 اکتبر 2022 بیش از 500 روزنامه نگار ایرانی اظهارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی علیه این دو خبرنگار و ادامه بازداشت همکارانشان را محکوم کردند.

49- مقامات دولت جمهوری اسلامی تلاش کرده اند رسانه های فعال در داخل و خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران را ساکت کنند و از پوشش خبری مرگ ژینا مهسا امینی و اعتراضات مردم ممانعت بعمل آورند. اعضای خانواده بی بی سی نیوز فارسی (در ایران) مورد آزار و اذیت، دستگیری خودسرانه، بازداشت و ممنوعیت سفر قرار گرفته اند.  وزیر اطلاعات در تاریخ 9 نوامبر 2022 اظهار داشت که "کانال خبری ایران اینترنشنال مستقر در لندن به عنوان "تروریست" معرفی شده است" و کارکنان "مرتبط" با این رسانه تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت" و "هر گونه ارتباط  افراد با خبر گزاری های خارج از کشور در واقع همکاری با تروریست ها و تهدیدی برای امنیت ملی تلقی خواهد شد".

3- اختلال در اینترنت و ردیابی آنلاین

50- از تاریخ 19 سپتامبر 2022، قطعی اینترنت در بسیاری از نقاط کشور گزارش شده است. مقامات دولت جمهوری اسلامی ابتدا اینترنت را منطقه ای قطع کردند و سپس به قطع گستردۀ آن همراه با محدودیت های سراسری رسانه ها اجتماعی پرداختند.  در 21 سپتامبر 2022، خدمات اینترنت تلفن همراه مختل گردید و بدنبال آن قطع اینترنت روزانه تلفن همراه در برخی مناطق رخداد.  بنابر گزارش ها محدودیت اینترنت همچنان به قوت خود باقی می باشد و دسترسی به اینستاگرام، یکی از آخرین پلتفرم های رسانه های اجتماعی باقی مانده در کشور، و همچنین واتس آپ با محدودیت روبرو است. در 22 سپتامبر 2022، شورای عالی امنیت ملی رسماً ممنوعیت تعدادی از رسانه های اجتماعی را اعلام کرد و موتورهای جستجو گر تعداد دیگری را محدود ساخت. در 19 اکتبر 2022، وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات اعلام نمود که دولت در حال بررسی جرم‌انگاری شبکه‌های خصوصی فضای مجازی است.  در 28 اکتبر سازمان خبری اینترسپت گزارشی در مورد یک برنامه دولتی منتشر کرد مبنی بر اینکه این برنامه قادر است تلفن های همراه معترضان را ردیابی و کنترل کند.

ز: آزار و اذیت خانواده ها و سرپوش گذاشتن بر نقض حقوق بشر

51- آزار و اذیت و ارعاب خانواده های قربانیان کشته شده در تظاهرات اعتراضی علیه (رژیم جمهوری اسلامی) که توسط نیروهای امنیتی انجام می گیرد عبارتند از: الف – مخالفت با درخواست خانواده ها جهت کالبد شکافی مستقل (اجساد عزیزانشان) ب- پذیرفتن (اجباری) نظر و گزارش پزشکی قانونی دولتی (به عنوان دلایل مرگ قربانیان) ج- محدودیت در برگزاری مراسم تدفین و یاد بود قربانیان د- تهدید به نگه داشتن اجساد قربانیان و یا دفن مخفیانه آنها در گورهای بی نام و نشان ه- تحویل دادن اجساد عزیزان قربانی به بستگان، در کفن پیچیده و آماده دفن، به طوری که خانواده ها نتوانند جراحات را ببینند. و-  سلب حق خانواده ها برای برگزاری مراسم تدفین مطابق با سنت های مذهبی و فرهنگی خود. ز-  محدودیت های اعمال شده در مکان، زمان یا شیوه ای که خانواده ها می توانند بستگان خود را دفن کنند. ح- ممنوعیت از بیان اظهارات یا سخنرانی در انظار عمومی حهت محکومیت و افشای حقیقت قتل ها.

52- موارد مذکور شامل خانواده سارینا اسماعیل زاده است که مجبور شدند روایت دروغین مقامات امنیتی را در مورد خودکشی مرگ سارینا تکرار کنند.  این نوع تهدیدها و فشار بر خانواده های نیکا شاهکرمی  و بهناز افشاری نیز وارد شد. ویدئویی که در 4 نوامبر 2022 (در فضای مجازی) منتشر شد، مادر محمد حسن ترکمان یکی از کشته شده های اعتراضات مسالمت آمیز اخیر را نشان می‌دهد که صریحا می‌گوید: "از من خواستند بگویم پسرم در تصادف کشته شده است، نه دروغ نمی‌گویم. شما پسرم را کشتید."  پدر نسرین قادری،(دانشجوی کرد دورۀ دکترای فلسفه) که در 4 نوامبر 2022 (بر اثر ضربات باتوم ماموران امنیتی بر سرش) در بیمارستان در  تهران کشته شد، مجبور گردید که بگوید دخترش در هیچ تظاهراتی شرکت نداشته است و به دلیل ابتلا به آنفولانزا جان سپرده است.

ح: محکومیت معترضان به دنبال محاکمات ساختگی و ناعادلانه

1- نقض حق رسیدگی عادلانه در روند دادرسی

53- گزارشگر ویژه از دستگیری ها و بازداشت های گسترده و خودسرانه دسته جمعی، اجرای محاکمات سریع و شتابزده و محکومیت هایی که در واقع نقض تعهدات دولت برای تضمین حق هر فرد برای محاکمه عادلانه می باشد هشدار می دهد. نتیجه این گونه محاکمات شتابزده و ساختگی افزایش تصاعدی صدور احکام اعدام و کیفر خواست در مورد جرایم مجرمانه مبهم با حکم کلی محاربه (به دست گرفتن اسلحه برای گرفتن جان یا مال یا ایجاد ترس در افکار عمومی)، افساد فی الارض و بغی (قیام مسلحانه) می شود.

54- در 24 اکتبر 2022، تنها یک ماه پس از شروع اعتراضات، سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرد که محاکمه ها در سراسر کشور آغاز شده است و تا کنون 315 نفر در تهران به اتهامات "تجمع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام، اخلال در نظم عمومی و محاربه" تفهیم اتهام شده اند.  چند روز بعد، در 31 اکتبر 2022، رئیس کل دادگستری استان تهران اظهار داشت که در ارتباط با اعتراضات حدود 1000 کیفرخواست علیه دستگیرشدگان صادر کرده است.  طبق منابع رسمی، تا 22 نوامبر 2022 برای 1118 نفر کیفرخواست صادر شده است.

55- مقامات جمهوری اسلامی همواره با ایجاد ترس و وحشت میان مردم مصمم به سرکوب اعتراضات می باشند. (این حکومت) معترضان را برای محاکمه های ساختگی در برابر دادگاه های انقلاب اسلامی قرار داده است دادگاه هائی که به دلیل نادیده گرفتن اساسی ترین حق دادرسی عادلانه بدنام است.  این دادگاه ها ده ها سال است که برای صدور احکام اعدام فعالان سیاسی، روزنامه نگاران، وکلا و مدافعان حقوق بشر بکار گرفته می شود. در راستای تبصره ماده 48 قانون آیین دادرسی کیفری، معترضین محاکمه شده در این دادگاه ها نه تنها به وکلای خود دسترسی نداشتند بلکه حتی وکلای هم از پرونده آنها  بی خبر بودند.

56- گزارشگر ویژه همچنین گزارش های تایید شده ای دریافت کرده است که نشان می دهد چگونه این دادگاه ها از اعترافاتی که از معترضان تحت شکنجه و بدرفتاری گرفته شده است، به عنوان مبنای محکومیت ها و صدور احکام سنگین، از جمله حبس و مجازات اعدام استفاده می کنند.

2- صدور احکام اعدام و اعدام معترضین

57- برخلاف اصل قانون اساسی مبنی بر تفکیک قوای سه گانه، در 6 نوامبر 2022، 227 نماینده مجلس از قوه قضائیه خواستند تا مجازات اعدام معترضان را اجرا کند.  روز بعد رئیس قوه قضائیه از قضات خواست تا احکام را با سرعت بیشتری صادر کنند.  در 30 اکتبر 2022، اولین جلسه محاکمه یک معترض محکوم به اعدام توسط خبرگزاری میزان قوه قضاییه اعلام شد.  در 28 نوامبر 2022 رئیس قوه قضائیه اظهار کرد که پرونده های مربوط به معترضین خارج از نوبت و در کمترین زمان ممکن رسیدگی می شود. همچنین او گفت که در پرونده هایی که در آن اعضای نیروهای امنیتی کشته شده اند پیش تر حکم (اعدام) صادر شده است و برخی از آن احکام در دیوان عالی نیز تائید شده است.

58- به دلیل عدم شفافیت مقامات حکومتی، تعداد دقیق افرادی که به اعدام محکوم شده اند یا در معرض اتهاماتی روبرو هستند که می توانند مجازات اعدام داشته باشند، مشخص نیست. در 31 دسامبر 2022، جمهوری اسلامی دو نفر از میان 17 مرد جوان که به اتهامات محاربه و افساد فی الارض به اعدام محکوم شده بودند را اعدام کرد. این در حالی است که 100 نفر دیگر در معرض خطر اتهاماتی هستند که ممکن است مجازات اعدام در پی داشته باشد.

59- گزارشگر ویژه از این که، درخواست های مکرر مکانیسم های حقوق بشر، از جمله مأموریت وی،   و نیز درخواست جامعه بین المللی، از مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر (توقف صدور اجکام اعدام) پذیرفته نشد، (متاسف است). دولت جمهوری اسلامی در عرض چند روز پس از صدور احکام اعدام، دو مرد جوان را اعدام کرد. در 8 دسامبر 2022، قوه قضائیه اعلام کرد که محسن شکاری، 23 ساله به دار آویخته شده است. این مرد جوان در 1 نوامبر 2022 به اعدام محکوم شده بود.  خانواده وی تنها پس از اجرای حکم از اعدام او مطلع شدند. محسن شکاری به اتهام محاربه، " مسدود کردن خیابانی در تهران، ایجاد رعب و وحشت و سلب آزادی و امنیت مردم و نیز مجروح کردن عمدی مامور امنیتی با سلاح سرد (چاقو) به اعدام محکوم شد.  همچنین در 12 دسامبر 2022 قوه قضائیه از حکم اعدام مجدیرضا رهانورد 23 ساله را به اتهام "محاربه و چاقو زدن به دو مامور بسیج" خبر داد.  وی در 19 نوامبر 2022 در دادگاه انقلاب اسلامی مشهد استان خراسان رضوی محکوم به اعدام شد و 23 روز بعد در تاریخ 12 دسامبر 2022 در ملاء عام به دار آویخته شد. رسانه های دولتی ویدئو هائی از اعترافات اجباری او در 29 نوامبر 2022  پخش کردند که در آن بازوی وی در قالب گچ دیده می شد که نشان می داد برای اعتراف اجباری شکنجه شده است.  پس از اجرای حکم، فیلم‌ مراسم اعدام او در حضور ماموران امنیتی که صورتشان را پوشانده بودند پخش شد. در این فیلم دو مامور امنیتی او را که چشم بند بر چشم داشت،احاطه کرده بودند، یکی از آنها در مورد آخرین خواسته اش می پرسد.  ( او می گوید که کجا خاکم کنند .... و دوست ندارد برایم نماز و قرآن بخوانند.) شرایط اعدام این جوان در واقع با اعمال شکنجه صورت گرفت.

60- در تاریخ 29 اکتبر 2022، شش مرد به نام های محمد بروغانی، محمد قبادلو، سامان سیدی (یاسین)، سعید شیرازی، ابوالفضل مهری حسین حاجیلو و محسن رضازاده قراقلو برای محاکمه گروهی به شعبه 15 دادگاه انقلاب اسلامی تهران معرفی شدند. .در این دادگاه یک شعار رسمی مبنی بر "دادگاه رسیدگی به اتهامات علیه اغتشاشگران اخیر"  پشت سر قاضی نصب شده بود که نشان میداد قاضی موضع بسیار جانبدارانه نسبت به متهمان دارد و احتمال بی گناهی آنان بسیار ضعیف است. نتیجه این موضع جانبدارانه صدور حکم آقای قبادلو 22 ساله بود که به اتهام "مفسد فی الارض" به اعدام محکوم شد. این حکم در حالی صادر شده است که گفته می شود وی از وضعیت سلامت روانی برخوردار نبوده است و دادگاه نیز در این مورد بررسی های کافی انجام نداده است. آقای قبادلو زمانی که در سلول انفرادی به سر می برد از مصرف دارو خودداری می کرده است زیرا نگرانی های جدی وجود دارد که او مورد شکنجه و سایر بدرفتاری ها قرار گرفته است. در گزارش پزشکی قانونی به تاریخ 20 اکتبر 2022 به کبودی و جراحات روی بدن وی اشاره شده است که معلوم می دارد او در زمان بازداشت متحمل شکنجه شده است. همچنین در مورد متهم دیگرآقای سیدی (یاسین)، خواننده رپ، تقریباً یک هفته پس از دستگیری وی در 2 اکتبر 2022 محل بازداشت او مشخص نبود. حکم وی نیز بر اساس اعترافات وی بود که از طریق شکنجه و بدرفتاری صادر شده بود.

61- دکتر حمید قره حسنلو ( درویش گنابادی) به علت شرکت در اعتراضات سراسری در دادگاه انقلاب کرج به قتل یک مامور امنیتی به اعدام محکوم شد و همسرش فرزانه قره حسنلو نیز یه همین جرم به 25 سال حبس تعزیری در زندان اهواز محکوم گردید. برای گرفتن اعتراف از آقای قره حسنلو همسر او را تحت شکنجه وادار کرده بودند که علیه شوهرش در دادگاه شهادت بدهد. این زوج مورد شکنجه قرار گرفته بودند تا اعتراف کنند.  در پروندۀ دیگری منوچهر مهمان نواز به جرم آتش زدن یک ساختمان دولتی در جریان اعتراضات "به قصد مقابله با دولت اسلامی" به مرگ محکوم شد.

62- گزارشگر ویژه نگران است که چندین نفر دیگر به اعدام محکوم شده و در خطر اعدام قرار دارند، این افراد شامل: منصور دهمرده، شعیب میربلوچزهی ریگی، ابراهیم نارویی و کامبیز خاروت در استان سیستان و بلوچستان و محمد قبادلو، سامان سیدی و مهدی بهمن در استان تهران و جواد روحی، عرشیا تکداستان و مهدی محمدی فرد در استان مازندران و سعید یعقوبی، صالح میرهاشمی و مجید کاظمی در استان اصفهان می باشند.

III. نگرانی گزارشگر  ویژه حقوق بشر در مدت زمان تهیه این گزارش

الف: مجازات اعدام

63- گزارشگر ویژه از افزایش شدید اعدام ها در کشور، به ویژه افزایش تصاعدی اعدام مجرمان مواد مخدر، اعدام محکومیت به مرگ کودکان مجرم، از سرگیری اعدام در ملاء عام، محکومیت مجازات مرگ برای اقلیت های قومی و مذهبی در طول سال 2022 هشدار می دهد. گزارش شده است که تا 4 دسامبر 2022 حداقل 500 نفر، از جمله دو کودک و 13 زن اعدام شده اند.  در مقایسه با پنج سال گذشته  حداقل 330 اعدام در سال 2021 و 267 اعدام در سال 2020 این تعداد بیشترین تعداد اعدامی ها است.  در سال 2022 تنها 58 اعدام توسط منابع رسمی گزارش شده است. در 26 دسامبر 2022، گزارش شده است که سومین نفری که در کودکی به اعدام محکوم شده بود حکمش اجرا شد.

64- گزارشگر ویژه به شدت نگران افزایش تعداد مجرمان مواد مخدر به اعدام است.  تخمین زده می شود که در سال 2022، 222 مجرم مواد مخدر اعدام شده اند که در مقایسه با سال 2021، 126 نفر و در سال 2020، 25 نفر افزایش یافته است.

65- مقامات جمهوری اسلامی به اعدام افرادی که در دوران کودکی محکوم شده اند ادامه داده است. این گونه اقدامات ناقض تعهدات بین المللی دولت ها است که کنوانسیون حقوق کودک  و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی  را امضاء کرده اند. امید علیزهی از اقلیت بلوچ، و محمد حسین علیزاده تبعه افغانستان، که هر دو در زمان جرایم مورد ادعا 17 سال داشتند در آگوست 2022 اعدام شدند. همچنین یوسف میرزاوند که در زمان ارتکاب جرم 16 سال داشت در 26 دسامبر 2022 اعدام شد. حداقل 85 کودک مجرم در انتظار اعدام هستند.

66- در 1 سپتامبر 2022، دو فعال مدافع حقوق لزبین، همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا و تراجنسیتی به نام‌های زهرا (ساره) صدیقی و الهام چوبدار، به اتهام‌های مبهم و با تعریف کلی افساد فی‌الارض به اعدام محکوم شدند. متهم سوم به نام سهیلا اشرفی اهل ارومیه که در حال حاضر در زندان مرکزی ارومیه بسر می برد در انتظار صدور حکم پرونده خود است.

ب: اقلیت های قومی و مذهبی و سایر اقلیت ها

67- اقلیت‌های قومی، از جمله زنان اقلیت، همچنان با اجرا احکام نا عادلانه مرگ در سال 2022 روبرو می باشند. گزارش شده است که از قوم بلوچ که تنها دو تا شش درصد کل جمعیت را تشکیل می دهند حداقل 147 بلوچ اعدام شده‌اند که این تعداد 30 درصد از کل اعدام‌ها را شامل می‌شود. بیش از نیمی از آنها به اتهامات مربوط به مواد مخدر اعدام شدند.

68- اقلیت بهائی با افزایش قابل توجه آزار و اذیت ها و دستگیری ها، هدف قربانی شدن قرار گرفته اند. وضعیت بیش از هزار بهایی در مراحل مختلف روند قانونی حل نشده باقی مانده است. آنها یا منتظر صدور حکم در مورد پرونده های خود می باشند یا اجرای آن. از موارد انواع آزار و اذیت ها می توان به دستگیری های خودسرانه، زندان و بدرفتاری؛ یورش به منازل و مصادره وسایل شخصی؛ آزادی موقت با وثیقه های ناعادلانه سنگین؛ اخراج یا ممانعت از ورود به دانشگاه؛ هجوم به اماکن تجاری و پلمب آن یا امتناع از صدور مجوز کسب و کار؛ مصادره اموال، تخریب قبرستان های آنان یا زیر سؤال بردن مستمر مالکیت آنها علیرغم ارائه اسناد قانونی، جلوگیری از دفن بهائیان متوفی و بسیاری موارد دیگر که همچنان نشان می دهد بهائیان با یک سیستم قضایی ناعادلانه کشور روبرو هستند.

69-  در ماه جولای 2022، 333 مورد آزار و شکنجه بهائیان گزارش شده است که از این تعداد 80 بازداشت خودسرانه، بازجویی و دستگیری غیرقانونی، و حوادث دیگر مانند ضرب و شتم، تفتیش محل کار و خانه، مصادره و تخریب اموال، محرومیت از تحصیل، فشار اقتصادی و احضار به دادگاه و هتک حرمت قبرستان می باشد.  همچنین حداقل 92 بهائی یا در زندان بودند و یا در حبس خانگی که با استفاده از مچ بند الکترونیکی به شدت تحت کنترل می باشند. دو تن از رهبران پیشین جامعه بهایی به نام‌های مهوش ثابت و فریبا کمال آبادی که در 31 ژوئیه 2022 دستگیر شده‌اند، پس از گذراندن 10 سال زندان، در 11 دسامبر 2022، به حبس دوم به مدت 10 سال دیگر محکوم شدند.

ج: ادامه بازداشت خودسرانه اتباع خارجی و دو تابعیتی

70- گزارشگر ویژه نسبت به دستگیری خودسرانه، بازداشت و محکومیت های سنگین اتباع خارجی و دوتابعیتی توسط مقامات جمهوری اسلامی به شدت نگران است، ظاهراً این اقدامات برای اعمال فشار بر دولت های خارجی جهت مبادله زندانیان یا بازگرداندن آنها انجام می گیرد. احمدرضا جلالی، تبعه سوئدی- ایرانی، که به طور خودسرانه از سال 2016 در بازداشت به سر می برد، همچنان در معرض خطر اعدام قرار دارد.  در دسامبر 2022، اولیویه واندکاستیل، یک امدادگر بلژیکی که از فوریه 2022 در سلول انفرادی بازداشت شده بود، تحت شرایط بسیار بد قرار گرفت. او به اتهام جاسوسی به ۴۰ سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شده است. تا ماه اکتبر 2022، حداقل 21 تبعه خارجی و دوتابعیتی ظاهراً به اتهام جاسوسی در بازداشت باقی مانده اند،  گزارش شده است در میان آنها هفت تبعه فرانسوی دیده می شود.  در ماه نوامبر 2022 سخنگوی قوۀ قضائیه، مسعود ستایشی اعلام کرد که 40 تبعه خارجی به دلیل دست داشتن در تظاهرات دستگیر شدند.  در میان این افراد هفت فرد " در ارتباط با بریتانیا" میباشند.

د: تلاش برای پاسخگو کردن نقض کنندگان حقوق بشر

71- دادگاه آبان که برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در جریان اعتراضات ماه نوامبر 2019 تشکیل شد،( در سالن چرچ هاوس در مرکز لندن) در میان سایر یافته‌ها، رای خود را در 1 نوامبر 2022 به اتفاق آرا صادر کرد مبنی بر اینکه "بدون شک دولت ایران و نیروهای امنیتی ... طراح و مجری جنایات علیه بشریت از قبیل قتل، زندان، ناپدید شدن اجباری، شکنجه و خشونت جنسی به منظور سرکوب اعتراضات و کتمان جنایات انجام شده، می باشند. "

72- در ماه جولای 2022، یک دادگاه سوئدی که بر اساس اصل صلاحیت جهانی عمل می کرد، حمید نوری، دادستان و مامور سابق زندان را که در سال 2019 در فرودگاه استکهلم دستگیر شده بود را به دلیل ایفای نقش در شکنجه و اعدام های دسته جمعی در جمهوری اسلامی ایران در سال 1988 محکوم کرد. بنا بر گزارش ها ( از جمله گزارش رینالدو گالیندو پل گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در سال 1996-1995 در ایران) هزاران زندانی سیاسی به دستور رهبر عالیقدر آیت الله خمینی اعدام شدند. دادگاه سوئد آقای نوری را به ارتکاب جنایات جنگی و قتل مجرم شناخت و او را به حبس ابد محکوم کرد.

73- در 14 سپتامبر 2022، از طرف انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز PS752 طبق ماده 15 اساسنامه رم دادگاه کیفری بین‌المللی، اطلاعات و شواهدی مبنی بر  احتمال اعمال جنایت جنگی و جنایات علیه بشریت انجام شده توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قبل و بعد از سرنگونی هواپیمای اوکراینی در 8 ژانویه 2020 به دفتر دادستان دادگاه کیفری بین‌المللی ارسال شد.

ه‍ : سایر رویدادهای مربوطه

74- در 15 اکتبر 2022، حوادثی از جمله آتش سوزی، انفجار و تیراندازی در زندان مخوف اوین در تهران که زندانیان سیاسی و اتباع خارجی و دوتابعیتی در آن نگهداری می شود، رخ داد. این حادثه به کشته شدن حداقل هشت نفر و مجروح شدن بیش از 60 نفر منجر شد.  در 26 اکتبر 2022، گزارش شده است که در حمله به یک مکان مذهبی شیعیان در شیراز، حداقل 15 نفر کشته و 40 نفر زخمی شدند. گروه تروریستی داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.  در 12 آگوست 2022 سلمان رشدی نویسنده در نیویورک مورد چندین ضربه چاقو قرار گرفت اگرچه مقامات جمهوری اسلامی هرگونه ارتباط با این حمله را تکذیب کردند، اما کماکان فتوای سال 1989 آیت الله خمینی، که رسماً آقای رشدی را به دلیل "عبور از خط قرمز" از طریق نوشته هایش به اعدام محکوم کرده بود به قوت خود باقی است.

IV. نتیجه گیری و پیشنهادات

75- گزارشگر ویژه به همه کسانی که علیرغم خطرات بسیاری موارد نقض حقوق بشر را در جمهوری اسلامی ایران گزارش داده اند و به انتقال اطلاعات ادامه میدهند ادای احترام می کند. گزارشگر ویژه بر اساس حجم زیادی از اطلاعات و شهادت‌های دریافتی و پس از بررسی تمام اطلاعات و شواهد موجود، نتایج زیر را ارائه می‌کند:

الف: تحقیقات مربوط به مرگ ژینا مهسا امینی  (از سوی جمهوری اسلامی) نه معتبر و نه شفاف بوده  است. این تحقیقات حتی الزامات اولیه بی طرفی و استقلال را رعایت نکرده است.  شواهد و اطلاعات ارائه شده توسط خبر رسانان و ناظران از منابع مختلف بویژه منابع معتبر پزشکی بدست آمده است که همگی به رفتار خشونت آمیز و بی رحمانه دولت جمهوری اسلامی علیه اعتراضات مسالمت آمیز مردم اشاره دارند و این دولت را مقصر اصلی رویدادها می دانند.

ب: از زمان شروع اعتراضات مسالمت آمیز بالاترین سطوح مقامات دولتی نه تنها به خشونت دامن زدند بلکه به نیروهای امنیتی دستور دادند که در "مقابله با دشمنان" از هر اقدامی دریغ نورزند. در راستای این دستورات نظامی، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی هر نوع سیاست سرکوبگرانه که بنظرشان می رسید در سراسر کشور بویژه مناطق کرد نشین و بلوچ نشین اعمال کردند و صدها مردم معترض را از جمله کودکان را به قتل رساندند. قتل عام مردم طبق ماده 6 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی که جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهای عضو آن است به منزله سلب خودسرانه حیات و زندگی مردم است.

ج: مقامات جمهوری اسلامی به جای تضمین حقوق شهروندان خود طبق تعهدات و قوانین بین المللی به دستگیری و بازداشت دسته جمعی هزاران نفر به عنوان مجازاتی برای اعمال مشروع حقوق خود یعنی آزادی بیان و عقیده، تشکیل انجمن و گروه های مسالمت آمیز و احزاب به ویژه برای دانشجویان، مدافعان حقوق بشر، فعالان جامعه مدنی، روزنامه نگاران و وکلا، مبادرت کرده است همچنین مقامات جمهوری اسلامی با دستگیری و بازداشت خودسرانه کودکان شرکت کننده در تظاهرات و فرستادن آنها به "مراکز روانی" در جهت اصلاح آنان یا به مراکز نگهداری بزرگسالان، تعهدات خود را نسبت به کنوانسیون حقوق کودک نقض کرده اند.

د: گزارشگر ویژه از اعدام دو (جوان) معترض و محکومیت به اعدام چندین نفر دیگر پس از محاکمات ساختگی، نقض حق محاکمات عادلانه و سلب حق رسیدگی عادلانه نگران است. او مجدداً تأکید می کند که تمام احکام اعدام و اجرای آن به منزله سلب خودسرانه حیات و زندگی افراد می باشد.

ه‍ : گزارش های مربوط به شکنجه و بد رفتاری سیستماتیک با معترضین از جمله خشونت های جنسی و جنسیتی، تجاوز و تعرض، شکنجه کودکان و نوجوانان عمیقا تکان دهنده است و جرم این جنایات از نظر حقوق بین المللی بسیار سنگین می باشد و می بایست عاملان آن شناسائی و پاسخگوی اعمال جنایتکارانه خود باشند.

و: نقض شدید حقوق زندگی، آزادی و امنیت شخصی، حق عدم شکنجه یا رفتار یا مجازات ظالمانه غیرانسانی یا تحقیرآمیز، حق عدم تجاوز جنسی و سایر اشکال خشونت جنسی، و حق عدم دستگیری یا بازداشت خودسرانه از زمان شروع اعتراضات نه تنها نادیده گرفته شده است بلکه به عنوان بخشی از سیاست آشکار مقامات جمهوری اسلامی در بالاترین سطوح جهت سرکوب اعتراضات به هر قیمتی، اتخاذ شده است. گستردگی و شدت ارتکاب چنین جنایاتی احتمالا بمثابه جنایات بین المللی، به ویژه جنایات علیه بشریت از قبیل قتل، زندان، ناپدید شدن اجباری، شکنجه، تجاوز جنسی و خشونت جنسی و آزار و اذیت محسوب می گردد.

توصیه و پیشنهاداتی به دولت جمهوری اسلامی

76-  گزارشگر ویژه به دولت، قوه قضائیه و مجلس در صورت لزوم پیشنهاد می کند که:

 الف: مسئولیت کامل مرگ ژینا مهسا امینی در بازداشت را بپذیرد و اقدامات لازم و مناسب را از جمله: تحقیقات مستقل، بی‌طرف، کامل، مؤثر، معتبر و شفاف را در مورد مرگ او بیدرنگ انجام دهد و پاسخگو این جنایات باشد.

ب: مطابق اصل 9 اصول قانون استفاده از زور و سلاح گرم توسط مقامات مجری قانون، فقط در مواردی که اجتناب ناپذیر است و برای حفظ جان افراد می باشد، قابل استفاده است. همچنین بنابر ماده 21 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی هر کس حق دارد در اجتماعات قانونی و مسالمت آمیز شرکت نماید.

ج: همه کسانی که از 16 سپتامبر 2022 به ‌دلیل شرکت در اعتراضات مسالمت‌آمیز دستگیر، بازداشت و محکوم شده‌اند و به ویژه آنهایی که به اعدام محکوم شده‌اند فورا آزاد گردند زیرا  شرکت در اعتراضات مسالمت‌آمیز جزئی از حقوق انسانی آنها مانند آزادی عقیده و بیان، تشکیل اجتماعات محسوب می شود.

د:  فوراً به تمام اشکال خشونت، شکنجه و بدرفتاری با معترضان، از جمله خشونت جنسی و آزار و اذیت دختران و زنان پایان داده شود، در این زمینه دستور العمل به کلیه مقامات مجری قانون و مسئولان امور زندانها صادر شود و اطمینان حاصل گردد که همه عاملان خشونت، شکنجه و بدرفتاری، از جمله خشونت جنسی و آزار و اذیت دختران و زنان، پاسخگو اعمال خود باشند.

ه‍ : اطمینان حاصل شود که همه افراد متهم به هر جرمی در تمام مراحل فرآیند قضایی، از جمله در مرحله تحقیقات اولیه و بازجویی، به وکیل انتخابی خود دسترسی داشته باشند و در صورت نیاز از کمک های حقوقی برخوردار گردند. حق محاکمات عادلانه، مطابق ماده 14 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی تضمین شود و اطمینان حاصل گردد که زندانیان و بازداشت شدگان از هر گونه شکنجه و بدرفتاری مصون بمانند. اعترافات اجباری از طریق شکنجه یا بدرفتاری هرگز به به عنوان مدرک پذیرفته نشود. همچنین کنوانسیون مبارزه با شکنجه و سایر رفتارها یا مجازات های ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز سازمان ملل از سوی جمهوری اسلامی تصویب شود.

77- گزارشگر ویژه همچنین به مقامات جمهوری اسلامی توصیه می کند که:

الف: مجازات اعدام برای همه جرایم از طریق قانون لغو گردد و احکام کسانیکه به اعدام محکوم شده اند از جمله مجرمان مواد مخدر فورا متوقف شود

ب: اصلاح قانون اساسی، لغو قوانین تبعیض آمیز جنسیتی موجود از جمله مقرراتی راجع به حجاب اجباری، لغو کلیه مقررات و رویه هایی که به موجب آن نهاد های دولتی بر پوشش لباس یا رفتار زنان در زندگی عمومی یا خصوصی آنان نظارت یا کنترل می کنند، وضع قوانین و مقررات و اعمال سیاست‌هایی جهت تضمین برابری کامل زنان و دختران در امور اجتماعی از جمله در استخدام و قوانین فردی و خانوادگی، ارائه قوانین و سیاست‌های اجرایی مؤثر برای پایان دادن به خشونت علیه زنان و دختران از جمله لغو قوانینی که مجازات مرتکبین خشونت را کاهش یا تبرئه می‌کند.

ج: کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان را بدون قید و شرط تصویب کند و اطمینان حاصل نماید که قوانین و رویه های داخلی کاملاً با این کنوانسیون و سایر تعهدات بین المللی مطابقت دارد.

د: اطمینان حاصل شود که مدافعان حقوق بشر، از جمله مدافعان حقوق زنان، وکلا، روزنامه نگاران، و اتباع خارجی و دو تابعیتی و خانواده های آنها مورد آزار و اذیت، خشونت، دستگیری خودسرانه، محرومیت از آزادی یا زندگی یا سایر محرومیت های خودسرانه قرار نگیرند یا مورد تهدید واقع نشوند. همه کسانی که خودسرانه بازداشت یا دستگیر شده اند بیدرنگ آزاد شوند.

ه: از حقوق همه افراد متعلق به اقلیت های قومی، مذهبی و جنسی حمایت کند و هرگونه تبعیض علیه آنها در قانون و عمل می بایست از میان برود و همه کسانی که به دلیل استفاده از حق آزادی مذهب یا عقیده، برخورداری از فرهنگ و زبان خود زندانی شده اند، فورا آزاد شوند.

و: همه اتباع خارجی و دو تابعیتی را که خودسرانه بازداشت شده‌اند، فوراً آزاد کنید.

ز: اقدامات لازم جهت کاهش اثرات تحریم ها، اجرای تعهدات دولت در مورد حقوق اقتصادی و اجتماعی از جمله تعهدات مربوط به حمایت از گروه های آسیب پذیر، و ایجاد مکانیسم های مالی شفاف برای ادامه تجارت دارو و سایر اقلام ضروری بشردوستانه صورت گیرد.

ح: بازگرداندن تعامل و همکاری کامل با گزارشگر ویژه و نیز همکاری کامل با هیأت حقیقت یاب بین المللی، از جمله اجازه دادن به گزارشگر ویژه و هئیت حقیقت یاب برای بازدید از کشور.

ب: پیشنهاداتی به جامعه بین الملل

78- گزارشگر ویژه از جامعه بین‌المللی می‌خواهد که به اولویت‌ قرار دادن موضوعات حقوق بشر ادامه دهد که شامل:

الف: از تلاش‌ برای پاسخگو کردن افراد و مسئولیت پذیری آنان نسبت به نقض حقوق بشر و جنایاتی که از آغاز اعتراض‌ها در سپتامبر 2022 احتمالا مطابق قوانین کیفری بین‌المللی مرتکب شده اند، حمایت کنند. همچنین خواستار پاسخ‌گویی افرادی شوند که در رابطه با رویدادهای طولانی ‌مدت گذشته مسئولیت داشتند و از مصونیت‌های دائمی برخوردار می باشند. این رویدادها شامل: ناپدید شدن اجباری و اعدام های شتابزده، سریع و خودسرانه در سال ۱۳۶۷ و اعتراضات آبان ۱۳۹۸ می باشد.

ب: تعامل کامل با مقامات جمهوری اسلامی مطابق سازوکارهای سازمان ملل، به ویژه شورای حقوق بشر در تمهیدات دوجانبه و چندجانبه.

ج: ادامه اعمال تحریم‌های هدفمند برای سازمان‌ها و افرادی که بطور جدی ناقض حقوق بشر می باشند و بهره برداری کامل از اصل صلاحیت قضائی جهانی جهت اطمینان از پاسخگو کردن مرتکبان نقض حقوق بشر و جنایات تحت قوانین بین‌المللی.

منابع

1 See www.ohchr.org/en/hr-bodies/hrc/special-sessions/session35/35-special-session.

2 See www.euronews.com/2022/11/25/iran-protests-what-caused-them-who-is-generation-z-will-theunrest-lead-to-revolution

3 See www.theguardian.com/world/2022/nov/06/iran-fresh-protests-universities-kurdish-region.

4 See www.en-hrana.org/wp-content/uploads/2022/12/82-Day-WLF-Protest-in-Iran-2022-English.pdf;

and www.theguardian.com/world/2022/dec/08/iran-executes-man-23-mohsen-shekari-allegedlystabbing-pro-regime-office

5 See https://iranhr.net/en/articles/5669.

6 Ibid. 7 Human Rights Council resolution S-35/1 of 24 November 2022.

8 Ibid., para. 7 (a).

9 Ibid., para. 7 (c).

10 See www.ohchr.org/en/press-releases/2022/12/president-human-rights-council-appoints-members investigative-body-iran.

11 See https://news.un.org/en/story/2022/12/1131722

12 See www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/human-rights-sanctions-iran-need-more coordination-and-creativity

13 A/HRC/46/50, paras. 52–54.

14 See https://twitter.com/hra_news/status/1551956835829161985; and

https://twitter.com/bbcpersian/status/1549379958119727104.

15 See https://twitter.com/alinejadmasih/status/1548261157961510913?s=46&t=

7MEaxRH79hDO_EWLfRZ2mQ.

16 See www.theguardian.com/global-development/2022/aug/23/arrests-and-tv-confessions-as-irancracks-down-on-women-improper-clothing-hijab

17 See https://iranhumanrights.org/2022/08/sepideh-rashno-latest-target-of-raisi-governments-campaign of-repression

18 See www.en-hrana.org/sepideh-rashno-sentenced-to-five-years-suspended-imprisonment

19 See www.imna.ir/news/586294 (in Persian). 20 See www.rferl.org/a/iran-women-dress-restrictions-raisi/31989759.html.

21 See www.theguardian.com/global-development/2022/sep/05/iran-government-facial-recognition technology-hijab-law-crackdown

22 See https://foreignpolicy.com/2022/10/10/iran-protests-hijab-mahsa-amini-morality-police-ebrahim Raisi; and www.rferl.org/a/

23 See https://rasanah-iiis.org/english/monitoring-and-translation/iran-in-a-week/75-percent-of-iranians will-participate-in-protests-300-opponents-of-compulsory-hijab-arrested-iran-warns-europe-over energy-crisis-winter-is-approaching; www.middleeasteye.net/news/iran-hijab-law-removal-lead-to

nudity-press-review and www.independentpersian

24 See www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-865443 (in Persian).

25 See www.mashreghnews.ir/news/1419203; www.article19.org/resources/iran-justice-for-mahsa-jhina amini; and https://edition.cnn.com/2022/09/19/middleeast/iranian-police-say-death-of-mahsa-amini unfortunate-intl/index.html.

26 High Council for Human Rights of the Islamic Republic of Iran, “Report No. 2 pertaining death of

Mahsa Amini & Ensuing Events”, p. 1 (https://en.mfa.ir/files/mfaen/report.pdf); www.rferl.org/a/iran forensic-report-denies-amini-death-injuries/32069928.html; and www.reuters.com/world/middle east/iranian-state-coroner-says-mahsa-ami

27 See www.aljazeera.com/news/2022/9/19/irans-police-denies-women-who-died-in-custody-was beaten; and www.sbs.com.au/news/article/why-these-women-are-chopping-off-their-hair-and burning-their-headscarves/zhgjl8

28 See https://khabaronline.ir/xjjbq (in Persian).

29 High Council for Human Rights of the Islamic Republic of Iran, “Report No. 4 pertaining death of

Mahsa Amini & following events”

30 See https://twitter.com/bbcpersian/status/1571810543056347138 (in Persian); www.rferl.org/a/iran amini-death-head-injury-doctor/32042587.html; and www.radiofarda.com/a/32041675.html (in

Persian).

31 See www.radiofarda.com/a/support-of-hundreds-of-doctors-against-iran-s-protests/32079467.html (in

Persian)

32 See https://twitter.com/bbcpersian/status/1585046452702937088 (in Persian).

33 See www.i24news.tv/en/news/middle-east/iran-eastern-states/1664205590-eyewitness-confirms amini-was-hit-by-iranian-police-report; and www.amnesty.org.uk/press-releases/iran-leadersgathered-un-must-act-over-mahsa-aminis-death-and-anti-protest-violence.

34 See www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-63200649.

35 See www.bbc.com/persian/articles/c10p6rd1yg2o (in Persian).

36 See www.theguardian.com/global-development/2022/sep/16/iranian-woman-dies-after-being-beaten by-morality-police-over-hijab-law

37 Reports Nos. 4 and 9 received from the High Council for Human Rights

38 See www.hamshahrionline.ir/news/707789 (in Persian); and https://time.com/6216024/iran-protests islamic-republic-response.

39 See https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2022/09/23/Iran-s-army-warns-it-will-confront the-enemies-as-prote

40 See www.theguardian.com/world/2022/sep/26/death-toll-grows-in-iran-as-mahsa-amini-protests continue-for-10th-nigh

41 See www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iran-must-deal-decisively-with-those-who oppose-country-s-security-and-tranquillity-says-president-b2174802.html; and

www.theguardian.com/world/2022/sep/24/protests-spread-in-iran-as-president-raisi-vows-to-crack down

42 See www.hrw.org/news/2022/10/05/iran-security-forces-fire-kill-protesters;

https://twitter.com/KurdistanHRN_En/status/1594631230632644609;

https://twitter.com/KurdistanHRN/status/1598438910568587264 (in Persian); and

https://ir.voanews.com/a/iran-shooting/5168912.html (in Persian).

43 See www.youtube.com/watch?v=jWUKHoFEVvg; and https://youtu.be/Dte1ueuHgf4.

44 See www.amnesty.org/en/latest/news/2022/09/iran-world-must-take-meaningful-action-against bloody-crackdown-as-death-toll-rises; www.hrw.org/news/2022/11/03/iran-thousands-detained protesters-and-activists-peril; and www.hrw.org/news/2022/10/05/iran-security-forces-fire-kill protesters.

45 See www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-63836921. 46 See www.itv.com/news/2022-09-30/iranian-tiktoker-hadis-najafi-23-shot-dead-during demonstrations-in-karaj.

47 See https://twitter.com/AmnestyIran/status/1587496062700380168.

48 See https://twitter.com/AmnestyIran/status/1587863421810262017. 49 See www.amnesty.org/en/documents/mde13/6104/2022/en; and

https://kayhanlife.com/society/human-rights/children-in-iran-may-risk-execution-for-taking-part-innationwide-protests. 50 See https://iranhr.net/en/articles/5514; and www.nytimes.com/2022/10/13/world/middleeast/iran protests-killed-t

51 See https://twitter.com/hashtag/SarinaSaedi?src=hashtag_click.

52 See www.amnesty.org/en/documents/mde13/6104/2022/en

53 Ibid

54 See www.ohchr.org/en/statements-and-speeches/2022/10/iran-end-killings-and-detentions-children immediately-un-c

55 See https://violenceagainstchildren.un.org/news/statement-special-representative-iran.

56 See www.unicef.org/press-releases/unicef-calls-protection-children-against-all-forms-violence-iran amid-public-u

57 See https://t.me/kashowra/13272 (in Persian). 58 See https://iranhr.net/en/articles/5669

59 See www.amnesty.de/sites/default/files/2022-12/Amnesty-Bericht-Iran-Toetung-Kinder-Jugendliche Polizeigewalt-Dezember-2022.pdf.

60 See https://iranhr.net/en/articles/5669

61 See www.amnesty.org/en/latest/news/2022/10/iran-at-least-82-baluchi-protesters-and-bystanders killed-in-bloody-c

62 See https://balochcampaign.us; and https://iranhrdc.org/bloody-friday-in-zahedan/#_edn55.

63 Kurdistan Human Rights Association (Geneva) submission to the Special Rapporteur on 30

November 2022. 64 See www.tasnimnews.com/en/news/2022/09/26/2779136/irgc-strikes-terrorists-positions-in-krgagain; www.hrw.org/news/2022/10/19/iraq-iran-attacks-kill-civilians-kurdistan-region; and

www.aljazeera.com/news/2022/11/21/iran-attacks-positions-in-northern-iraq-targeting-kurdish groupso

65 See www.theguardian.com/world/2022/oct/26/iran-protests-mahsa-amini-grave-crackdown-kurdish death

66 See www.isalnews.ir/fa/news/28368 (in Persian)

67 See https://twitter.com/elnazkianii/status/1588475308424187905 (in Persian)

68 See www.nytimes.com/2022/11/19/world/asia/iran-protesters-eye-injuries.html. 69 See www.theguardian.com/global-development/2022/dec/08/iranian-forces-shooting-at-faces-and genitals-of-female-protesters-medics-say

70 See www.kmmk-ge.org/summary-updates-on-the-crackdowns-in-iranian-kurdistan.

71 See https://iranhr.net/en/articles/5535.

72 See www.en-hrana.org/a-comprehensive-report-of-the-first-82-days-of-nationwide-protests-in-iran. 73 Submission received from the Centre for Supporters of Human Rights

74 See https://cpj.org/reports/2022/12/number-of-jailed-journalists-spikes-to-new-global-record.

75 See https://twitter.com/sinayousefilaw/status/1579908477824077825?s=46&t=5T5-

9Cj2PHw5CMLZ26Ipvw (in Persian). 76 See https://iranhr.net/en/articles/5526

77 See www.dw.com/en/iran-the-plight-of-families-of-detained-protesters/a-63651465

78 See www.hrw.org/news/2022/11/03/iran-thousands-detained-protesters-and-activists-peril

79 See www.mashreghnews.ir/news/1432070 (in Persian).

80 See www.isna.ir/amp/1401090603460 (in Persian). 81 See www.asriran.com/fa/news/860758 (in Persian).

82 See www.etemadonline.com/fa/tiny/news-576689 (in Persian).

83 See www.ohchr.org/en/press-briefing-notes/2022/10/iran-protests-reports-child-deaths-detentions are-deeply-worrying.

84 See https://twitter.com/hrana_english/status/1608962432067682307?s=46&t=

6gxDtTPfI3hI9XHzbTgaBA.

85 See https://iranhumanrights.org/2022/12/iran-protests-children-killed-and-tortured-to-crush-dissent

86 See https://aftabnews.ir/003Ow4 (in Persian

87 See https://twitter.com/dr_rafizadeh/status/1604738348656234497?s=46&t=

A1bfI3dHo4gCp5qTUNuWJg; and https://twitter.com/josephiadele/status/1604053070912135169?s=

46&t=5Ob-cxqW5bbyho2AvK6glw.

88 See https://twitter.com/alinejadmasih/status/1573762455746101248?s=46&t=-

Ywnx6FewmUYmTwamRXUQw.

89 See https://twitter.com/Bidarzani/status/1596914410777636864 (in Persian).

90 See www.hrw.org/news/2022/11/03/iran-thousands-detained-protesters-and-activists-peril.

91 See www.bbc.com/news/world-middle-east-63559971.

92 See https://edition.cnn.com/interactive/2022/11/middleeast/iran-protests-sexual-assault/index.html.

93 See https://iranhr.net/en/articles/5526.

94 See https://isna.ir/xdMQst (in Persian). 95 See www.ilna.ir/fa/tiny/news-1311159 (in Persian)

96 See https://femena.net/wp-content/uploads/2022/11/No-6_WHRD-arrests.pdf

97 See www.omct.org/en/resources/statements/iran-narges-mohammadi-sentenced-to-11-years-and-ninemonths-in-prison. 98 See https://isna.ir/xdMFyK (in Persian). 99 Submission received from the Centre for Supporters of Human Rights

100 See https://vokalapress.ir/?p=31378 (in Persian).

101 See https://vokalapress.ir/?p=31029 (in Persian).

102 See www.hra-news.org/2022/hranews/a-38219 (in Persian).

103 See https://eldh.eu/wp-content/uploads/2022/12/joint-statement-from-lawyers-abroad-on-lawyers-in iran.pdf. 104 See communication IRN 10/2022. Available at:

https://spcommreports.ohchr.org/TMResultsBase/DownLoadPublicCommunicationFile?gId=27277.

105 See www.theguardian.com/global-development/2022/oct/29/iran-accuses-journalists-who-reported mahsa-aminis-death-of-spying-for-cia; www.dw.com/en/iran-jailed-female-journalists-face-regimes smear-tactics/a-63866490; and https://isna.ir/xdMFyK (in Persian).

106 See www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-859986 (in Persian).

107 See communication IRN 10/2022; and www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-64222261

108 See www.rferl.org/a/iran-international-terrorist-organization/32122561.html.

109 See www.engadget.com/iran-restricts-internet-access-mahsa-amini-protests-194512075.html.

110 See https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-iran-amid-protests-over-death-of-mahsa-aminiX8qVEwAD.

111 See https://twitter.com/Way2PayMedia/status/1582643872165134336 (in Persian).

112 See https://theintercept.com/2022/10/28/iran-protests-phone-surveillance

113 See www.iranhr.net/en/articles/5514 (in Persian).

114 See www.bbc.com/news/world-middle-east-63170486.

115 See https://twitter.com/1500tasvir/status/1588656524938792960 (in Persian).

116 See www.tasnimnews.com/fa/news/1401/08/15/2799754 (in Persian).

117 See www.tasnimnews.com/fa/news/1401/08/02/2793158 (in Persian).

118 See www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-860073 (in Persian).

119 See https://isna.ir/xdMNQm (in Persian).

120 See https://kayhan.ir/fa/news/253003/227.

121 See https://iranhr.net/en/articles/5578.

122 See www.mizan.news/4494511.

123 See www.mizan.news/4532644.

124 See www.ohchr.org/en/press-releases/2022/11/iran-stop-sentencing-peaceful-protesters-death-say-un experts.

125 See https://isna.ir/xdMTZm.

126 See www.amnesty.org/en/latest/news/2022/12/iran-horrifying-execution-of-young-protester-exposesauthorities-cruelty-and-risk-of-further-bloodshed.

127 See https://khabaronline.ir/xjwtq (in Persian).

128 See www.amnesty.org/en/latest/news/2022/12/iran-public-execution-of-majidreza-rahnavardexposes-authorities-revenge-killings; https://p.dw.com/p/4KlLv; and

www.radiofarda.com/a/32173915.html.

129 See https://twitter.com/ksadjadpour/status/1603372103318773761?s=46&t=

7MEaxRH79hDO_EWLfRZ2mQ.

130 See https://en.iranhrs.org/hamid-and-farzaneh-ghareh-hassanlou-sentenced-to-death-and-prison.

131 See https://iranhr.net/en/articles/5617.

132 A/77/181, para. 10.

133 See https://iranhr.net/en/articles/5677.

134 See www.iranhr.net/en/articles/5170.

135 Arts. 6 and 37 (a)

136 Art. 6 (5).

137 See https://iranhr.net/en/articles/5460.

138 See www.bic.org/news/unbelievable-injustice-mahvash-sabet-and-fariba-kamalabadi-sentenced second-decade-prison-

139 A/77/181, para. 26; and A/HRC/WGAD/2017/92.

140 See https://iranhumanrights.org/2018/05/who-are-the-dual-nationals-imprisoned-in-iran.

141 See https://iranwire.com/en/politics/109748-two-more-french-nationals-held-in-iran-bringing-total-to seven.

142 See www.mehrnews.com/news/5637641 (in Persian)

143 See www.theguardian.com/politics/2022/dec/26/british-dual-nations-urged-to-leave-iran-tehran arrests-protest-crackdown.

144 Aban Tribunal, Judgment, 1 November 2022, para. 552. Available at https://abantribunal.com/wp content/uploads/2022/11/Aban-Judgment-Final.pdf.

145 See www.aljazeera.com/news/2022/7/14/sweden-hands-life-sentence-to-ex-iranian-official-over 1988-purge.

146 See www.theguardian.com/world/2022/sep/14/our-lives-are-destroyed-families-take-fight-for-truth of-flight-752-to-icc.

147 See www.reuters.com/world/middle-east/exclusive-deadly-iran-jail-fire-erupted-police-clashed-with inmates-sources-say-2022-10-20.

148 See www.aljazeera.com/news/2022/10/26/attack-on-shiraz-shrine-kills-15-iranian-state-media.

149 See www.theguardian.com/books/2022/aug/15/iran-says-salman-rushdie-and-supporters-to-blame for-his-attac

150 Human Rights Committee, general comment No. 36 (2018), para. 28. 151 Ibid., paras. 13 and 17.

 ترجمه: ن. نوری زاده